Kemal Burkay

Bûyerên ku di 12´ê Adarê da li Qamîşlî dest pê kirin, wekî agir û pêtekî li hemû heremên Kurdan belav bû û hîn jî berdewam e.

Wekî tê zanîn, bûyer di dema lîstika gogê ya du taximan, Taxima Qamîşlo û ya Dêra Zorê da dest pê kir. Gor çavkanîyên Kurdan, Dêrîyan bi hazirî, bi kêr û xençer hatibûn, sûretê Saddam derxistin û şîarên dijî serokên Kurdan bilind kirin. Kurdan jî şîarên dijî Saddam gotin û di navbera herdu alîyan da şer derket. Ji ber ku polêz û şurteyên Sûrî di vê pevçûnê da pişta Dêrîyan girt û Kurd gulebaran kirin û gelek Kurd hatin Kuştin, vê yekê li Bajarê Qamîşlo germayeke mezin pêk anî û Kurdan bi dehhezaran kûçe û kolanên bajêr tijî kirin, ew zulm û zordarî protesto kirin.

Lê ji ber ku hukumeta Sûrî, li cîyê ku li ber dilê xelkê ra biçe û bi nermî li çareserîyê bigere, dîsa bi serhişkî û dijminahî polêz û şurteyên xwe ajote ser Kurdan, dîsa ew gulebaran kirin û gelek xwîn rijand. Vê yekê jî rewş aloztir kir. Li bajarê Qamîşlo Kurd piçûk mezin rabûn ser pîyan.

Bi wê jî ne ma, wek agir bi pûş û pelaxê hişk bigre, hemû bajarên Kurdan, Hesîçe, Amûdê, Dêrik, Serê Kanîyê, Kobanî, Efrîn û tevî wan jî Kurdên Helebê û Şamê ji bo piştgirîya Qamîşlo û protestokirina helwesta zulimkar ya Hukumeta Sûrîyê rabûn. Li gelek cîyan êrîşî ser qereqolan û daîreyên dewletê kirin, sotandin. Û li gelek cîyan esker û şurte ew gulebaran kirin û cardin xwîn rijîya. Gor xeberên dawî Kurdên ku di van bûyeran da jîyana xwe winda kirin hejmara wan ji sedî zêdetir e, hejmara birîndaran jî bi sedan e. Bi hezaran kes jî hatine girtin.

Ev bûyerên hanê bi vî şÿklî, ango bi kîtlewî û bi rabûn, di dîroka Kurdên Sûrîyê da, yan jî ya „Başûrê Piçûk“ da cara pêşîn e.

Xuya ye bûyer ne ji berê da plankirî bûn, ne bi gor daxwaza yan bi destê rêxistinekê dest pê kirin. Ew ji nişkê va çêbûn. Lê helbet sebep ne tenê ew tiştên hanê ne ku di dema lîstika gogê da çêbûn. Sedem ji vê mezintir in, kûr in û bi salan e kom bûne îro di firsendekê da teqîyan.

Sedemê esasî, çawa li parçên dinê, li vî parçeyî jî, zulm û zêrandina giran e li ser milletê Kurd.

Helbet, şoriş û serhildanên ku heya nuha li Kurdistana Bakûr, li Kurdistana Rojhilat (¢ranê), li Kurdistana Başûr (Iraqê) çêbûne li Başûrê Piçûk nayêne dîtin. Şertê Kurdên Sûrîyê cuda ye. Lê zulma li ser wan jî ne hindik e. Ew jî wek Kurdên parçên dinê ji mafên xwe yên neteweyî tim bêpar man. Heya di hin waran da, wek mafê himwelatîyê, rewşa wan ji Kurdên parçên dinê xirabtir e. Bi sedhezaran Kurdê „Binê Xetê“ ango yên vî parçeyî wek welatî nayên qebûlkirin. Bona vê yekê ji gelek mafên mirovî bêpar in. Her usa jî, ne xudanê mafên sîyasî, îdarî û çandî ne. Ew jî wek Kurdên Bakûr nikarin di mektebên xwe de bixwînin, radyo û têlevîzyonên Sûrî jî, wek yê Tirkîyê bi zimanê Kurdî weşanê nake.

Kurd di salên borî da li Sûrî tim hatine êşandin. Gelek erdê Kurdan ji wan hate stendin, gundê Kurdan hatine walakirin û di herêma Kurdan da Kembera Erebî hat avakirin. Sîyasetmedar û rewşenbîrên Kurdan, mirovên welatparêz tim hatine girtin û eza û cefa dîtin.

Meriv dikare bêje di dema Hafiz Esat da ev zulm û zordarî piçek sist bû, ango girtin, eza û cefa piçek kêm bû. Heya Sûrîyê bi awayekî mêvandarîya Kurdên Bakûr û yên Kurdistana Iraqê jî kir. Lê dîsa jî zulm û neheqîya li ser Kurdên Sûrîyê ne giha dawî. Tu mafê Kurdan ne hate naskirin. Hafiz Esat û pişxtî wî Bişar Esat jî bo çareserîya pirsa Kurd tu gav ne avêtin.

Eger îro Kurd nişkê va, çawa agir bi pûş û pelaxê bigre, li hemû bajaran rabûn sebep ev e. Êş û rika di dilê Kurdan da teqîya.

Ev yek rengekî, ango alîyekî van bûyeran e.

Li alîyê din Kurd divê çalakîyên xwe çawa û bi çi şÿklî bimeşînin? Çi bixwazin, ango armanca wan çi ye?

Carina di civakê da pirs û problem dicivin û wek kûnêrekê didine der. Lê divê mirovên sîyasetmedar, hîzbên welatparêz û serokên wan, şertên der û hundur, rewşa dinyayê û ya welat baş tehlîl bikin û gor wê ji tevgera gelî ra rê nîşandin, ango rêberîyeke baş bikin. Ne usa, tevgera ku xwe bi xwe teqîyaye, dikare şaşîyan jî bike û zirarê bide doza xwe.

Di van bûyeran da jî hate dîtin. Cî û cî xelkê êrîş bire ser hin cîyan, wek îstasyon, yan jî daîreyên hukumetê, ew şewitandin. Feyde di kirinên hanê da tune û ew dibin sebep û mane ji bo êrîşên hêzên dewletê.

Lê Kurd dikarin bi şÿklekî gelêrî û cemahîrî daxwazên xwe bi rê olaxên aşitîxwaz bilindkin. Ew tesîra daxwazên wan kêm nake, lê girantir dike. Kurdên vî parçeyî hewcedarî û daxwazên xwe ji me baştir dizanin. Ji xwe, bi salan e dibêjin û bon wan kar û xebat dikin.

Di vî warî da ger em jî raya xwe bêjin, yek ji wan daxwazan mafê himwelatî ye. Divê Sûrîye êdî di vî warî da gavan bavêje, sedhezaran Kurdê bê nasname bila bibin himwelatî.

Lê helbet ne tenê ev. Divê Kembera Erebî bê rakirin, erdê Kurdan li wan bê vegerandin.

Divê çanda Kurdan bi her awayî serbest be. Mektebên Kurdan bêne vekirin. Radyo û TV´ya Sûrî bi zimanê Kurdî dest bi weşanê bike.

Partîyên Kurdan bi serbestî kar bikin, bikarin di hilbijartinan da cî bigrin.

Kurd bikaribin berpirsîyarên bajarên xwe (muhafiz û serokbeledên xwe) hilbijêrin.

Her usa jî Kurd divê bo temamîya Sûrîyê demokratîyê bixwazin.

Ev daxwaz bi raya me di vê qonaqê da makûl in. Lê bi raya min, ji bo sûrîyê jî çareserîya esasî sazîyeke demokrat û federal e wek Iraqê. Qe nebe divê Kurd xwemuxtarî bistînin. Hejmarê wan ne kêm e, gor hin texmînan 2 mîlyon, gor hin texmînan jî 3 mîlyon... Ew hejmar ji nifûsa hin dewletên piçûk mezintir e.

Bi raya min divê kurd karê xwe bi plan û dezge bimeşînin. Dewleta Sûrî jî dev ji metodên zordarîyê berde, xwîn nerijîne û bi Kurdan ra rûne û bi rîya aşitîyê li çareserîyekê bigere.

Zulm û zordarî pirsan girantir dike. Bi metodên zordestî kes bi ser nakeve. Dawîya zordestan li Iraqê li ber çavan e. Divê hukumeta Sûrî ji vê yekê dersê bistîne. Divê ew wek Tÿrkîyê û wek Iraqa duhî neke, wek Iraqa nuhî bike..

Hin kes, wek Tirk jî dixwazin li Sûrîyê û Iraqê Kurd û Ereb bi hevkevin, şerê hevdu bikin. Çend roj e ku berbirsîyar û çapemenîya Tÿrkîyê van bûyeran wek „şerê Kurd û Ereb“ bi nav dikin. Divê berpirsîyarên Sûrîyê vê yekê bibînin.

Em gelê Ereb wek dijmin nabînin, wek cîranên Kurdan dibînin û dixwazin Kurd û Ereb wek cîranên baş li ba hev bijîn. Divê ew jî Kurdan wek cîran bibînin, zulmê ji ser Kurdan rakin, mafên wan ên rewa nasbikin, da ku Kurd û Ereb him wek cîran, him jî wek bira li ba hev bijîn.