pirrengî û pirdengî

Ferhad CAN

AKP herçiqas partîyeke İslamî ye, ne wek İslamîyên İranê û yên Pakîstanê ye. Di wan da gelek guhartin çêbûye û ew jî balansên vî welatî û vê civakê didin pêş çavan. Ew jî baş zanin ku, nikarin berê Tirkîyê ji Ewrûpa vegerînin, nikarin sazûmaneke şerî ava bikin. Hewcedarîya wan jî bi demokrasîyê heye..

Xuya ye Tirkîye di navbera İslam û modernîzmê da, di navbera îslam û demokrasîyê da konsensusekê bibîne. Dostên Tirkîyê (Amêrîka û Ewrûpa) jî ji vê yekê hişyar in. Herçî xwedî îzan baş dibînin ku êdî wek Kemalîstan jî nabe, wek İslamîya radîkal jî..

Bila demokrasî hebe û tê da pirdengî û pir rengî…Di civakeke han da bawermend jî rehet dikin, yê din jî.. Tirkîyeyeke han dikare bibe nimûneyek baş ji bo hemû İslama alemî. İslam hewcedarê reform û guhartineke han e.

Tirkîye nuha hatîye ser vê deverêyê. Gelo bikaribe bandûra Kemalîzmê bişkîne yan na. Emê bibînin. Lê dîrok êdî vê yekê jê dixwaze. Kemalîzm êdî waxta xwe tijî kirîye û zengil ji bo wê lêdixin.

Helbet, dema sazûmaneke şerî jî nîne. Dema demokrasî û plûralîyê ye.

Di qonaxa teze da pirsa Kurd çawa çareser be? Gelo hukumeta teze di vî warî da gavên baş wê bavêje? Hîn ji bo vê yekê zû ye ku meriv bêje erê yan na. Lê xuya ye, sistbûna Kemalîstîyê û xurtbûna plûralî û demokrasîyê -ger bibe- bi tena xwe jî bo Kurdan baş e.

Lê helbet Kemalîzm di rojekê da tesîra xwe winda nake, ewê ber xwe bide. Burokrasîya sîwîl û eskerî îro jî li ber guhartinê astengeke mezin e. Ew di warê sîyasî û aborî da xwedîyê gelek îmtîyazan e û naxwaze wan winda bike.

Zabit û borokratên mezin, tevî meeşên xwe yê bilind xwedî lojman, erebe, şofêr, cîyên kêyf û tatîlê û tiştên dinê ne. Bi taybetî leşker bi rîya OYAK'ê bûye xwedîyê holdîng û şîrketên mezin, ku hatina xwe gelek e û beş û salmeyan jî nadin. Hema hema nêvîyê botça Tirkan diçe eskerîyê. Tevî wê jî gelek fon û fond (wakif-xêyrat) hene ku hatina wan hemû ji ordîyê ra serf dibe. Xuya ye destê wan ji vê seltenetê nabe.

Her usa jî di warê sîyasî da hukumdarê rastî ew in. Navê wan "dewlet"e.. Sîyaseta hundur û der ne bi destê hukumet û parlamenê, lê bi destê wan tê rastkirin. Sazîya Ewleyî ya Netewî (MGK) ku giranîya xwe di dest paşayan da ye, serê her tiştî ye.

Ev burokrasî xwe wek xudîyê welat û mezinê welat, xelkê jî piçûk dibîne. Bi raya wan xelk nezan e, ne gihîştîye, nikare rîya xwe rast bike. Ger ew nebin welat û millet, Komara Tirkîyê tim di xeterê da ye. Kurd dikarin welat parçe bikin, İslamî dikarin sazûmana laîkî û şoreşên Atatirk xirab bikin.. Ji xwe cîranên Tirkîyê û dinya mayî jî dijminê Komara Tirkîyê ye!..

Bona vê yekê ew Esker û borakratên kemalîst dewlet û millet tim "diparêzin." Carina bi rîya tank û topan û sungîyan dest datînîn ser hukim, parlamen û hukumeta heyî jî belav dikin…

Di vî welatî da gor gotinê ev pêncî salî zêde ye ku demokrasî heye! Ango 3-4 salan da carê hilbijartin çêdibin, hin partî tê da cî digrin û li dawîyê parlamen û hukumet çêdibe.

Lê kî tê bila bê, hukum di dest hêzên dewletê da ye. Bi taybetî divê hukumet û parlamen gotin û daxwazên esker bide ber çavan.. Pirî caran jî mecbûr e wek wan bike. Ger neke derbên eskerî çêdibin û esker bi xwe raste rast tê ser hukim û sîwîlan dişîne hepsê, carina jî darda dike!

Bona vê yekê, demokrasî di vî welatî da sosret e.

Gelo vêcar çi be?

Meriv dikare bêje ku vêcar piçek guhartin heye. Berî hertiştî ne dema şerê sar e ku leşker bi piştgirîya Amêrîkê û Ewrûpê serî hilde, darbe bike û hukum bigre dest xwe. Ango rewşa dinyayê ji bo derbên eskerî ne misaîd in.

Rewşa hundur jî gor berê gelekî guharîye. Çawa me di nivîsa berê da jî gotibû, ew sîyaseta Kemalîstî êdî kevn bûye, nikare bersîva dema teze û civaka teze bide. Sîyaseta ku li ser Kemalîzmê û şovînîyê ava bûbû ne karî pirsên gel û welat çareser bike û sal bi sal gel û welat xiste tengasîyeke mezin. Leşker jî, herçî dinê jî dibînin ku bi adet usûlên berê nikarin welat îdare bikin û ji bin vî barî derkevin. Gel êdî guhê xwe nade wan û guhartinê dixwaze.

Gel azadî û demokratî dixwaze. Li welat û bi der û cîranan ra aşitî dixwaze. Nan û kar dixwaze.

Xelk ji hukumetên berê û ji gotinên berê bêzar bûye, li rêyekî digere. Bi vê lêgerînê, sê sal berê bi dû Ecewît û partîya guran (MHP) ket. Nuha jî berê xwe daye AKP'ê..

Gelo AKP dikare bersîva van tiştan bide, ango pêşengîya guhartinê bike?

Meriv nikare bêje erê. Ji ber ku AKP ne xwedîyê bernameyeke usa radîkal e. Ne bi alîyê îdeolojîk, ne jî sîyasî. Di vî warî da hazirîyeke wan ê baş tune.

Serokê AKP, Recep tayîp Erdoxan ne xwedîyê tecrubeyeke mezin e, di sîyasetê da ne pijîye.

Vê partîyê ger ewqas ray stendîye ne di saya bername û projeyên baş, ne jî di saya huner û hostetîya wan e di warê sîyasetê da. Xelk ji yên berê revî û berê xwe da wan.. Ango ew serketina wan ne usa heqkirî ye..

Dîsa jî, ji ber ku xelk ji wan guhartinê dixwaze, divê hin tiştan bikin. Bi taybetî di warê demokratîyê da. Wan bi xwe jî ji vê sazîya kemalîst û mîlîtarîst gelek kişandîye û gelek bi kêrî wan tê ku sînorên heq û azadîyan bê firehkirin, tesîra kemalîzmê û mîlîtarîzmê kêm be, li welat sazîyeke pirdengî û pirrengî, sazîyeke plûral çêbe.

Çawa me li jorê got, şertên derva jî bo guhartineke han misaîd in.

Her usa, ger bi her awayî gor dilê me nebe jî, di bernama AKP'ê da behsa hin guhartinên baş heye. Yek ji wan çêkirina qanûna esasîya teze ye. Yeke din cî anîna Şertên Kopenhagê ye. Ger ew xwedîyê gotina xwe bin, dikarin qanûna esasîya teze li bi şiklekî demokratîk derînin, her usa jî Şertên Kopenhagê, ne bi şiklekî derewîn, lê bi rastî bi cî bînin.

Ger bixwazin van tiştan û gelek tiştên dinê dikarin bikin.

Pir nabore, emê bibînin, AKP bikare vê hunerê nîşande yan na. Ger bikaribe bo wê jî bo gel û welat jî baş e. Ger nekaribe, halê wê ji yên berî wê xirabtir be..

* Dema Nû hejmar 42