Zengil ji bo kê lêdixin?

Çend mehên dawî Tirkîye bi hilbijartina giştî mîjûl bû. Çend roj berê (3’yê Çirîya Paşîn) hilbijartina giştî çêbû. Encamê hilbijartinê li Tirkîyê jî, li dinyayê jî gelek balkêş e.

Yek ji vê balkêşîyê ev e ku tenê du partî ketine parlamenê. Yê dinê hemû di bin benda (baraja) bilind da man, ku di sedî da 10 e.

Partîya Edlayî û Pêşveçûnê (AKP) di sedî da 35’ê dengan girt û 363 vekîl derxist. Ewê bibe hukumet. Partîya Komarê ya Gelî (CHP) jî  di sedî 19’ê dengan girt û 178 vekîl derxist û ew jî wê bibe muxalefet. 9 heb jî wek serbixwe hatin hilbijartin. (Temamîya parlamenê 550 kes e.)

Partîyên dinê bi temamî li dervayî parlamenê man.

Serketina herdu partîyan (AKP û CHP) ne surprîz bû. Ji ber ku hîn berî hilbijartinê, anketan nîşan dida ku AKP gelek li pêşîyê ye û CHP jî bi dû wê ye. Lê windakirina temamîya partîyên dinê ji bo gelek kesan -li welat û li der welat- bû surprîzeke mezin.

Ecevîtê bi nav û deng, sîyasetvanê 40-50 salan, ku di hilbijartina berê da dengên herî zêde stendibû (% 21) û serokwezîr bû, vêcar tenê % 1 deng stend!

Tevî wî şirîkên wî yên hukumetê (MHP û ANAP) jî di binê bendê da man. Ne tenê partîyên hukum, yên muhalefetê (DYP û SP) jî li dervayî parlamenê man.

Xelkê bi dengên xwe wekî şoreşek kir, partî û serokên berê avête nav gamarê. Tevî Ecewît, Baxçelî, Yilmaz, Çîlxatûn, Kutan û Cem, hemû çûn…

Evana bi salan e di sîyaseta Tirkîyê da li pêş bûn. Serokê partîyan bûn, serokwezîr bûn, wezîrê derva bûn.. Vana gelek caran bebetê vê quncikê bûn; me li ser wan dinivîsand û şerê wan dikir.

Gelo çi bû ku vana hemûyan bi hevra usa ketin, rûreş bûn, rezîl û kepaze bûn? Çima xelkê li wan wa kir?..

Helbet sebep hene. Yek ji wan ev e ku, ew partîyên ku windakirin bi salan e Tirkîyê îdare dikin, lê tu pirsê gel çareser ne kirin. Ne sînorê heq û azadîyan fireh kirin, ne pirsa Kurd çareser kirin, ne jî pirsa aborî. Hemûyan jî gel xapandin, şêlandin û rewşa gel û welat roj bi roj xirabtir kirin.

Partîya Çîllerê (DYP) jî, ya Eewît û Baxçelî (DSP û MHP) jî berhemê şer û şovînîyê bûn. Ewana nanê xwe ji şerê dijî Kurdan derxistin. Şerê qirêj germ kirin, xelk bi parçebûna gel û welat tirsandin, xapandin û dan dora xwe.

Di sala 1999 da, dema Ocalan hate girtin, Ecevît serokwezîr bû. Wî û Baxçelî ev yek wek qeremanîyeke mezin nîşan dan. Pêla şovînî û nijadperestîyê li Tîrkîyê ji her demî bilindtir bû. Partîya Ecevît bû yekemîn, ya Baxçelî jî duwemîn. Hukumeta teze ji van herduyan û tevî Mesut Yilmaz (ANAP) çêbû.

Lê welatek bi salan bi vir û derewan nayê îdarekirin. Bayê şovînîyê zû belav bû. Welat di dema vê hukumetê da ket nava du krîzên mezin. Hukumetê xwe avêt derîyê IMF û dênên teze girtin. Lê tevdîrên teze dîsa li ser pişta xebatkaran, feqîr û fuqereyan bû. Perê Tirkîyê bû pûl, neçarî û bettalî gor berê qat bi qat zêde bû.  Bi mîlyonan kes karê xwe winda kirin. Bi sedhezaran kes dikan û mixazeyên xwe girtin.

Sedemê esasî ev e ku xelkê reben di vê hilbijartinê da ne guhê xwe dan vir û derewên wan, ne jî dengê xwe dan wan. Xelkê ew ceza kirin.

Sedemek din jî bilindbûna bendê hilbijartinê bû, ango % 10..

Van partîyan  ew bend usa bilind danîbûn ku Kurd û partîyên marksî jê derbaz nebin. Her usa jî danexistin, ji bo ku tevî Kurd û sosyalîstan, reqîbên wan ên dinê jî jê derbaz nebin, nekevin parlamenê û meydan ji wan ra bimîne. Ango xwestin vî bendî wek dafik bi kar bînin.

Lê tiştê xerîp, her usa jî xweş, ew bi xwe pê ketin. Ew bend bû xelek kete stûyê wan!..

Yek ji balkêşîyên vê hilbijartinê jî ev e ku AKP partîyeke Îslamî ye. Li welatekî wek Tirkîyê, ku ev 80 sal e di rîya Kemalîzmê da diçe, serketina Îslamîyan bi vî şiklî bûyereke gelek mezin e. Ango ev hilbijartin wek sîlleyeke gelî ye li rûyê Kemalîstan..

Malûm e, Kemalîzm bi navê modernîzmê, bi navê himçaxî û laîkîyê welat îdare kir û ji gel ra rê nîşan da. Lê tiştê ku kir ne modernîzm bû, ne himçaxî, ne jî laîkî. Kemalîstan pirrengî û pirdengîya civakê qebûl ne kirin, xwestin gor kêfa xwe yek reng û yek şiklî bidin civakê.

Modernî li ba wan cil û lîbasên, adet û usûlên Ewrûpî bûn.

Laîkî li ba wan zordestîya li ser bîr û bawerîyên xelkê bû.

Gotin û rayên Mistefa Kemal bûn wek ayetên Quranê ku jê şik nabe.. Ango Kemalîstan zanîn û raman jî cemidandin.

Bi vê aqlîyetê Kemalîstan milletê Kurd û yên dinê înkar kirin, xwestin herkesî bikin Tirk, zman û çandên dinê winda bikin. Ev sîyaseta nijatperestî û zordestî ye ku 80 sal e dajo û tê. Bona vê yekê li vî welatî şer û şewat tu car kêm nebû û heyîyên welat di vê rê da telef bûn.

Kemalîstan tim xwe ji ser gel ra dîtin, qîmet ne dane ray û dengê gel.

Berê di warê sîyasetê da tenê CHP (Partîya Kemalîstan) bû. Piştî pir partîtîyê jî rewş ne guharî. Kî bê ser hukim jî, “sîyaseta dewletê” ne guharî. Ango dîsa gor gotina eskeran û gor qeydeyên Kemalîzmê bû.

Kemalîstan bi darê zorê rê li ber Îslamîyan, sosyalîstan û Kurdan girt. 

Bi vê sîyasetê tu welatek nikare pêşva biçe, modernîze be. Tirkîyê jî bi vê sîyaseta kevn û bi îdeolojîya cemidandî ne karî pirsgirêkên xwe çareser bike. Pirs û problem sal bi sal giran bûn gihîştin vê derecê.

Li dawî rê li ber Tirkîyê hate girtin.

Ew hilbijartina dawî daxwaza gel e ji bo gunartinê. Xuya ye êdî zikê xelkê ji gotinên Kemalîstan têr bûye û êdî guh nadine laf û gef û fortên eskeran...

Lê ew Îslamî çi bikin? Gelo ew li ser pirsên heyî çiqas rast difikirin û proje û bernameyên wan çi ye? Ew jî pirseke dinê ye û divê di nivîseke dinê da li ser bisekinim.