Gelîyê Munzur ku bi alîyê delalîyên tebîyî û dar û berên xwe cîyekî gelek xweş û taybetî ye, îro di xetera man û nemanê da ye. Dewleta Tirk hazirî dike ku heyşt bendên avê li ser çemê Munzur avabike û vê gelîyê bi tevayî winda bike.

Gelîyê Munzur li Kurdistana Bakûr, li hêla Dêrsim e, ku bi delalîya xwe bi nav û deng e. Ev der bi çîyayên asê, çem û gelîyan xemilandîye. Çemê Munzur li hêla Ovacixê, li pala Çîyayên Munzur dikele, berê ji deşta Owacixê, piştra ji gelîyeke kûr dizivire û derbaz dibe, digihîje gola Bendê Gebanê. (Berî ku ev bend avabe, digihîşte çemê Muradê).   

Di ser rîya wê da gelek çemên piçûk û robarên dinê jî tevî Munzur dibin. Ava wê zelal e, tê da masîyên gelek baş hene. Der û dora wê daristan e. Dibêjin cinsê dar û gîyayên dorê digihîje 1500’î. Di van çîya û daristanan da gelek heywanê kûvî wek hirç, beraz, gur, rovî, kewroşk, kûze û pezkûvî hene. Dirêjîya Gelîyê Munzur qasî 80 kîlometir e. Ango ev gelîyeke hêja, delal û bê hempa ye.

Bona vê yekê, ev der gelek sal berê wek cîyê ”sîtê” û ”parkê mîllî” hatibû hilbijartin ku bê parastin. Lê xuya ye nuha dewleta Tirk dixwaze vê derê bi destê xwe xirab bike.

Li gelîyê Munzur gelek gundên Kurdan hene. Her usa jî li vê gelîyê bermayîyên dêrên xaçparêzan hene ku ji dema berê mane.

Dewleta Tirk avakirina van bendên avê wek ji bo destxistina hêza elatrîkê nîşan dide. Lê armanca rastî ne ev e. Hêza (enerjîya) ku ji van bendan bê destxstin bê qîmet e, qasî hezarî da yekê temamîya hêza Tirkîyê ye. Armanca dewletê bi avakirina van bendan cuda ye û ev qetlîameke mezin e dijî dorberê, tarîxê û xelkê vî welatî.

Dewleta Tirk di çarçoveya projeya GAP’ê da li ser çemên Dîcle û Feratê gelek bend çêkirin û hîn jî çêdike. Bi sedan gundên Kurdan û gelek bajarên dîrokî di bin ava van bend û barajan da man. Wek Samsat, Halfetî û bajarê dîrokî ya bi nav û deng Zeugma (Xirêbeyên Belkis) ku ji dema Romîyan mabû.

Nuha hazirîya avakirina Bendê Îlisû heye, ku bajarê dîrokî Heskîf û bi sedan gundê Kurdan ên dinê jî di binê ava wê da wê bimîne. Bona vê yekê gelek kar û xebat heye ku bendê Îlisû neyê avakirin, yan tevdîr bêne stendin ku zirareke ewqas mezin nede derdora xwe û nede berhemên dîrokî.

Hîn ev pirs çareser ne bûbû ku pirsa Gelîyê Munzur derket. Gelo dewleta Tirk çima ji bo menfeeteke piçûk dixwaze vê gelîyê delal xirab bike? Çima zirareke usa mezin dide vê mintiqê, tebîet û însanên wê?

Sedem sîyasî ye. Dewleta Tirk ji xelkê vê mintiqê gelek aciz e. Ev xelk Kurd e û Kurdê Elewî ye. Xelkê Dêrsimê ta ji berê da di berxwedanên Kurdan da roleke baş lîstîye. Bona vê yekê jî Dêrsim wek kulla dilê wan e.

Di van 15-20 salên dawî da dewleta Tirk bi rîya şerê qirêj Kurdistan ser û bin kir û bi mîlyonan Kurd ji welatê bav û kalan dûrxist. Di vê midetê da nifûsa Tûncelîyê (wek navenda Dêrsimê ye) ji 200.000’î dakete 80.000 hezarî. Lê dewlet qîma xwe bi vê nayne. Nuha hazirî dike ku bi rîya van bend û barajan hinek gundên dinê vala bike, rêyan û pêvendîyên aborî qut bike, Dêrsimê bi tevayî vala bike û bi vî awayî dawîya çand û hebûna Kurdên Alewî jî bîne.

Xuya ye ku dewleta Tirk, li cîyê ku nasname û heqên Kurdan nasbike, aşitîyê bîne welat û mintiqa Kurdan di warê aborî û çandî da pêşva bibe, ziddê wê, sîyaseta zulm û tedayê dimeşîne, heya tebîyetê jî xirab dike ku bi hezaran salan da çênabe.

Em gazî hemû kesên welatperwer, aştîxwaz û demokrat dikin ku bala xwe bidine vê yekê, li himber vê hovî û zordestîyê bêdeng nemînin û ji bo parastina Gelîyê Munzur kar û xebat bikin. Divê çi jî destê me tê emê bikin, da ku raya giştî li der û hundur di derheqa vê yekê da hişyar bikin.

Her usa jî, divê em şîrketên bîyanî ku vê projeyê fînanse dikin û UNESCO û rêxistinên navnetewî yên dinê hişyar bikin. Gelîyê Munzur ne ku tenê hêjayî û delalîyeke mezin e ji bo Kurdistanê û hêla Dêrsim, ew her usa jî beşek e ji dewlemendî û delalîya dinyayê. Divê herkes ji  bo parastina vê herema delal û vê çanda hêja kar û xebat bike.

Emê, ji bo parastina Gelîyê Munzur seferber bin!

Kemal Burkay
Sekriterê Giştî
Partîya Sosyalîst a Kûrdîstan

31 Tebax, 2001