Tiştê ku jê fedî dikî, meke!

Ferhad CAN

Mirov bi du şiklî xuya dike. Yek eşkere ye, li ber çavan e. Diçî ber neynikê li xwe dinêrî: Tu ev î. Ev dev û rû, çav, poz, bijeng û birû, por, ev bejn û bal...

Herkes jî te bi vî şiklî dibîne. Yên ku te nas dikin û nasnakin. Merivê malê, dost û heval, bîyanî...

Ev dîtina bi derva ye.. Mirov bi dîtina derva wek resmekî ye.

Lê tu ne tenê ev î. Di vê resmê da çîroka te tune. Kar û kirinên te, xûy û xesletên te, bîr-bawerî û hunerên te tune.

Tu kî yî, çi kes î, çîroka te çi ye? Çi ji serê te derbaz bûn?

Tu mirovekî pak î, xêrxwaz î, yan zikreş û xirab î?

Tu dirist î, dilpak î, yan yekî durû, fêsat û derewen î?

Tu mirovekî makûl î, dûrbîn î, zana yî, yan yekî nezan û serhişk î?

Tu aştîxwaz î yan şerxwaz î?

Çi ne berhemên te? Tu yekî fama, jîr û berhemdar î, yan yekî famkor û teral î?

Ev tiştê ku ez dibêjim hin baş in, hin xirab in. Hin mirovan mezin dikin, hin piçûk dikin. Hin ji bo mirovan serbilindî ne, dewlemendî ne, hin kêmasî û rûreşî ne.

Evana reng didine karektera mirovan, kesayetîya (şexsîyeta) mirovan pêk tînin.

Lê kesayetîya piranîya mirovan ne bi yek rengî ye. Piranîya mirovan ne wek aveke zelal, pîr û pak in. Mirovên usa kêm in.. Her usa jî piranîya mirovan ne wek aveke qirêj, serbiser şêlî, reş û wek zîftê ne. Mirovên usa jî kêm in..

Di jîyana mirovan da tişt hene wan serbilind dikin, tişt hene şermezar.. Ew di hin waran da zana, di hin waran da nezan in.. Tiştên wan ên baş û şaş hene..

Huner cuda cuda ye. Tu qasî masîvanekî ji cins û nêçîra masîyan fêm nakî, ew jî dibe ku qasî te ji şiêran fêm neke..

Şivanê serê çîyan di warê fîzîk û kîmyayê da nezan e, lê alimên fîzîk û kîmyayê jî ji pez û dêwêr fêm nake..

Kesayetîya mirovan rûyê hundur e. Ew li ber neynikê xuya nake, li ber bîyanîyan jî.. Ew ne wek resmek e.

Rûyê hundur di kar û xebata te da, di pêvendîyên te da xwe nîşan dide. Bona vê yekê jî heval û hogirên te, kesên nas û dost dizanin, tu yekî çawa yî?

Lê mirov xwe ji herkesî baştir nasdike. Ew kêmasîyên xwe, başî û şaşîyên xwe, xirabî û rindîyên ku kirine ji herkesî baştir dizane.

Mirov pirî caran ji nîşandana kirin û berhemên xwe yên baş gelek hezdikin. Digel wê, kar û kirinên xirab jî vedişêrin..

Dema yek, şaşî û kêmasîyên wan bide rûyê wan gelek aciz dibin, diqehirin, kêfa wan û xewa wan direve.

Mirov hene, xwe wek xwe nîşan nadin, bi şiklekî din, bi rengekî din nîşan didin. Xuya ye ew ji xwe û ji kar û kirinên xwe ne razî ne.

Gelo usa ye, çima wan tiştan dikin? Ger ji xwe ne razîne çima xwe naguhurin?.

Mirov hene derewîn in. Lê dema yek ji wan ra bêje "derewîn", gelek bi hêrs dikevin, şerê wan kesan dikin.

Mirov hene diz in. Heya ne ji neçarîyê, feqîrîyê û birçitîyê. Mirov dîsa halê kesên han fêm dike; yek ku ji birçitîyê nan bidize, heya derecekî heqê xwe heye.. Lê hin kes xweşhal bin jî, dema firsend bikeve wan, malê xelkê, yan yê millet, yan ya rêxistina xwe didizin. Vî karî wek baqilî û hişyarî dibînin û dixwazin, ne bi saya kar û xebata xwe, lê bi rîya dizîyê di demeke kurt da dewlemend bin...

Lê dema tu ji wan ra bêjî "diz" gelek bi hêrs dikevin...

Di huner û sîyasetê da jî usa ye. Mirov hene bi xwedî hêrs û heweseke mezin in. Çavê wan li jor e. Dixwazin nav û dengekî baş bidin, di sîyasetê da bi pêşkevin, postekî baş bi destxin, bibin rêber û serok.. Lê ne di saya kar û xebat û berhemên xwe da, ne di saya jîrî û zanîna xwe da, di saya fen û fûtan da...

Ji bo kesên han, ji bo gihîştina armanca xwe her texlît rê û olax meşrû ye. Dikarin derewan bikin, dikarin berhemên xelkê bidizin. Di vê rê da îlawe, îftîra, komplo, zor û zulm, hertişt dibe..

"Bi serkeve, bi çi şiklî dibe bila bibe!" Felsefa wan ev e..

Lê dema yek derkeve marifetên wan eşkere bike, vêcar jî dikin şemate û qîre qîr. Wekî neheqî li wan hatîye kirin.. Wekî li wan heqeret bûye..

Çima aciz dibin heyran? Tiştê ku dikin, divê jê ra xwedî derkevin. Tiştê ku jê fedî dikin, mekin!

Tu xwe ji herkesî baştir nasdikî. Ger ji xwe ne razî yî, xwe biguhure!

Ger naxwazî ji te ra bêjin "derewîn", derewan neke.

Ger naxwazî ji te ra bêjin "diz", dizîyê neke.

Ger naxwazî ji te ra bêjin "sextekar, fêsad û komplocî" van tiştan neke, dilpak û dirist be.

Ger ewtişt li borîyê bûn, tu nikarî ji borîya xwe birevî. Veşartin jî ne çare ye. Xwe rexne bike. Tenê xwerexnekirin e ku, dikare mirovan ji gunehên berê, bi temamî nebe jî, piçek pak bike..

Gotineke delal heye:

"Çawa yî, xwe usa nîşande; yan jî, xwe çawa nîşan didî, usa be!"