Li ser konferansan û tevgera Kurdên Bakûr

Kemal Burkay

Hevbendî li vê dawîyê (29’ê Çirîya Paşîn) li Parîsê, li ser babeta “Pirsa Demokrasîyê li Rojhilata Navîn û Pirsa Kurd” konferanseke navnetewî çêkir. Ji bo vê konferansê ji min ra jî dawetname hatibû, berê min hazirî kir ku biçim, lê piştra ji ber hin sebeban nebû. Bi vê wesîlê dixwazim li ser babeta konferansan û li ser hin pirsên tevgera Kurd çend tiştan bêjim.

Di warê navnetewî da konferansên li ser pirsa Kurd, qasî ku ez dizanim, bi Konferansa Bremenê ya sala 1989 dest pê dike. Ango konferansa pêşîn ev e.

Sala 1988 çil salîya “Beyana mafên Mirovî ya Milletên Yekbûyî” bû. Ji ber vê wesîlê, ji bo ku rewşa gelê Kurd û mafên Kurdan bê rojevê, bi pêşengîya Partîya Sosyalîst a Kurdistanê Konferansek hat amadekirin û di nîsana sala 1989 da li Elmanîya Federal, Bajarê Bremenê pêk hat.

Ev konferanseke mezin û tarîxî ye. Di bin sîya Serokê Parlamena Bremenê Dr. Dieter Klînk da çêbû. Ji 16 welatan qasî 200 sîyasetmedar, zana, huqûqnas, rojnamevan û nivîskar di vê konferansê da beşdar bûn. Her usa jî di warê navnetewî da qasî bi dehan rêxistinên navnetewî û dora hezarî bepirsîyarên dewletan, kesên huqûqnas, zana, rojnamevan û nivîskar jî piştgirîya xwe nîşan dan ji bo vê konferansê.

Şeş meh piştî vê Konferansê, dîsa di sala 1989 meha dehan da, li Parisê, bi pêşengîya Enstîtûya Kurd li ser pirsa “Mafên Kurdan û Nasnameya van ê Çandî” konferansek navnetewî çêbû.

Salek piştî wê, di İlona 1991 da, li payîtextê Elmanya Federal a berê, ango li Bonn’ê, dîsa bi pêşengîya PSK konferanseke mezin çêbû di bin sîya serokwezîrê Saksonya Jêrîn Gerhard Schröder (ku piştra bû Şansolyeyê Elmanya).

Piştî van konferansan li Ewrûpa û Amerîka gelek konferansên dinê jî çêbûn li ser pirsa Kurd. Van konferansan ji bo nasandina pirsa Kurd di warê navnetewî da roleke baş lîstin. Rewşa Kurdan çi ye, zulma li ser wan û Kurd çi dixwazin… Di peydabûna nas û dostên teze da, di piştgirîya sazîyên navnetewî, rêxistin û kesên demokrat da para van konferansan jî gelek heye.

Ji konferansa pêşîn vir da va ye 27 sal derbaz bûn. Hîn jî Kurd li welatên Ewrûpa û Amêrîka konferansan çêdikin. Ger hewce be, pirsên teze bikevin rojevê, helbet evtişt dibe û feyde jî heye. Lê hişyarkirina raya giştî yê derva û piştgirîya sazî û hêzên demokrat yên navnetewî tenê faktorek e di tevgera Kurdî da. Tenê bi wê nabe. Faktorên dınê jî hene û ya esasî hêza gelê Kurd, berxwedana gel bi xwe ye. Ango gel çiqas hişyar e, çiqas organîze ye, çi dixwaze û çiqas ber xwe dide?..

Di vî warî da rewşa me çi ye? Bi raya min li Kurdistana Bakûr rewşa tevgera Kurd ne baş e.

Di Bakûr da Kurd di van bîst salên dawî da bi giranî bi dû rêxistin û rêberatîyeke şaş ketin, bi dû Avdilla Ocalan û rêxistina wî, PKK. Avdilla û partîya wî di bin sîya Sûrîyê, Iraq û Îranê da goya Kurdistaneke serbixwe dixwast û bo wê şerê çekdarî dikir. Lê piştî ku Kurdistan ser û bin bû, cî û cî vala bû, bi mîlyonan Kurd koçber û derbeder bûn, Avdilla ji Sûrîyê hat derxistin, hat girtin û –careke din- ket xizmeta dewleta Tirk. (Cara pêşîn berî 12 İlona sala 1980, ango berî çûna Sûrîyê di xizmetê da bû…)

Piştî wê, Apo dev ji Kurdistana serbixwe jî, ya federal û xwemuxtar jî berda. Bû parêzgerê yekitîya dewlet û welatê Tirk û îdeolojîya wê Kemalîzmê… PKK jî wek berxika ber kêrê bi dû wî çû.

Di vê bîst salê dawî da PKK li Kurdistana Bakûr bûbû hêza esasî. Dema PKK usa bike tevger ji hev dikeve. Ji ber gelek sebeban PKK, hêza xwe gelek winda bike jî,  ji hev neket. Lê rêxistina bi vî rengî ji Kurdan ra feyde ye yan zirar e? Dema Kurd bi dû Apo û PKK biçin, wê çi bi destxinin?

Apo û partîya wî duh bi daxwaza serxwebûnê û bi rîya şer Kurd xapandin, lê îro çi dixwazin, bo çi şer dikin? Ev şerê vê dawîyê şerekî rastî ye yan derewîn e, feyde xwe bi kê ra ye?..

Hingê eşkere ye ku Kurd divê li dervayî PKK’ê xeteke teze, welatparêz bigrin. Xeteke ku heq û daxwazên Kurdan yên bingehîn diparêze. Divê di xeteke han da kom bin. Ev jî bi rêxistin û yekitî dibe.

İro wezîfeya herî mezin ev e. Min li ser vê babetê bi dehan caran nivîsandîye û di gelek civînan da qise kirîye. Piştî ku Ocalan hat girtin û teslîm bû, PKK jî bi dû wî çû, êdî ji bo hemû Kurdan ferz bû ku destê xwe ji Ocalan û PKK bişon. Qe nebe Kurdên hişyar, welatparêz, dilsoz…

Di van 5-6 salên dawî da ji bona vê yekê Li Ewrûpa gelek civîn û konferans çêbûn. Nûnerên rêxistinan û kêsên serbixwe yên welatparêz, rewşenbîr ku di van civînan da beşdar bûn û li ser rojewê qisekirin, bo yekitî û berxwedanê hedef danîn pêşîyê. Li Ewrûpa li gelek welatan İnîsîyatîfa Rewşenbîrên Kurd çêbûn. Komeleyên demokratîk hatin ba hev, Dem-Kurd çêkirin. Ji xwe komîteyeke partî û rêxistinên sîyasî yên Bakûr (PNK-Bakûr) hebû. Ev hersê di Hezirana sala 2002 da hatin ba hev û Platformek avakirin. Platforma Kurdên Ewrûpa…

Eva kar û xebateke gelek baş bû. Lê dawî çi ye? Ev platform divîyabû demekî berê xwe organîze bike, bernameyekê bide pêş xwe û kar û xebat bike. Lê ka?.. Ji avabûna Platformê vir da va ye sê sal û niv derbaz bûn, tiştek li meydanê tune.

Di vê navberê da Platformê li Hollandê konferansek çêkir, nuha jî zîyareteke Kurdistana Başûr û yek-du beyan…

Konferans ji bo çi? Ma ne bes bûn ewqas konferansên ji bo avakirina Platformê? Ev civînên berê hemû konferans bûn… Nuha jî dema kar û xebatê ye. Divê tu xwe rêz bikî, li vir û wê komîteyan çêbikî, bernameyekî daynî pêşîya xwe, kar û xebat bikî. Da ku xelk hêvîdar be, li dora te kom bibe…

Di vê navberê da PSK û PDK-Bakûr bi navê Hevbendî dest bi kar û xebateke bi hevra kirin. Ev jî baş e. Divê meriv Platformê û Hevbendî dijî hev nebîne. Lê tiştek tê bîra merivan. PSK ji xwe di PNK-Bakûr û Platformê da ye. PDK-Bûkûr çima tevlê nabe? (Ji xwe berê di PNK da bû.. Çima jê derket û cardin venagere?.. Rêxistinên heyî, piçûk-mezin, pê qayîl bî nebî, ev in; divê em bi hevra kar bikin…)

Rast e, Platform di kar û xebatê da giran e. Gelek kêmasî û şaşîyên xwe jî hene. Lê divê jê ra rê-olax bê dîtin, ji kêmasî û şaşîyan bê xilaskirin û çalak be; ne ku di halê xwe da bê berdan…

Hevbendîyê di warê dîplomasî da çend kar û xebatên baş kirin. Nuha jî bo yekitîyê civînan çêdike. Vê dawîyê jî li Parîsê Konferanseke navnetewî çêkir (Di 29’ê Çirîya Paşîn da). Ji Fransê û Tirkîyê Kurdan û Frensîyan li ser pirsa Rojhilata navîn ya Kurdan qisekirin. Helbet eva jî karekî başe .

Lê divê em Kurd giranîya xwe bidin karê rêxistnî û tevgera Kurd di xeteke rast da bilind bikin. Heya ev nebe, heya Kurd îro jî hîn di xeteka şaş da bi dû Apo û merivên wî biçin û rêxistineke xurt ku daxwazên Kurdan yên bingehîn bi dil û can diparêze li meydanê nebe, giranîya Kurdan li warê navnetewî jî nabe. Hingê ji konferansên hanê jî feydeyek mezin çênabe. Her usa jî, karê dîplomasîyê him sist dimîne, him jî giranîya xwe nabe.

Divê em bala xwe bi xurtî bidine karê rêxistinî. Beşekî vî karî li der welat e. Ango divê Platform bibe çalak, xebata xwe jî gor navê xwe be.

Lê ya herî girîng xebata nav welat e. Ew jî di vê qonaxa teze da karê legal e. Divê Kurdên welatparêz (çi sosyaldemokrat, çi sosyalîst, çi lîberal û İslamî) di xeteke rast da, di partîyeke demokratîk da bên ba hev.

Partîyeke ku daxwazên Kurdan li ser esasê wekhevîyê diparêze. Wek çareserîyeke federal… Ne bi şiklê “nasnameya binî” yan jî “himwelatîyeke Qanûna Esasî”…

Partîyeke ku bi şiklekî demokratîk kardike. Ne partîya filan kesî û bêvan kesî…

HAK-PAR di vî warî da nimûneyeke delal e. Vê dawîyê daxwaz û bernameya xwe jî zelal kir û bi rêk û pêktir kir. Yê ku bi rastî yekitî dixwaze ne hewce ye bi salan li benda partîyeke teze bimîne, yan kozikên teze çêbike.

Kurdên Bakûr divê berî hertiştî ji sîya Apo û PKK xilas bin, lîstikên dewleta Tirk pûç bikin. Tevî wê jî di partîyeke legal û demokrat da bên ba hev.

Herçî kesê ku xwe li ber dîrokê berpirsîyar dibîne û dixwaze gel û welat rojkî berê rizgar be, divê li cîyê xwe rûnene û bi laqirdîyên vik û vala waxta xwe derbaz neke.