| |
|
DUDUK
|
|
2021-07-11 21:53
|
|
Suphi Aydın
|
|
|
Cîvan Gasparyan hunermendo namdar yê Armenî, profesorê mûzîk yê Konservatoriumê Yêrevan di ders dayn, ruejê 06. 07. 2021 de dinyayê xwi bedelnaya. Profesor Cîvan Gasparyan şeş serrê xwi di dest pifkerdiş dudukê xwi kerda. Wi yow dowê nizdîyê paytextê Ermenîstan, Yerevan di 12. 10.1928 amo dinya. Namê dowê yi zî Solag a. Pî û mayê Cîvan Gasparyan zî şar bajar Mûş’ê. Narê namê bajar Mûş yê Armenîkî zî Gaspar o. Na semed ra kêy hunêrmênd namdar pê namê bajar xwi ya yên silasnayiş. Sinîg ma xwi ra von; Sarconij, Çowlîgij, Dersimij, yi zî oter pê vatê ‘yan’ a esil xwi bestên erd xwi Gaspar a. Pî û mayê Cîvan Gasparyan semêd Tertelê Armenîyan a bajar Mûş ra remay şî Ermenîstan di sitar bî. Cîvan Gasparyan hema qij bû mayê yi merena û pî yi zî herb dinya yê didin di şen cerg. Ina semed ra dewletê Sovyet yi bina kêy sêwîyan di kina wiyî. Cîvan Gasparyan 93 sêrr emir kerd û temamê xebatê yi muzîk Armenîyan yê kohan û popular sero bi. Yi pê vêng dudukê xwi ya zulm û zuardarê ku Tertelê Armenîyan di bû dinya ra kerd vila. Profesor Cîvan Gasparyan xêlek xelat semêd xebatê xwi yê serkotî ya gurêt û tor muzîkwan meşûr yê dinya zî xeftîyaw. Kalan muzîk, Hasan Saltik zî tor yi ya xêftîyaw hunêr yi, vêng dudukê yi û meqam muzîk yi daw silasnayiş. Dêyrê yi ya menşûr esta zerrê merdim vêşnena, namê eya deyr: ‘ MAYRÎG ‘ a. Mayrîg zon yin di ‘ mayê – dayê ‘ ma ya. Cîvan Gasparyan na deyr di hesretê mayê xwi on zon.
Nikay dewletê Armenîstan di hîri mîlyon merdim cuyên, la tamamê dinya di duyes mîlyan êst, her cayê dinya ra bî vila armenî. Erd dewletê armenîstan zî hendê Belçîqa, nîo zî Arnawut est. Zon Armenîyan zî girêdayê gurbê Hînd – Europa wo. Alfabeyê Armenîyan zî xêlek waxto esta û xusûsî semed zon yin a virazîyeya. Hîris û şeş herf alfabeyê armenîyan di êst û zon yin nizdîyê zon yewnan o. Nî zon sê yow gurûba mûşterek yê Hînd – Europa, yê Balkan zî yên qebûl kerdiş. Zon armenîyan xwi mîyan di ben hîri hêt- grup, yê form hesilkerdiş giramatîk di. Binatê inî hîri fêk, nîo zî dîyalekton di fêrq giramatîk – hesilkerdiş zon di êst. Ina derheq di yowbînan ra ca hot sîstêm girematîk zon yin êst. Armenîkî kohon ko nizdîyê zon dêr – kilîsê yino, hêt didin zî zon hêt şêrqo û fêk hîrin zî yê ruejabon o. Armenîkî ko nikay yen qal – qisê kerdiş yê hêt şêrq o. Nikay ni zon Armenîstan, Qerebax, Qibris, Tirkîya û Polan ya di yen qal kerdiş. Polanya di ini zon resmî sê zon kêm kesan amo qebûl kerdiş. Armenî welat xwi ra von; Hayastan, namê welat zon yin di cuya ver Hayk – Hayer amên vatiş. Nikay dewletê Armenîstan di yowndes bajar êst, paytextê yin Yerevan di 1,04 mîlyon merdim cuyên. Bajar bîn yê qerebalix zî Gyumrî di 172 000, Vanadzor di zî 107 400 nûfus cuyên. Kuê yino berz Aragast 4 090 metro est, ruê - çêm Arax 1 072 km derg o, Sevan gualê yin zî 940 kîlo metre qare ya. Sobîna Armenîstan di kêmnetew, zî êst, mîsal: Muselman % 01, hendê 1000 kes, Yêzîdî % 08 nizdê 35 000– 50 000 kurd êst, yi hêt ruejaban ser di cuyên, mîsal: Aknalî di, bajar Armavîr di. Yahudî, hendê 100 – 500 kês êst. Melokan – gurupê Rusan nî û Fîoletovo, Vanadzor, Dilidschar di cuyên.
Wendox zon ma yê delal, nikay zî wazena vîradiş pî xwi ra derhêq diramayê, Tertelê Armenîyan di yow hîkayê neşir bîk. Pî mi vatên: yow cîran ma bi namê yi Wus Elî bi yi ma qijon rî tim meselê verînon vatên. Wus Elî vatên: waxt Tertelê armenîyan di ez hema qij bîya, la hayîyê mi pê bî haw seben. Yow dowij ma şû tor yow cinîyeka armenî ya zocîyaw. Cinîyek dowij ma ra vat, yow kêynayê mina qij esta, eger ti yey sê ewladê xwi hesibnên ez tu gena û mîyerîk vat ê ez qebûl kêna. Dowij ma û cinîyeka armenî pîya zojîyay û tor eya kêynaya qij pîya bî yow famîla. Narê waxt waron yen, yi zî sê her kês kêy xwi barkên şên warê dowê ma Qiringuel. Cinîyek û miyerik hay kar û gurê xwi kên û kêynayê yin a qijik zî mergê warî di tor qijon dowijan ma ya kaykena. Herhal kêyna di, hîri serrî bîya. Awi waxt di tay cinî dowê ma eyi dowij xwi ra vat, ma ina kêynayê cinîyeka armenî mîyan şelîk xwi di niwazên, nîo ti cinî xwi û kêynay yey gên ini welat terk kên û nîo zî ti ina kêyna îtîyara fetelnên. Yin vat, cinîyeka armenî bîya misilman, la kêynay yey heram a û tor qijon ma ya kay kena ma niwazên. Mîyerik vat, lîya şima ma ra von se, ma xwir pîya zojîyay, çi zirarê eya qija qişkek şima rî esta? Eyî cinîyon vat, nîe çari çîn, nîo ti ina kêyna îtîyara bên û nîo zî ti tor cinîyeka armenî û kêynay yeya ini welat terk kên şên. Mîyerik yow ruej waxtag cinî yi ya armenî şina vêr barî di pes dueşena, dest non fêk eya qija qişkek ser û yey fetisnen. Kêynaya qijik merena û wi zî mêyit yey bên quêt mazelan di defîn ken. Wi xwi het di von, nikay cinîyê mi amê ez yey ra vona kêynay tu niweş kot û merd, mi zî berd kerd mezel. La helag bêrî vêr barî ra yên mîyan warî, qij qişkêk yê dowê ma vazdon şên veraci û eya cinîyeka armenî ra von; xalê, xalê mîyerdê tu kêynayê tu fetisna û berd kerd mezel. Hema cinîyek eya hel di torê şit xwi mil ser ra erzena erd û vêr xwi dona eyî kuêyona, şina çiman ver ra bêna vîn. Serra bîn tay xuêrt şên ribêson û estê laşê eya cinîyek û parçê kincon yay bin yow zinardi vînên. Ti nivon cinîyeka armenî şîya sêr yow kerrî ra xwi eşt war û merda. Guêşt laşê yey zî teyr û turan berda werda, estê gon yey têyna ica erd ser mênd. Eyi xuêrt eston yey tuap kên yow cadi non rue û tay herr erzên ser û yên ware di von hal û meselayê cinîyeka armenî ona bîya.
Heyanê rayna weş û war bi merhamet a bimanên. Hûmay çoy bîe merhamet û zalim mek!
|
|
|
|
|
|