|
|
 |
|
|
|
-
riya
azadî
-
(ÖZGÜRLÜK
YOLU)
-
- Ev kovar organa Partîya Sosyalîst
a Kurdîstana Tîrkîyê (PSKT) bû (*). Bî destê Kemal Burkay û hevalên
wî dîhate derxîstîn. PSKT rêxîstîneke nehînî (veþartî) bû, lê
ev kovar bî eþkere derdîket; helbet lî ser navê partîyê tunebû.
Jî ber ku heya sala 1980 partî deþîfre ne bûbû, ev tevgara hanê
bî navê "Rîya Azadî" dîhate nasîn.
-
- Hejmara pêþîn a Özgürlük Yolu (Rîya
Azadî) dî hezîrana sala 1975 da derket. Xwedî Faruk Araþ berpîrsîyar
jî Orhan Talun bû. idarexana kovarê lî Enqerê bû. Pîþtî hejmara
17, buroya merkezî derbazî Stembolê bû. Hîngê berpîrsîyar jî guherî.
A. Kadîr Akel bû berpîrsîyarê teze.
-
- Hejmara pêþî 84 rûpel bû. Hejmarên
dînê jî dî navbera 80 û 100 rûpelî da bûn. Tîraja hejmara pêþî
5000 hezar bû, dî hejmarên dînê da her çû bîlînd bû, gîha 10-12
hezarî..
-
- Dî hejmara pêþî da nîvîsên A. Baran,
Kemal Burkay, ihsan Aksoy, Faruk Araþ Hüseyîn Sarîtaþ hebûn. Dî
hejmarên dînê da nîvîsên Hüseyîn Toprak (Beysülen), Mustafa Düzgün,
Mehmet Bayrak, M. Tayfun jî derketîn. Dî kovarê da hîn kesên Tîrk
jî carîna nîvîsandîn: Wek Dr. Sedat Özkol. Kemal Burkay tê da
bî navê C. Aladax û bî hîn navên dîn jî nîvîsandîn.
-
- Rîya Azadî kovareke sosyalîst bû.
Dî rûpelên xwe da hîm cî dîda pîrs û problemên xebatkaran, bîndest
û jaran, hîm jî bî xurtî lî ser rewþa Kurdan dîsekînî, jî bo çareserkîrîna
pîrsa Kurdî programeke þoreþger pêþkêþ dîkîr. Rîya Azadî lî ser
rewþa Kurdan bî þîklekî îlmî sekînî, lêkolînên baþ çapkîrîn. Rengê
cîvaka Kurd, çîn û tebeqên cîvakî, yên karker û gundîyan, yên
axa û sermîyandaran bî kûrahî û zelalî nîþan da. Lî ser serhîldanên
Kurdan, lî ser sebebê têkçûna wan bî fîrehî sekînî.
-
- Dî Rîya Azadî da dîgel lêkolînan,
dî derheqa sîyaset û bûyerên rojane da jî agahdarî û nîvîsên þîrovekîrînê
hebûn.
-
- Rîya Azadî dî nav Kurdan da eleqeyek
mezîn dît. Kovar heya hejmara 7'an tenê bî Tîrkî bû. Dî hejmara
7'an da dest pê kîr û êdî hemû hejmarên xwe da beþek (jî pênc
heya deh rûpel) jî bo Kurdî veqetand. Dî van rûpelan da cî da
zman û çanda Kurdî. Nîvîskarên kevn û hemdem, berhemên wan û folklora
Kurdî da nasandîn.
-
- Kovar dî hejmarên pêþî da bî alî
zman nerm bû, hîn tîþt bî zmanê Ezop dîhatîn nîvîsandîn. Lê pîþtî
hejmarên 13-14 ku êdî pîrsa Kurd û Kurdîstanê bî þîklekî zelaltîr
hat nîvîsandîn, vêcar êrîþên dewletê xurt bûn. Êdî dest dane ser
hemû hejmaran. Usa ku bîryarên komkîrînê dî dest polêzan da hazîr
bû.. Ne dîhîþtîn ku kovar lî tu cî bî serbestî bê frotîn. Ew bî
destê rêxîstîna PSK, heval û hezkîran bî veþartî dîhate frotîn.
Jî ber ku pîrs û dawe pîr bûn, hîngê Rîya Azadî mecbûr ma berpîrsîyarên
xwe bîguhere. Kadîr Akel çû Mîstefa Kaya hat; pîþtî wî jî Sîrrî
Feroxlu bû berpîrsîyar.
-
- Hîmber ewqas zor û zulm jî dîsa
Rîya Azadî ber xwe da, hat çapkîrîn û dî nav gel da hat belavkîrîn.
Lê dî destpêka sala 1979 hukma leþkerî (gerandîna awarte) tevî
hemû kovar û rojnamên pêþverû yên sosyalîstan û Kurdan, Rîya Azadî
jî gîrt. Hejmara dawî ya Rîya Azadî dî çîleyê Pêþîn 1979 da derket.
Ew hejmarê 44 bû. (Ger em hîn hejmarên ku cot derketîn nehesîbînîn,
bî temamî 37 hejmar bû).
-
- Bî vî awayî, kovara Rîya Azadî,
heya ku bî destê hukumetê bî tevayî hate gîrtîn, bî dar û dezge
derket û gîha hejmareke bîlînd. Ew bî emîr û 44 hejmarên xwe dî
çapemenîya Kurdîstana Bakûr da rekorek bû. Dî dema Komara Tîrkîyê
da pîþtî sala 1960 Kurdan dest pê kîrîn û derxîstîna kovar û rojnameyan
(yên mehane, yan jî panzdeh rojî) cêrîbandîn. Lê emrê hemûyan
jî kurt bû: sê hejmar, çar hejmar.. Yê herî dîrêj (Dîcle-Fîrat)
8 hejmar.. Derketîna Rîya Azadî bî mîddetekî ewqas dîrêj dî saya
hêza rêxîstînî û berxwedaneke xurt bû.
- Kovara Rîya Azadî her usa jî, lî
ser zman, dîrok û edebîyata Kurd, bî zmanên Kurdî û Tîrkî gelek
kîtêb weþandîn.
- * * *
- Pîþtî ku Rîya Azadî lî welat hat
gîrtîn Partîyê hazîrîya xwe kîr û pîþtî sê salan dî Adara 1982
da lî der welat Rîya Azadî car dîn derxîst. Dîsa mehane, lê bî
þîklekî teze. Vêcar tê da beþa çandî tunebû, seranser nîvîsên
sîyasî, nûçe û lêkolîn bûn. Lê qîsmek bî Tîrkî, qîsmek jî bî Kurdî,
carîna bî herdu zmanan bûn. Her usa jî, gelek hejmarên wê bî þîklekî
pîçûk hatîn çapkîrîn, da ku bî veþartî bîgîhîje welat, lî wîr
bê belavkîrîn.
-
- Rîya Azadî lî der welat pîranî
bî 12-16 rûpel derket. Lê rûpelên xwe jî yê berê mezîntîr bûn.
Hîn hejmar jî 20-28 rûpel derketîn. Lî ser rûpelê pêþî hatîbû
nîvîsandîn: "Organa Partîya Sosyalîst a Kurdîstana Tîrkîyê".
-
- Dî Rîya Azadî'da, jî ber ku êdî
wek organa partîyê hatîbû eþkerekîrîn, demeke dîrêj nîvîs bê nav
derketîn. Pîþt ra ev usûl guherî û navên eþkere û yên dîn bî kar
hatîn.
-
- Rîya Azadî lî der welat, heya Hezîrana
sala 1991'ê derket. Pîþtî ku lî welat cardîn karê weþanan geþ
bû, hîngê weþana xwe da sekînandîn. Heya wê demê gîha 139. Pîþtî
wê jî, jî bo Kongra 3'yan sê hejmarên taybetî derket û bî vî awayî
gîha 142.
-
- Rîya Azadî bî 6 cîldê pêþî (yê
lî welat) û bî sê cîldê dawî (yê der welat) -temamî bî neh cîldê
xwê- wek ansîklopedîyake hêja ye, çavkanîyeke delal e. Jî sala
1975 dest pê dîke, heya sala 1991, tê da behsa bûyerên mezîn yê
welat û dînyayê heye, lî ser wan hatîye þîrovekîrîn û dîsa gelek
lêkolînên îlmî, sîyasî hene lî ser pîrsên welat û dînyayê.
- -
- (*) Navê Partîyê sala 1992,
dî Kongra 3'yan da hat guhartîn, gotîna "Tîrkîye" jê hat avêtîn;
ango bû Partîya Sosyalîst a Kurdîstan (PSK).
|
|
|
