“Werin, em li ser esasê wekhevîyê yekitîyeke bi dil û daxwaz avabikin; da ku aşitî û azadî bê welatê me.”

Sekriterê Partîya Sosyalîst, Kemal Burkay, di 10’ê Heziranê da nameyek rêkir ji bo Serokwezîrê Tırkîyê Bulent Ecevit û tê da li ser pirsa Kurd sekinî û ray û pêşnîyarên xwe dubare kir. Burkay, sûretek ji vê nameyê her usa ji şande Serokkomar Ahmet Necdet Sezer, Serokê Meclisa Tirkîyê û serokên hin partîyan. Temamîya name li jêr e:

Ji bo Serokwezîrê Tirkîyê Bulent Ecevit ra

Birêz Serokwezîr,

Van rojana Tirkîye ji pêvajoyeke gelek krîtîk derbaz dibe. Li alîyekê hewl dide ji krîzeke gelek kûr derkeve, li alîyê din, ji bo endametîya Yekitîya Ewrûpa, şertên ku hatine danîn divê bi cî bîne.

Him derketin ji krîzê, him endametîya Yekitîya Ewrûpa bi çareserkirina pirsên bingehîn girêdayî ye, ku bi salan e Tirkîye bi wan ra rû bi rû dijî. Qe nebe divê ji bo çareserîya wan, gavên berbiçav bêne avêtin. Ev jî di eslê xwe da pirsa aşitî û demokratîyê ye. Ji ber ku derdê Tirkîyê di bingeh da ev e: Ev dewlet bi salan e him bi xelkê xwe ra, him jî dijî cîranên xwe di şer da ye. Ev şer û pevçûnên bê dawî heyîyên welat telef dike.

Ji ber ku Tirkîye hewl dide pirs û problemên xwe yên hundur û yên der, ne bi gor aqil û îzan, lê bi darê zorê çareser bike. Wek nimûne, Tirkîye bi salan e pirsa Kurd înkar dike, dixwaze Kurdan bi rîya zor û zulmê, bi rîya asîmîlasyonê ji ortê rake. Zordestî, çavtirsandin û êrîşên xwe heya Kurdên dervayê sînorê Tirkîyê dirêj dike. Pirsên Qibris û Egê ne gor biryarên Milletên Yekbûyî û normên huqûqa navnetewî, lê bi ênad, çavtirsandin û sîyaseta zorê dixwaze çareser bike. Ji bona vê yekê Tirkîye rûyê aşitîyê nabîne. Heyîyên xwe di rîya şer û xirabîyê da serf dike û dide sîlahan. Li Tirkîyê tim îdara orfî û rewşa taybetî heye. Erdê welatê xwe bombebaran dike. Tirkîye dijî cîranên xwe jî tim di alarmê da ye..

Tenê di şerê 15 salî yê dawî yê dijî Kurdan da bi sedmîlyaran dolar telef bû; windakirina jîyana bi dehhezaran kes li alîyekê, ku bedêla jîyana wan pi peran nayê pîvan.

Sedemê bingehîn ya şundamana Tirkîyê di warê aborî da, sedemê standarda jîyanê ya nizm û sedemê betalî û feqîrîya ewqas mezin ev e. Sedemê esasî ya krîza kûr jî ev e. Ji ber vê ye ku Tirkîye bûye wek parsek li ber derê IMF û Banka Dinyayê û li pêş beyanîyan serî nizm bûye.

Ev rewşa hanê her usa jî astengê herî mezin e li pêş avakirina demokratîyê li vî welatî. Ev sazûmana zordest ku ji Kurdan ra azadîyê nasnake, her usa jî ji Tirkan ra demokratîyê nasnake. Sîyaseta zordestîyê dibe sedemê şer û pevçûnên bê dawî û li welatekî han şansê azadîyan tune.

Îro ji bo Tirkîyê li pêş endametîya Yekitîya Ewrûpa jî astengê herî mezin dîsa ev e. Serkar û berpirsîyarên Tirkîyê, bêyî ku pirsên xwe çareser bikin, heq û azadîyên demokratîk ji gel ra nasbikin, dixwazin bi vî halî bibin endamê YA. Eva ne helwesteke makûl e.

Heya ku Tirkîye di vê sîyaseta şaş da israr bike rewş naguhure. Ne krîza aborî dighê dawî, ne civaka Tirk dikare bibe demokratîk, ne jî endamatîya YA pêk tê.

Birêz Serokwezîr,

Ger bi salan e ev sîyaseta şaş ya darê zorê ne hatiba ajotin, îro rewş usa ne dibû. We dikaribû heqê Kurdan nasbikin û pirsa Kurd bi rîya aşitîyê çaraser bikin. Hingê aşitî dihate welat. We dikaribû pirsa Qibrisê gor biryarên Milletên Yekbûyî û gor huqûq û hakemîya navnetewî çareser bikin. Tirkîyê dikaribû li himber cîranên xwe yên dinê jî sîyaseteke aşitîxwaz bimeşîne. Hingê welat rûyê aşitîyê didît, heyîyên xwe di rîya şer û pevçûnan da, ji bo çek û sîlahan serf ne dikir, lê ji bo hasilkirin û pêşvebirinê bi kardanî. Hingê Tirkîye hewcedarî çerxeke zordest ne dibû, rê li ber heq û azadîyên mirovî vedibû, demokratî ava dibû.

Tirkîyeyeke han, dikaribû bi rehetî û li pêş gelekan bibe endamê Yekitîya Ewrûpa.

Belê, birêz Serokwezîr, gelo we ne dikaribû mafên Kurdan nas bikin û pirsa Kurd bi vî awayî çareser bikin? Hûn, hukumeta we, ew serokwezîr û hukumetên berî we, çima we hemûyan lingê xwe da erdê, we kire ênad ku tu heqekî ji Kurdan ra nasnekin?. Gelo hûn qet fikirîn ev Kurd çi dixwazin û daxwazên wan li cî ne, yan ne li cî ne?

Hûn û ew kesên ku berî we li ser hukum bûn, we hemûyan daxwazên Kurdan wek “cudaxwazî û xirabî” wek “xayînîya welat û millet” nîşan da. Gelo çima?

Ma Kurdan êrîşî ser welatê we kirin, erdê we dagirtin? Hûn jî baş dizanin ku Tirk hezar sal berê hatine vî welatî û dema ew hatin Kurd li vir bûn. Kurd li ser vî welatî bûn ku navê xwe Kurdistan e û bi hezaran sal berî hatina we li vir dijîn.

Kurd xwedan dîrok û çandeke taybetî ne, xwedan zmaneke taybetî ne, ku tu nêzikahîya xwe bi Tirkî tune.. Tirk çawa milletek in, Kurd jî usa milletekî cuda ne.

Kurdan tucar ji bo dagirtin û parçekirina welatê xelkê tiştek ne kirine. Lê evtişt bi wan hatîye kirin; ango yên ku welatê wan hatîye dagirtin û parçekirin ew in!. Kurd dixwazin le ser erda xwe azad bijîn. Dixwazin karê welatê xwe bi serbestî rêva bibin, derheqa dahatûya xwe da biryar bidin, zman û çanda xwe bi serbestî kar bînin û pêşva bibin, ji heyîyên welatê xwe feyde bistînin.

Ango, çawa ku heqê Tirkan bi van tiştan heye, yê milletê din heye, yê Kurdan jî heye, divê hebe.

Hûn ji bo Tirkên Qibrisê, ku hejmara wan dora 150 hezarî ye, federasyonê kêm dibînin û konfederasyonê dixwazin. Baş e, hûn ji bo Kurdan çi minasib dibînin, ku hejmara wan 40 mîlyon e, welatê wan qasî Fransê ye û parçe bûye?. Hûn tiştê ku ji bo mistek Tirkê Qibrisê minasib dibînin, çima ji bo 20 mîlyon Kurdê nav sînorê xwe nabînin?

Birêz Serokwezîr, Kurdî jî wek Tirkî çima nebe zmanê fermî? Kurd jî çima wek Tirkan bi zmanên xwqe nexwînin, bi zmanê Kurdî mekteb venebin? Radyo û têlevîzyona Tirkî dibe, çima yê Kurdî nebe? Gelo Kurd jî ku parlamenter û hukumeta xwe hilbijêrin û bi destê wan bên îdarekirin nabe? Çima Meclîs û hukumeta Enqerê tenê ya Tirkan e? Çima mehkemên vî welatî tenê bi navê “milletê Tirk” biryar didin? Çima partîyên bi navê Kurd û Kurdistanê nebin?

We Kurdistan dagirtîye û milletê Kurd ji hemû mafên bingehîn, heya bi karanîna zman, çand, nav û kilamên xwe bêpar hiştîye. Gelo ew heq kê daye we, Daxuyanîya Cîhanî ya Milletên Yekbûyî ji bo Mafên Mirovî, yan Xwedê?..

Xuya ye, yên ku cudaxwaz, yan cudaker in ne em Kurd in, lê ev curm dijî me bi kar hatîye. Welatê me hatîye parçekirin û milletê me bi zincîran hatîye girêdan. Ev curm çend sedsal, yan heyştê sal berê bûye ne mihîm e. Ew çerxa zulm û zordestîyê li ser me îro jî berdewam e.

Belê, rastî ev e. Lê çawa dibe, ew kesê ku ewqas zulm û neheqî li me bikin, serda jî me gunekar bikin?. Gelo heqe rewa ye? Eva ne aqlîyeta zordest û haydûtan e?.

Dibe ku hin xelkê we bi gotinên we bixapin, ku we bi salan bi nijadperestî û şovinî serê wan şûştin, kirin dijminê Kurdan û şirîkê vê sîyaseta zulm û zordestîyê; lê hûn dinyayê çawa dixapînin?

Birêz Serokwezîr,

Ji bo çareserîya van pirsan, ji we ra aqil û helwesteke teze divê. Divê hûn serkar û berpirsîyarên Tirkîyê, dev ji sîyaseta şaş ya sedsalan berdin û sîyaseteke teze bidin pêşîya xwe. Helbet, ev yek ji bo wan kesên ne hêsan e, ku bi ruh û mêjoyê xwe bûne bendeyê van sîyasetên kevnare; lê rêyeke din jî tune!

Piçek realîst bin, pirsa Kurd ne pirseke piçûk e, Kurd ne hindikahî ne, ev pirsa milletekî 40 mîlyon e û nêvîyê vî milletî di nav sînorên we da dijî. Ev pirs heya îro bi rîya zor û zulmê, bi koçberkirin, bi qetlîam çareser nebû û nah şunda jî bi rê olaxên usa hovane qet çareser nabe.

Lê ev pirs dikare bi şiklê Swîsrê, Belçîkê, Kanadayê û bi şiklê dehan welatên dinê çareser be. Ev jî çareserîyeke federal, yan jî konfederal e. Çareserîya ku hûn li Qibrisê dixwazin çima di pirsa Kurd da nebe?.

Usûlê destpêkirina pêvajoya çareserîyê jî divê dîyalog, ango danustandin be. Werin dev ji ênadê berdin, bi Kurdan ra rûnin.

Gunekarkirina Kurdan bi “terorîstî” tu tiştî çareser nake. Dev jê berdin û xwe bi van tiştan nexapînin. Ger beşek ji tevgera Kurd metodên terorê bi kar anî, ew jî dîsa berhemê sîyaseta we ye. Heya we bi zanetî û bi plan û dezge pirsa Kurd terorîze kir. Ew terora ku hûn bi sedsalan e li Kurdan dikin, terora Kurdan li cem wê gelek masûm dimîne. Him jî dijî zulmê berxwedan heq e, him gor normên Milletên Yekbûyî, him jî gor hemû olên mezin.

Ji bo vekirina rîya çareserîyê ji bo pirsa Kurd, ev endametîya YA û Şertên Kopenhagê firsendeke baş e. Herçiqas li himber çarçuve û giranîya pirsa Kurd ev şert têr nakin jî, dîsa jî mihîm in ji bo pêkhatina rewşeke aşitîxwaz û ji bo gav avêtinê ber bi çareserîyê.

Birêz Serokwezîr,

Hukumeta we herçiqas soz dabû ku Şertên Kopenhagê bi cî bîne, lê va ye du sal û nîv derbaz bûn û we tu gavek ne avêt. Hûn ji bo ku van şertan bi cî neynin çi ji dest we tê dikin. Gavê ku hûn dixwazin bavêjin jî gavên xapînok in, wek sosret in û kenê merivan pê tê.

Wek nimûne, tiştê ku hûn ji bo “serbest hiştina zmanê dayîk di warê weşanê” da difikirin, nîv saet weşan e di TV´ya fermî ya heremê (GAP) da..

Tiştê ku hûn ji bo “xwendina bi zmanê dayîk” difikirin, ew jî hin qurs in li dervayî dema dibistanê..

Ango hûn wekî henekê xwe bi me dikin.

Birêz Serokwezîr, hûn jî, hemû kesên ku pêşnîyarên usa dikin ew jî bila baş bizanibin ku em ne parsek in û pêşnîyarên hanê wek henekan in û tu pirsekî çareser nakin. Ew kesê ku dixwazin bi tiştên hanê Kurdan û xelkê beyanî bixapînin, şaş in; ew tenê xwe dixapînin.

Tirkî çawa zman e, Kurdî jî usa zmanek bi serê xwe ye; him zmanekî kevn e, him jî hemdem, jîndar û dewlemend e. Him jî zmanê Kurdî ji Tirkî gelek kevintir e. Îro bi alîyê 40 mîlyon kes tê karanîn. Bi zmanê kurdî bi sedan, bi hezaran berhemên edebî û hunerî çêbûne. Ew kesên nijadperest û şovîn ku zmanê me piçûk dibînin, gotinên wan pênc qurişî nake.

Naskirina mafên zman û çand bi kiryarên usa sosret û xapînok nabin. Bona vê yekê, divê di çarçuveya Şertên Kopenhagê da gavên jêrîn bêne avêtin:

Divê qanûna esasîya ya heyî, ku berhemê faşîzma 12 Îlonê ye û ji “destûra polêz” tu ferqê xwe tune, bê rakirin û li cîyê wê qanûneke teze ya demokratîk bê derxistin û nasnama Kurdan jî tê da cî bigre.

Divê zmanê Kurdî jî wek Tirkî bibe zmanê fermî. Ji ber ku Kurdî bi alîyê sisêyan da yekê xelkê welat tê qisekirin.

Çawa têlevîzyonên dewletê bi zmanê Tirkî rojê 24 çar saet weşanê dikin, her usa jî divê hinên wan bi zmanê Kurdî jî seranserî rojê weşanê bikin. Em jî li vî welatî beş û salmeyan didin. Dîsa çawa radyo û têlevîzyonên şexsî bi zmanên Tirkî bi serbestî û bê sinor weşanê dikin, divê bikaribin bi zmanê Kurdî jî bikin.

Ew pêşnîyarên ku ji bo xwendina bi zmanê dayîk têne kirin, wek xwendin bi rîya qursan yan ji wek dersekî hilbijartî, komîk û bê mane ne. Divê bi zmanê Kurdî jî, ji dibistana pêşîn heya zanîngehê mekteb vebin. Divê gelê Kurd xwendina bingehîn bi zmanê xwe bike.

Bi kurtahî, di warê weşan û xwendinê da divê herdû gel wek hev bin.

Divê partîyên Kurd jî serbest bin û bikaribin di derheqa çareserîya pirsa Kurd da ray û bernameya xwe bi serbestî eşkere bikin.

Evana ji bo çareserîya pirsa Kurd gavên mihîm û pêşîn in. Lê çareserîya vê pirsê bi şiklekî esasî li ser bingehê wekhevîyê dibe. Bi raya me ew jî avakirina dewleteke federal e.

Em bi wê bîr û bawerîyê ne ku, herdu gel dikarin di sazîyeke federal da, di nav aşitîyê da bi hevra bijîn. Ev yek dibe û çima nebe. Herçî kesê ku dixwazin bi hevra bijîn, divê wekhevîyê ra jî razî bin.

Ma Yekitîya Ewrûpa bi xwe jî ne federasyon, yan jî konfederasyon e?. Ew kesên ku razî dibin bi dehan milletên Ewrûpî ra û di bin banekî federal, yan jî konfederal da bijîn, gelo çima bi vî şiklî bi Kurdan ra, bi cîranên xwe yên hezar salî ra nejîn? Ger astengek li pêş vê yekê hebe, ew jî ew pêşhukumên nijadperestî, şovinî û kolonyalî yên serkar û berpirsîyarên dewleta Tirk in, dijminahîya wan yê dijî Kurdan e.

Birêz Serokwezîr,

Ez ji we, her usa jî bi rîya we, ji hemû kesên berpirsîyar yên vî welatî, çi li ser hukim çi muxalîf, daxwaz dikim: Dev ji vê sîyaseta zulm û zordestîyê berdin! Heq û azadîyên ku hûn ji bo xwe ferz dibînin, ji Kurdan ra jî nasbikin.

Mistefa Kemal di dema Şerê Rizgarîyê da bi “mîsaqî mîllî” hedef ûç çarçuveya yekitîyê usa nîşan dabû: “Ew erdê welat ku divê em biparêzin, bi piranî Tirk û Kurd lê dijîn, ew in..” Werin em gor van gotinan bikin..

Me ev welat bi hevra parast, lê nuha azadîyan parva nakin.. Em di şer da hebûn, lê piştî şer wek tune hatin hisêbkirin. Xuya ye herçî ku neheqî dîtî ye, hatîye xapandin em in.

Îsmet Paşa di Konferansa Lozanê da usa digot: “Ev welat çiqas yê Tirkan e, ewqas jî yê Kurdan e. Kurd jî wek Tirkan ûnsûrê eslî ne û mafên hindikahîyan (hûrgelan) ji wan ra gelek hindik e...” Werin em wek gotina Îsmet Paşa bikin, heqê kurdan wek gelekî eslî û xwedîyê vî welatî nasbikin.

Werin em li ser esasê wekhevîyê yekitîyeke bi dil û daxwaz avabikin, da ku aşitî û azadî bê welatê me.

Werin em ji vê pirsa sedsalan ra çareyekî bibînin, vê kullê derman bikin; da ku pêşîya gelên Kurd û Tirk vebe.

Wekî din ev pirs çareser nabe û milletê Kurd neheqîyê tucar qebûl nake. Helbet, hûn dikarin dîsa di sîyaseta zordestîyê da israr bikin; lê ev sîyaset tucar bi ser nakeve û çend salên din wê winda bibin biçin. Ev sîyaseta şaş her usa jî bi kêrî gelê Tirk nayê.

Birêz Serokwezîr,

Ez ji we û ji hemû kesên berpirsîyar yên dinê, ku di rewşa xirab ya îro da para wan heye û hîn li jîyanê ne, dixwazim ku hûn xwedî îzan bin, heqnas bin.

Em Kurd û Tirkê ku li vî welatî dijîn ger bira ne, divê heqê me jî wekhev be; em ne wek kole û hûn wek efendîyan bin!.

Bila dost jî, dijmin jî hemû baş bizanin ku, em Kurd koletî û bindestîyê tucar qebûl nakin û azadîya xwe zû an dereng wê bistînin. Helbet ev yek dikare bi rindî û di demeke nêzik da bibe û ji bo herdu gelan jî ya çêtir ev e. Astengên ku derkevin pêşîya çareserîyeke han tenê dibin sedemê windabûna waxt û êş û zirarên teze didin herdu gelan.

Divê hûn êdî nebin şîrikê berpirsîyarîyeke han. Ew kesên ku sîyaseta şaş a berê bi rêva bibin, dibe ku ji hin kesên nezan û bê hay çepikan bistînin, lê nikarin ji dîrokê ra navekî baş bihêlin. Ewê bi van sîyasetên şaş û kevnare rîya Kurdan û Tirkan digrin, dahatûya herdu gelan xirab dikin. Bona vê yekê, sube neslên teze wan tucar ef nakin.

Bi silavên min û bi daxwaza sihheteke baş...

Kemal Burkay

Sekriterê Giştî

Partîya Sosyalîst a Kurdistan

10 Heziran, 2002

Not: Nimûneyeke vê nameyê wek agahdarî hatîye şandin ji bo Serokkomar Ahmet Necdet Sezer,  ji bo Serokê Parlamena Tirk, her usa jî ji bo serokên partîyên ANAP, MHP, DYP, AKP û SP ra.