IRAK KÜRDİSTANI BÖLGESİ ANAYASASI (*)

Kısım I

GENEL HÜKÜMLER

Madde 1:

Kürdistan Bölgesi, Federal Irak Cumhuriyeti’nin bir bölgesidir, siyasi sistemi cumhuriyetçi ve parlamenter olacaktır.

Madde 2:

Kürdistan Bölgesi, Dıhok vilayeti, 1968 yılı öncesi idari sınırlarıyla Kerkük, Süleymaniye ve Erbil Vilayetlerinden, Aqre, Şexan, Sincar, Telefer, Tılkef kazalarıyla, Ninova’ya bağlı Zimar, Beeşqe, Eski Kelek bölgelerinden, Diyala Vilayetine bağlı Xeniqin ve Mendeli kazalarıyla, Wasit Vilayetindeki Badra Kazası ve Cesan bölgesi ve çoğunluğunu Kürtlerin oluşturduğu öteki bölgelerden oluşur.

Madde 3:

İktidar ve meşruluğunun kaynağı halktır.

Madde 4:

Kürdistan Bölgesi halkı Kürtlerden ve diğer ulusal guruplardan (Türkmen, Asuri, Keldani ve Arap) oluşur, bu Anayasa söz konusu azınlıkların, Kürdistan Bölgesi bütünlüğü çerçevesinde haklarını tanır.

Madde 5:

Kerkük şehri Kürdistan Bölgesi’nin başkentidir. Eger gerekli olursa Kürdistan Parlamentosu, geçici olarak bir başka şehri başkent yapabilir.

Madde 6:

Kürdistan Bölgesi, Irak Federal Cumhuriyeti bayrağınının yanısıra özel bir bayrağa sahip olacak, ulusal şiara, marşa ve bayrama (21 Mart) da sahip olacak ve bu durum yasa ile düzenlenecektir.

Madde 7:

Kürdistan Bölgesi’nin Halk Savunma Güçleri vardır.

Madde 8:

1) Kürdistan Bölgesi’nin resmi dili Kürtçe’dir.

2) Federal ve öteki bölgesel yetkililerle yapılacak resmi yazışmalar her iki dilde, Arapça ve Kürtçe olacaktır.

3) Kürtçe’nin yanısıra Türkmence, Türkmenlerin eğitim ve kültür dili olacak. Süryanice, Kürtçe’ye ek olarak, o dili konuşanların eğitim ve kültür dili olarak değerlendirilecek. Arapça da Kürtçenin yanısıra, Araplar için eğitim ve kültür dili olacaktır.

KISIM II

TEMEL HAKLAR VE GÖREVLER

Madde 9:

1) Kürdistan Bölgesinin vatandaşları, ırk, renk, cins, dil, etnik köken, din ya da toplumsal konum bakımından aralarında hiçbir ayırım olmaksızın, hakları ve görevleri itibariyle kanun önünde eşittirler.

2) Kadınlar erkeklerle tam bir eşitliğe sahip olacaklardır.

3) Aile birimi toplumun temelidir. Yasalar çerçevesinde anne ve çocukların korunması güvence altına alınacaktır. Hükümet ve toplum gençliği korumakla, ahlakı, Kürdistan halkının ulusal değerlerini korumakla görevlidir.

 4) Tüm vatandaşlar için fırsat eşitliği güvence altına alınır.

Madde 10:

1) Ceza kişiseldir. Yasa ile tanımlanmadığı sürece ne suç vardır ne de ceza. Yasalarca suç olarak değerlendirilmediği sürece, hiçbir eylem cezalandırılamaz. Yasada belirtildiğinden daha büyük olan hiçbir ceza uygulanamaz.

2) Sanık, suçu kanıtlanıncaya kadar suçsuzdur.

Madde 11:

1) Savunma hakkı, yasalar uyarınca, soruşturma ve yargılamanın tüm aşamalarında kutsal bir haktır.

2) Mahkeme tarafından, yasa uyarınca, gizli olarak ilan edilmedikleri sürece, duruşmalar açık olacaktır.

Madde 12:

1) Hane ve hane olarak değerlendirilen yerlerin saygınlığı vardır. Yasal kararlar olmadığı müddetçe, hanenin saygınlığı ayaklar altına alınamaz, heneye girilmez, kontrol ve arama yapılmaz.

2) Bireyler ya da onların malları, yasada tanımlanan koşullar dışında aranamaz.

3) Bireyin onuru (saygınlığı) koruma altındadır, fiziksel ve ruhi cezaya çarptırılması yasaktır.

4) Mahkemelerin yasalar çerçevesinde verilmiş özel kararları olmadığı müddetçe, hiç kimse gözaltına alınamaz, tutuklanıp hapse atılamaz.

Madde 13:

Posta, telefon, telgraf ve elektronik araçlarla yapılan haberleşmenin gizliliği güvence altına alınmıştır. Bölgenin güvenlik ve adli ihtiyaçları uyarınca ve adalet kurumlarından birinin yasalar çerçevesinde verilmiş özel kararı olmadığı müddetçe, yapılan haberleşmeler açıklanmaz.

Madde 14:

Mülkiyet hakkı güvence altına alınmıştır, yasalarla belirtilen durumlar dışında, menkul ve gayrimenkul mülklere el konulamaz. Yasalar çerçevesinde ve adil bir tazminatın ödenmesi karşılığında, kamu çıkarları için gerekli görüldüğü durumlar dışında, kimsenin malı kamulaştırılamaz.

Madde 15:

Kürdistan Bölgesi’nin vatandaşlarının Federal Irak dışına seyahat etmeleri ya da geri dönmeleri yasaklanamaz. Yasalarca belirlenen durumlar dışında, halkın dolaşma ve yerleşme özgürlüğüne hiçbir sınırlama getirilemez.

Madde 16:

Düşünce ve düşündüğünü söyleme, basın, yayın, toplanma, barışçı gösteri yapma, siyasi parti, sendika ve dernek kurma özgürlüğü güvence altındadır ve yasalarla düzenlenecektir.

Madde 17:

Din, inanç ve dinsel vecibeleri yerine getirme özgürlüğü, Federal Irak Anayasası hükümlerine ters düşmediği, bu Anayasa ve genel ahlak kurallarıyla çelişmediği sürece güvence altına alınmıştır.

Madde 18:

Siyasi mülteciler ülkelerine iade edilmeyeceklerdir.

Madde 19:

1) Kürdistan Bölgesi’nde ilk öğretim zorunludur ve yasayla düzenlenecektir.

2) Kürdistan Bölgesi Hükümeti, cahilliği ortadan kaldırmak, ilk, orta ve üniversite eğitimi aşamalarında yurttaşlarının ücretsiz eğitim hakkını sağlamak, teknik ve mesleki eğitimi iyileştirmek zorundadır.

Madde 20:

Yasalar çerçevesinde, bilimsel araştırma hakkı güvence altındadır. Düşünce, sanat ve bilim alanlardaki çalışmalar teşvik edilecek, başarılı olanlar ödüllendirilecek, koruma altına alınacak.

 

Madde 21:

1) Çalışma her yurttaşın hakkıdır ve istediği yerde çalışır. Bölgesel hükümet her yurttaşa yapabileceği işi temin etmek için çaba harcayacaktır.

2) Bölgesel hükümet çalışma şartlarını, işyerlerinin koşullarını iyileştirmeyi güvence altına alacak, çalışanların yaşam düzeyini yükseltmek, bilgi ve becerilerini artırmak için çalışacaktır. Bölgesel hükümet, çalışanların hastalık, sakatlık, işsizlik, yaşlanma gibi durumlarda sosyal güvencelerini sağlayacaktır

3) Acil ve doğal afetlerin zararlarını önlemek amacıyla yapılanların dışında, hiç kimse ücreti ödenmeyen herhangi bir işi yapmaya zorlanmayacaktır.

Madde 22:

1) Bölgesel hükümet, sağlık hizmetlerini yerine getirme, geliştirme yoluyla kamu sağlığını korumakla yükümlüdür.

2) Hükümet doğayı korumakla, çevre korunmasını iyileştirmekle yükümlüdür.

Madde 23:

Vergi ödemek her yurttaşın görevidir, kanunlarla düzenlenmedikçe vergilendirme olmayacak, vergi toplanmayacak ve değiştirilmeyecektir.

Madde 24:

Yurttaşların yetkililere şikayette bulunma ve dilekçe verme hakkı güvence altındadır ve yetkililer bu şikayet ve dilekçeleri makul bir zaman dilimi içinde cevaplandırmak zorundadırlar.

Madde 25:

Kürdistan Bölgesi’nde, hakimler, bu kısımda belirtilen hakları korumakla görevlidirler. Mahkemeler de genel hükümlerin eksik veya fazla uygulanmasından sorumlu olanları tesbit eder, gerekli cezaları ve yaptırımları belirler.

KISIM III

Kürdistan Bölgesi Yetkili Organları

BÖLÜM - 1

Yasama Organı Kürdistan Bölgesel Meclisi

Madde 26:

Kürdistan Bölgesel Meclisi, bölgedeki yasama organıdır, halkın doğrudan, gizli, genel oyuyla seçilen temsilcilerinden oluşur.

Madde 27:

1) Kürdistan Bölgesel Meclisi için yapılacak seçimlerin süreci, seçim şekli, süresi, baraj oranı, seçmenlerde ve seçilenlerde aranan şartlar yasayla belirlenecektir.

2) Meclisin oluşumunda, ulusal azınlıkların adil biçimde temsil edilmeleri gözönünde bulundurulacaktır.

Madde 28:

1) Bir parlamento dönemi 4 yıldır, bu süre ilk oturumla başlar.

2) Meclis, nihai seçim sonuçlarının duyurulmasından sonra, Kürdistan Bölgesi Başkanı’nın isteği üzerine 15 gün içinde toplanacaktır, eğer herhangi bir çağrı yapılmazsa, Meclis yukarıda belirtilen dönemin sonunda toplanacaktır.

Madde 29:

Meclis, ilk oturumunu en yaşlı üyesinin başkanlığında gerçekleştirir. Meclis başkanı, başkan yardımcısı ve sekreteri gizli oyla seçilir.

Madde 30:

Meclis üyeleri görevlerine başlamadan önce aşağıdaki yemini ederler.:

“Kürdistan halkının çıkarlarını, onurunu ve birliğini, evlatlarının hak ve özgürlüklerini koruyacağıma, bir üye olarak görevimi doğru ve samimi olarak yerine getireceğime Yüce Tanrı adına yemin ederim. ”

Madde 31:

1) Yasalar Meclis üyelerinin çoğunluğunun katıldığı oturumlarda, eger yasa başka türlü düzenlenmemişse çoğunluk kararıyla çıkarılır.

2) Yasa ve karar tasarıları Meclisin on üyesi tarafından verilebilir.

Madde 32:

Meclis başkanı ile üyelerinin maaş ve öteki giderleri yasa ile düzenlenir.

Madde 33:

Meclisin olağan ve olağanüstü oturumlarını yürütme prosedürleri, meclis üyeliğini sona erdirmenin koşulları, boş üyeliklerin doldurulması prosedürleri yasayla düzenlenir.

Madde 34:

Meclis aşağıdaki özel işleri yapar:

1) Üyelerinin 2/3 çoğunluğuyla, bu Anayasa’da dile getirilen temel hak ve özgürlüklere dokunmamak koşuluyla Bölgesel Anayasa’yı değiştirmek.

2) Yasa çıkarma, değiştirme ve yürürlükten kaldırma.

3) Kabineye ve üyelerine güven oyu verme, bu güveni onlardan geri alma.

4) Kürdistan Bölgesi genel bütçesini onaylamak, bütçe dilimleri arasında gerekli aktarımları yapmak ve genel bütçede anılmayan harcamaları onaylamak.

5) Vergi ve rusum koymak, değiştirmek, yürürlükten kaldırmak.

6) Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin, Irak Federe Cumhuriyeti’nin diğer bölgeleriyle, yabancı taraflarla ve diğer devletlerin federal bölgeleriyle ekonomi, kalkınma, kültür, eğitim, insani yardım, finans, güvenlik ve sınır sorunları gibi alanlarda yaptığı anlaşmaları onaylamak.

7) Meclis üyeliğini onaylamak.

8) Meclisteki boş üyelikleri, yasada öngörüldüğü biçimde doldurmak için gerekli kararları almak.

9) Kürdistan Bölgesi idari otoritesinin çalışmalarını denetlemek.

10) Meclisin iç tüzüğünü oluşturmak, personel ihtiyacını belirlemek, meclis bütçesini hazırlamak, personeli atamak ve verilecek maaşları belirlemek.

11) Meclisin gerekli gördüğü konular hakkında araştırma komitelerini kurmak.

Madde 35:

1) Meclis üyesi parlamenter dokunulmazlığa sahiptir. Üye meclis iç tüzüğü sınırları içinde kendi görüşlerini ve düşüncelerini ifade etmede özgürdür.

2) Meclis üyesi, gözler önünde işlenen cinayet dışında, Meclis Başkanı’nın izni olmadan, meclis oturumları dışında aranamaz, gözaltına alınamaz hakları ve özgürlükleri kısıtlanamaz, gözetim altında tutulamaz. Aleni cinayet işleme durumunda, Meclisin ilk oturumunda sözkonusu üyeye yönelik yaptırımlar hakkında bilgi verilir.

Madde 36:

1) Meclis, üyelerinin 2/3 çoğunluğu ile kendisini feshedebilir.

2) Meclis aşağıdaki durumlarda Bölgesel Devlet Başkanının emri ile feshedilebilir:

a) Meclis üyelerinin yarısından fazlası görevlerinden istifa ederse.

b) Meclisin toplanması çağrısından sonraki 45 gün içinde yasal salt çoğunluk sağlanamazsa.

c) Eğer Meclis üç kez üst üste yapılan oylamada bakanlar kuruluna güven oyu vermezse.

d) Seçim yasaları değiştirilip, söz konusu parlamentonun geriye kalan görev süresinin altı aydan daha az olduğu durumlarda.

Madde 37:

Parlamento feshedildiğinde ya da görev süresi dolduğunda, iki aydan çok olmayan bir zaman dilimi içinde yeni meclisi oluşturmak için genel seçimler yapılacaktır.

Madde 38:

Meclisin görev süresi sona erdiğinde ve yeni seçimler savaş ve dogal afetler nedeniyle zamanında yapılmadığında, yeni meclis için seçim yapılıp, meclisde ilk oturum yapılıncaya kadar, eski meclis görevde kalacaktır.

BÖLÜM 2

 İDARİ OTORİTE

Kısım 1

Kürdistan Bölgesi Başkanı

Madde 39:

Bölgenin, “Kürdistan Bölgesi Başkanı” olarak adlandırılan bir başkanı vardır. Başkan, en yüksek idari otoritedir, kendi bölgesinde Irak Federe Cumhuriyeti’nin Devlet Başkanı’nı temsil eder, ulusal ve ülke sorunlarında ona vekalet eder, federal ve bölgesel yönetim arasındaki koordinasyonu sağlar.

Madde 40:

Kürdistan Bölgesi Başkanı, Irak Federe Cumhuriyeti Devlet Başkanı seçimi yöntemiyle seçilir ve bu durum yasa ile belirlenir.

Madde 41:

Kürdistan Bölgesi Başkanı’nın seçilme yöntemi, adaylık şartları, suçlanacağı ya da yargılanacağı ve görev süresinin sona erdirilmesi gibi durumlar yasa ile düzenlenir.

Madde 42:

Kürdistan Bölgesi Başkanı, sorumluluklarını üstlenmeden önce, Kürdistan Bölgesel Meclisi’nin önünde aşağıdaki anayasal yeminini edecektir:

“Kürdistan halkının haklarını, başarılarını ve çıkarlarını koruyacağıma, Irak Federe Anayasası ile Kürdistan Bölgesi Anayasas’ına riayet edeceğime, görevimi doğru ve samimi bir biçimde yerine getireceğime Yüce Tanrı adına yemin ederim. ”

Madde 43:

Kürdistan Bölgesi Başkanı’nın görev süresi dört yıldır, iki kez de seçilebilir.

Madde 44:

Kürdistan Bölgesi Başkanı aşağıdaki işleri yapar:

1) Bölgesel Meclis’ten geçen yasaları onaylamak.

2) Bölgesel Meclis için genel seçim çağrısında bulunmak.

3) Bölgesel Meclisi’n ilk oturumunu gerçekleştirmesi için çağrı yapmak.

4) Bölgesel Meclis’ten güven oyu alan kabineyi resmen ilan etmek.

5) Zorunlu hallerde bakanlar kurulunu olağanüstü toplantıya çağırmak. Böylesi toplantılarda çağrıya neden olan konular görüşülür ve kendisi de hazır bulunuyorsa toplantıya başkanlık yapar.

6) Kürdistan Bölgesi’nin, onun siyasal sisteminin, genel güvenliğinin ya da anayasal kurumlarının varlığının tehdit altında bulunduğu durumda veya Bölgesel Meclis’in toplanmasının zor olduğu koşullarda, Bölgesel Meclis Başkanı’na ve Bakanlar Kurulu’na danışarak ve onaylaması amacıyla meclisin ilk toplantısında sunulması koşuluyla kanun hükmünde kararname çıkarmak. Bu durumlarda çıkartılan kanun hükmündeki kararnameler, meclise sunulmadığında ya da meclis tarafından onaylanmadığında yasal hükümleri kalmamaktadır.

7) Özel yasa uyarınca olağanüstü hal ilan etmek.

8) Irak Federe Cumhuriyeti Devlet Başkanı tarafından kendisine verilen işleri yapmak.

9) Silahlı Kuvvetleri ve İç Güvenlik Kuvvetlerini Bölge bakanlar Kurulu’yla uyum halinde harekete geçirmek, seferber etmek.

10) Gerekli hallerde, Bölgesel Meclis’in onayı ile Federal Silahlı Kuvvetleri bölgeye çağırmak.

11) Bölgede geçici ya da daimi biçimde görev yapan Federal Güvenlik Kurumlarını sevk ve idare etmek.

12) Güven oyunun geri alınmasının ardından, kabinenin ya da bir bakanın istifasını resmen ilan eden kararnamenin çıkarılması.

13) İstifa etmesi istenen ya da kendisi istifa eden kabine ya da bakanın istifalarını kabul etmek ve onlardan, yeni bir kabine oluşuncaya kadar görevde kalmalarını istemek.

14) Mahkumlara özel af çıkarmak.

15) Ölüm cezasını onaylamak ya da onu ömür boyu hapis cezasına çevirmek.

16) Hakimleri, bölgesel başsavcıları, bölgesel genel savcıları ve onların vekillerini, idari birimlerin yöneticilerini ve özel görevlerde bulunan bireyleri, yasalarla uyumlu olarak atamak, görevden almak ya da emekliye sevketmek.

17) Subaylara ve iç güvenlik elemanlarına rütbeler vermek ve yasalarla uyumlu olarak onları görevden almak ya da emekliye sevketmek.

18) Yasalarda öngörüldüğü biçimde madalya ve ödül vermek.

19) Bölgesel Hükümet’in önerisi ve Bölge Meclisi’nin onayıyla, diğer bölgesel meclisler nezdindeki Bölge Meclisi temsilcilerini atamak ya da görevden almak.

Madde 45:

Kürdistan Bölgesi Başkanı’nın maaşı ve harcırahları yasa ile belirlenir.

Madde 46:

Başkan’ın, görev ve yapısı yasayla belirlenen bir divanı olur.

Madde 47:

1) Kürdistan Bölgesi Başkanının istifası, ölümü ya da kalıcı sakatlığı durumunda, onun halefi aynı yöntemle seçilecektir.

2) Kürdistan Bölgesi Başkanlığı koltuğu boş kaldığında, yeni bir başkan seçilinceye kadar, başkanın görevlerini Kürdistan Bölgesel Meclisi Başkanı yerine getirir.

3) Kürdistan Bölgesi Başkanı hazır bulunmadığında ya da izinli olduğunda, başkanın görevlerini vekaleten Bölgesel Hükümetin Başbakanı yerine getirir..

Bölüm: 2

Kürdistan Bölgesi Bakanlar Kurulu (Konseyi)

Madde 48:

Kürdistan Bölgesi Bakanlar Konseyi bölgedeki en üst idari ve yönetici otoritedir; bu otorite kendi görevlerini, Kürdistan Bölgesi Başkan’ının sevk ve yönetimi altında yerine getirir.

Madde 49:

1) Bakanlar kurulu başbakan ile sayıları 15’ten az olmamak üzere, başbakan yardımcıları bakanlarından oluşur.

2) Kürdistan Bölgesi Devlet Başkanı, Kürdistan Bölgesel Meclisi’nde çoğunluğu oluşturan grubun önerdiği meclis üyesini kabineyi oluşturmakla görevlendirir.

3) Başbakan yardımcılarını ve bakanları, Kürdistan Bölgesel Meclisi’nin üyeleri arasından ya da meclis üyeliği vasıflarını taşıyan başkaları arasından belirleyip seçme görevi, başbakana verilmiştir.

4) Başbakan oluşturduğu kabineyi, onaylanmak üzere Bölge Başkanı’na sunar.

5) Başbakan, Bölge Başkanı’nın onayından sonra, kabinesini Bölgesel Meclis’e sunarak güven oyu ister. Güven oyunu aldığında kabinenin oluşumu hakkında resmi kararname çıkarılır.

6) Başbakan, Kürdistan Bölge Başkanı’nın katıldığı toplantılar dışındaki kabine toplantılarına başkanlık eder.

Madde 50:

Kürdistan Bölgesi Bakanlar Kurulu’nun oluşumunda, ulusal azınlıklar olan Türkmen, Asuri ve Keldanilerin de temsil edilmesi gözönünde bulundurulacaktır.

 

Madde 51:

Bakanlar kabine ile ilgili çalışmalarında Meclise karşı sorumludurlar, her bakan da sadece bakanlığının çalışmalarından sorumludur.

Madde 52:

Bakanlar Konseyi aşağıdaki görevleri yerine getirir:

1) Yasaları, kararları uygulama, bölgesel güvenliği ve kamu malını koruma.

2) Kürdistan Bölgesi Başkanı’yla birlikte Kürdistan Bölgesi’nin genel politikasını oluşturmak.

3) Ekonomik kalkınma planlarını hazırlamak ve planların hayata geçirilmesi için gerekli olan araçları temin etmek.

4) Bölgenin genel bütçesini hazırlamak.

5) Bakanlıkların, Kürdistan Bölgesi’ndeki kurum ve kuruluşların çalışmalarının denetlenmesi, yönetilmesi, takip edilmesi ve koordine edilmesi. Bakanlar Konseyi sözkonusu organların aldığı kararları iptal edebilir ya da değiştirebilir.

6) Yasalara ve kararnamelere uygun olarak idari yönetmelik ve kararların çıkarılması.

7) Yasa tasarılarının hazırlanması ve kararname çıkarılması.

8) Yasalara uygun olarak, personelin atanması, görevden alınması ya da emekliye sevkedilmesi ve onların maaşlarının belirlenmesi.

Madde 53:

Bakan kendi bakanlığının tüm işlerinden doğrudan sorumludur.

Madde 54:

1) Bölgesel Meclis ona verdiği güven oyunu geri aldığında, kabine istifa etmiş sayılacaktır.

2) Bölgesel Meclis ona verdiği güven oyunu geri aldığında, bakan istifa etmiş sayılacaktır.

Madde 55:

Başbakanın, başbakan yardımcılarının, bakanların sorumlulukları, onların suçlanma ve yargılanma yöntemleri yasa ile düzenlenecektir.

3) Maaş ve ödenekleri de yasa ile belirlenir.

BÖLÜM: 3

YARGI

Madde 56:

Kürdistan Bölgesinin yargı organlarının biçimi, yapısı, oluşturma yöntemi, üyelerinin atanması ve değiştirilmesi, sorumlulukları yasa ile düzenlenir.

Madde 57:

Yargı, kanunda belirtilenler dışında, tüm özel ve tüzel kişi ve kurumları aşan bir yargılama yetkisine sahiptir.

Madde 58:

Yargı bağımsızdır, kanun dışında, hiçbir güce tabi değildir.

Madde 59:

Kürdistan Bölgesi Temyiz Mahkemesi normal görevlerinin yanısıra, özel olarak da mahkemelerde yasaların Anayasa’ya uygun olmadığı dile getiren iddiaları karara bağlar. Temyiz Mahkemesini çalışması yasa ile düzenlenir.

Madde 60:

Başsavcı genel hak ve özgürlüklerin savunulmasında, adaletin sağlanmasında halkı temsil eder.

Madde 61:

Müslüman olmayan topluluklar, özel bir yasa uyarınca dinsel ve yargısal oluşumlar kurma hakkına sahiptir. Bu oluşumlar, söz konusu topluluklara mensup insanların tüm kişisel işlerine, normal mahkemelerin yetki ve sorumluluk alanlarının dışında olan işlere bakma hakkına sahiptir.

 

Madde 62:

Yargının cezaları ve kararları halk adına verilir.

KISIM IV

YÖNETİM VE BELEDİYE KONSEYLERİ

Madde 63:

Kürdistan Bölgesinin idari bölünmesi, bu Anayasa’nın hükümleri ile çelişmeyen, herhangi bir birimdeki çoğunluğu oluşturan ulusal grupların idari haklarını gözönünde bulunduran bölgesel bir yasa ile belirlenecektir..

Madde 64:

Bölgenin, yasalarla düzenlenen, yeni vilayet, kaza ve nahiye gibi idari birimler oluşturma, mahalli meclisler kurma, idari merkezler oluşturma, değiştirme, idari sınırları tesbit etme ya da değiştirme, herhangi bir birimi bağlı olduğu birimden ayırıp bir başka birime bağlama hakkı vardır.

Madde 65:

Her vilayet, kaza, nahiye ve nüfusu 3, 000’den az olmayan her köyde bir belediye ve belediye konseyi olacak ve halka kamu hizmetlerini sağlayacaktır.

Madde 66:

1) Belediye Konseyi Başkanı ve üyeleri, söz konusu yerde yaşayan halkın doğrudan, genel ve gizli oyu ile seçilecektir.

2) Belediye Konseyleri’nin oluşumu esnasında, Kürdistan Bölgesi’nde yaşayan ulusal azınlıkların adilane biçimde temsil edilmeleri gözönünde bulundurulacaktır..

Madde 67:

Belediyelerin geçireceği aşamalar, belediye başkanlarıyla belediye konseyi üyelerinin seçilme yöntemi ve görev süreleri, belediye encumeni ve mahalli meclislerin görev ve yetkileri ve buna benzer tüm diğer konular yasa ile düzenlenecektir.

KISIM V

MALİ KONULAR

Madde 68:

Kanunda belirtilen esaslar dışında vergi ya da gümrük vergisi toplanamaz, değiştirilemez ya da muafiyet uygulanamaz.

Madde 69:

Bölgesel yetkililer, Federal Irak vatandaşları arasında eşitlik ve hakkaniyeti gözönünde bulundurarak, bölge içinde vergi ve gümrük vergisi koyabilir, toplayabilir, vergilerin miktarlarında değişiklik yapabilir ya da vergileri yürürlükten kaldırabilir.

Madde 70:

Kürdistan Bölgesi’nin gelirleri aşağıdakilerden oluşur:

1) Vergiler, gümrük vergileri, kamu hizmeti gelirleri, bölgede faaliyet gösteren şirket ve kuruluşlardan toplanan vergiler.

2) Kürdistan Bölgesi’nin doğal kaynaklarından elde edilen gelirler.

3) Bağışlar, hibeler, piyango gelirleri.

4) Özellikle Kürdistan Bölgesi için açılan iç ve dış krediler.

5) Irak Federe Cumhuriyeti’nin petrol, vergi ve gümrük gelirlerinden nufus oranında alınan pay.

Madde 71:

Kürdistan Bölgesi, mali açıdan, bölge ile ilgisi olan finanssal borçlar, vergi ve gümrük vergisi ile gecikmiş borçlar gibi konularda federal yetkililerin halefi olacaktır.

Madde 72:

Mali yıl yasa ile belirlenecektir.

Madde 73:

Her mali yılda, Kürdistan Bölgesi’nin tahmini gelir ve giderlerden oluşan bir bütçe kanunu çıkarılacaktır.

KISIM VI

SON HÜKÜMLER

Madde 74:

Kürt halkının ya da Kürdistan Bölgesi vatandaşlarının meşru ulusal haklarını zedeleyen ya da sınırlayan ya da bu Anayasa’nın hükümleri ile çelişen herhangi bir yasa, düzenleme, karar ya da kararname hükümsüz ve geçersiz olacaktır.

Madde 75:

Kürdistan Bölgesel Meclisi’nin onayı alınmadan, Irak Federe Cumhuriyeti’nin mevcudiyeti ve siyasal sistemi değiştirilemez. Buna ters düşen herhangi bir uygulama, Kürdistan Bölgesi halkı için self-determinasyon hakkı doğuracaktır.

Madde 76:

Kürdistan Bölgesel yetkilileri ile Irak Federe Cumhuriyeti’nin ya da öteki bölgesel yetkilileri arasında anayasal bir çatışma ya da görüş ayrılığı ortaya çıkarsa, bir hükme varılabilmesi için, bu tür durumlar Federal Anayasa Mahkemesine götürülecektir.

Madde 77:

Aşağıdaki taraflar Anayasayı değiştirmeyi önerebilirler:

1) Bölge Başkanı.

2) Bakanlar Kurulu.

3) Bölgesel Meclis üyelerinin dörtte birinden fazlası.

Madde: 78:

Bölgede, yasayla, Bölgesel Meclis’e bağlı Mali Kontrol Kurulu oluşturulacak.

Perşembe, 07.11.2002

(*) Kürdistan Parlamentosu’nun 8.11.2002 tarihli oturumunda, 4.10.1992 tarihinde alınan 22 sayılı karara dayandırılarak kabul edilen Anayasa’nın, Kürdistan Parlamentosu yayın organı “Parleman”’ın 31.12.2002 tarihli 83. sayısında yayınlan metni, Casım Rênas tarafından, Serbesti’nin Güz-2002 tarihli 8. sayısında, “Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tarafından federal bir Irak ve Irak Kürdistan Bölgesi için sunulan Anayasa Taslağı” adlı metinden de yararlanılarak çevrilmiştir.