Dengê Kurdistan

Pêşgotina li ser Bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê

2014-11-21 21:49

Kemal Tolan

Hêjayan,

min îro (20. 11.14) dîsa bi dilekî xweş ji rêzdar Prof. Dr. Ahmet Taşğin bihîst ku, berhemeke wî li ser bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê û ji aliyê weşanên „Çizgi yayınları“ yê ve hatiye çapkirin.

Mixabin û ez zahf xemgînim ku, ez ji ber tendûristî û bêderfetiya xwe, nikarim temamiya pêşgotin û naveroka vê berhema ku, li ber dilê min gelekî giranbuha ye ji zimanê tirkî wergerînime kurdî anjî almanî û ez jî alîkariyekê bi keda vî camêrî ra bikim !

Ezê gelekî dilşad bim, eger hinek ji van rêxistin û kesên ku navên wan di pêşgotinê de hatine birêzkirin anjî yek ji „akadamîkarên Êzdiyan“ bikaribe temamiya pêşgotin û naveroka vê berhema giranbuha ji bo dîrok, xwenasîn, çande, lêkolînkirin û dewlemendiya arşîva Êzdiyatiyê wergerîne ser zimanê ku xwandevan û ciwanên me xwe pê nasdikin !

Ji bona vê armancê, ez niha vê pêşgotina ku rêzdar Prof. Dr. Ahmet Taşğin li ser Bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê û bi zimanê tirkî nivîsandiye (binêren li *1) , wêne û daxwuyaniya ku pirtûkxana weşanên „Çizgi yayınları“ yê di malpera xwe(binêren*2) de hatiye belakirin pêşkêşî agahdariyên we hêjan jî dikim.

Ez hêvîdarim ku ev berhevkirin û agahdariyên min jî li goriya nêrînên we bin û hûn jî bikarîbin van pêşkêşî xwandevan, dost û nasên me bikin!

Bimînin di nav xêr û xweşiyê de.

Bi gel rêz û silavên min ra,

Kemal Tolan -Xemxwar û Berhevkarê Kevneşopên Êzdiyatiyê. 21.11.14

Çavkanî*:

1 Pêşgotina li ser Bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê

„ TÜRKİYE YEZİDİLER BİBLİYOGRAFYASI / Prof. Dr. Ahmet Taşğın
Önsöz

On yıla yakın bir zamandan beri Yezidiler bibliyografyası çalışmasının hazırlıkları yapıldı ve buna göre belirlenen yol haritasına uygun sürdürüldü. Bibliyografyanın toparlanması yorucu bir uğraş olduğu için sabır istemektedir. Aynı zamanda birden fazla alanda konunun takibini yapmak ve temin etmek zor ve masraflıdır.

Çalışmanın bibliyografik malzemesinin oluşturulmasında birçok kurum ve kişinin yardım ve desteğini gördüm. Bu yardımlardan bir kısmı fikir bir kısmı kaynakların bir kopyasının verilmesi şeklinde gerçekleşti. Kaynaklardan haberdar olma ve ulaşma gibi birçok noktada adı geçen yardımlar hem zaman olarak hem de çaba olarak yükümü hafifletti. İsimlerini buraya yazamayacağım kadar çok kimse var ve bunlar arasında özellikle kütüphane görevlileri, araştırma merkezleri, ilgili konudaki çalışma sahipleri ve yakın arkadaşlarım bunlardan ilk aklıma gelip sayabildiklerim. Çalışmanın bu hale gelmesinde büyük pay sahibi onlardır ve bana yardım sunan herkese müteşekkir olduğumu belirtmeliyim. Bir anlamda bu bibliyografya onların eşsiz yardımlarıyla oluştu.

Türkiye Yezidiler bibliyografyasının tamamına yakınını temin etmeye çalıştım. Yezidiler konusuyla ilgili bibliyografyanın burada değerlendirilenlerin tamamı görülüp değerlendirilmiştir.

Bir şekilde temin edilemeyen kaynaklar değerlendirilmeye alınmamıştır. Fakat araştırmacının sabırsızlı ve imkânların kısıtlı oluşuyla gözden kaçanların olabileceğini söylemek gerekir. Okuyucunun bu konuda da gördüğü eksikleri veya herhangi bir nedenden dolayı buraya yansımayan bibliyografik malzemeyi yazarına ulaştırmasalar bile en azından haberdar etmelerini istirham ederim.

Bu çalışmanın hazırlanma süreci sadece bibliyografya temiyle geçmedi aynı zamanda bibliyografyanın nasıl anlaşılması gerektiği hakkında da bilgi sahibi olundu. Buna göre uzun süreyazılı metinlerden Yezidilik hakkında araştırmalar yapıldı. Diğer yandan bibliyografyayı oluştururken bir yandan da alan araştırmasına başlandı.

Yezidilik konulu araştırmanın alan araştırması Türkiye başta olmak üzere diğer ülkelerde de yapıldı. Bu araştırma döneminde alan araştırmasına Yezidilerin yerleşik oldukları yerlerinin belirlenmesiyle başlanıldı ve birer birer tespit edildi. Böylece temin edilen bibliyografyanın kendi arasındaki farklılığı ile ilgili literatürün farklı bölgelerde yaşayan Yezidileri konu aldığında bir farklılık veya paralellik olup olmadığı hakkındaki bağlantı ve ilişki kurulmaya çalışıldı. Farklı coğrafyalarda yerleşik Yezidilerin ortak İslam mirası ve tarihi üzerinden ele alındığı bir gerçektir. Diğer yandan farklı ülkelerin uluslaşma süreçleri birbirlerinden farklılaşan yeni bir ulus inşasıyla geçmektedir. Doğal olarak giderek farklılığa vurgu yapan ve bu farklılığı derinleştiren söylem farklı coğrafyalarda birbirleriyle yatay olarak aynı düzlemde olan toplulukları da etkilemiştir.

Bu durum Yezidilerin yaşadığı coğrafyanın tamamında ortak miras ve tarihin yanında yeniden farkındalık ve farklılık üreten bir söyleme dönüşmüştür. Giderek ortak miras, tarih ve coğrafya İslam ötesinde hatta İslam’ın hiç olmadığı İslam öncesi bir tarihe işaretlenmeye çalışıldı. Yezidi tarihi, ortaya çıkışı, adı, inançları, ibadetleri, kurumları ve diğer birçok husus için de açıklama yapılan bu yeni alan ve referans noktaları ortaya konulmaya başlandı. İslam kaynaklarının dönemsel kullandıkları dilin ve istifade edilen söylemin dahi kendi içerisinde hangi karşılığının olduğu da kabaca geçiştirilmiş oldu. Bu durum Yezidiler ve Adi bin Müsafir arasındaki ilişkinin belirsizliğine götürmekte ve Yezidi tarihi açısından da telafisi mümkün olmayan boşluklar oluşturmaktadır.

Avrupa ülkelerinin işgücü ihtiyacıyla başlayan göçlerle kabul ettiği farklı ülke vatandaşlarının dışgöçleri yeni bir coğrafyanın oluşmasına neden oldu. Artık Yezidiler için de yeni coğrafyadan söz edilebilir. Bir anlamda geleneksel Yezidi yedi mıntıkasının yeni bölgesinden birisi de Avrupa oldu. Bu çerçevedegiderek artan literatürün önemli bir kısmı Avrupa veya Avrupa’da Yezidiler olmaya başladı. En azından araştırmacılar için Avrupa’daki yeni diasporanın görülmesi zorunlu hale geldi.

Güneydoğu Anadolu’da yaşayan Yezidiler, 1980’li yılların çatışma ortamından Avrupa’ya göç ettiler. Yezidilerin de büyük bir kısmı Almanya’ya yerleştiler. Bu bakımdan da birçok nedene bağlı göçlerle Almanya’da yaşayan Yezidiler hakkında gözlem ve görüşme yapmak üzere Almanya’ya gidildi. Almanya’da onlarla gurbet, göç süreçleri, kimlik, geri dönüş, eğitim, uyum, asimilasyon vb. birçok konunun konuşulma ortam ve fırsatı oluştu.

Yezidilerin kutsal mekânı Laliş-i Nurani’ye (Irak’ta Musul yakınlarında) gidildi. Toplulukların doğal ortamlarında gözlemlenmesi konusu, araştırma konusunun anlaşılmasını ve bir çerçeve kurulmasını sağlamaktadır. Bundan dolayı da Zaho, Dohok, Erbil, Musul ve Süleymaniye gibi birçok büyük şehirlerde ve köylerde Yezidilerle görüşmeler yapıldı. Bu çalışmada Yezidilerin yaşadıkları bütün bu alanlarda yapılan gözlemlerden de yararlanıldı.

Araştırmaya başlandığından itibaren hiçbir fedakârlıktan kaçınmayıp yardımcı olan Şanlıurfa Viranşehir Yezidilerinden Yüksel ailesine çok şey borçluyum. Belki de bu çalışmanın bu düzeye ulaşmasındaki en büyük pay onlarındır. Çünkü gergin, sıkıntılı ve endişeli geçen zamanlarda çalışmaya bir süre ara vermek zorunda kalındı. Bu sıkıntılı dönemde Yüksel ailesinin sıcak, güvenilir, samimi, güvenle ve gülen yüzle karşılamaları, bu olumsuzlukları unutturup çalışmanın yeniden başlamasına neden oldu. Onlar yıllardır karşı karşıya kaldıkları ve yaşadıkları bütün olumsuzluklara rağmen hüsnü kabulle karşıladılar ve her defasında yardımlarını esirgemediler.

Ayrıca Almanya / Oldenburg Yezidisches Kulturforum /Denge Ezidiyan Oldenburg Yezidiler Dernek yöneticilerine; Almanya / Bielefeld Denge Yekitiya Ezdiyan / Laliş yöneticilerine teşekkür ederim. Bielefeld Derneği yöneticileri, gurbette öyle bir ev sahipliği yaptılar ki kendimi Midyat, Beşiri veya Nusaybin’de hissetmemi sağladılar.

Son olarak Laliş-i Nurani’ye, Yezidilerin hac için gittikleri kutsal mekâna gidildi. Burada yapılan uygulamaları görerek, sorarak yerine getirerek mekânın bütün bölümlerini gezme imkânım oldu. Bunun yanında Laliş-i Nurani çevresindeki yerleşim yerlerinin büyük bir kısmını yine meclis-i ruhani üyelerinin yerleşim yerleri münasebetiyle ziyaret etme fırsatı da buldum.

Irak’taki bütün araştırma boyunca rehberlik ederek, hem bilgi hem de kaynak sağlayan akademisyen Said Hudeda, Adnan Ziyan Ferhan, Hıdır Dımle’ye ve araştırmacı parlementer Pir Hıdır’a ve Bingeha Laleş Kültür Merkezi başkanı Said Silo, Şeyh Şemo ile merkezin bütün personeline sağladıkları imkânlar, samimiyet ve ilgiden dolayı teşekkür ederim.

Bugüne değin farklı konularda da çalışmalarımda yardımlarını esirgemeyen ve çalışmaların biçimlenmesinde eleştiri ve değerlendirmelerde bulunarak araştırmaların derinleşmesini ve araştırmacının çok daha geniş ve farklı açılardan konuları değerlendirmesine imkân sunan sevgili arkadaşlarım Doç. Dr.Eyyüp Tanrıverdi ve Doç. Dr. Canan Seyfeli’ye teşekkür ederim.

Çalışmanın eksikleri tabi ki bana aittir. Okuyucuların yapacakları eleştiriler veya katkılar dikkate alınabilecek bir imkân her zaman bulunmaktadır. Bu bakımdan konuya ilgili çevrelerin cömert ve yardımsever oluşlarını hatırda tutarak bu konuda da yardımlarını esirgememelerini ve en azından eksiklik ya da eksik kalan kaynakların bilgisini yazarına ulaştırmalarını bekliyor ve umuyorum.

Bu çalışmanın Türkiye Yezidiler ve Yezidilik araştırmalarına ve Bibliyografyasına katkı sunması dileklerimle.

Prof. Dr. Ahmet Taşğın Konya University 2014 Konya“

Min ev pêşgotina ji ber vê nama ku rêzdar Prof. Dr. Ahmet Taşğın di Tebaxa 2014 de ji min ra şandiye girtiye. Kemal Tolan

2 Daxuyaniya pirtûkxana-weşanên „Çizgi yayınları“

Çizgi Kitabevi - Meram - Yayınevi | Facebook https://www.facebook.com/Cizgikitabevi/timeline

“TÜRKİYE YEZİDİLER BİBLİYOGRAFYASI / Prof. Dr. Ahmet Taşğın

Foto: TÜRKİYE YEZİDİLER BİBLİYOGRAFYASI / Prof. Dr. Ahmet Taşğın Bu çalışma, Türkiye’de Yezidileri konu alan hemen her türlü bilginin künyesinin verilmesi ve tanıtılmasından oluşmaktadır. Bu haliyle çalışma, Yezidiler hakkında yapılan çalışmaların dönemsel yoğunluğu ve içeriğinin görülmesini kolaylaştıracaktır. Türkiye’de dini sosyal bir grubun hangi yönleriyle hangi dönemde ele alındığın anlamayı kolaylaştırdığı gibi buna paralel olarak yeni çalışmalara imkân sağlamayı amaçlamaktadır. İlgili literatürün konuya ilgi duyan bütün çevrelere konu hakkındaki bütün literatürü sunmanın sağladığı fırsat konunun da bir bütün olarak görülmesine imkân sunacaktır. Tarih boyunca birçok yönüyle dikkatleri çeken Yezidiler nitelik ve nicelik itibariyle çeşitli araştırma ve incelemeye konu olmuştur. Bu çalışmaların Türkiye ayağı burada tanıtılmaktadır. Türkiye Yezidiler bibliyografyasına dâhil olan çalışmalar teker teker burada ele alınmaktadır. Yezidileri konu edinen metinler, künyeleri verilmenin yanı sıra kısaca değerlendirilmektedir. Yezidiler konulu çalışmalar adeta özetlenerek dizin yaklaşımıyla araştırmacıların kolayca içeriklerine ve künyelerine ulaşmaları kolaylaştırıldı. Doğal olarak kendisinden sonraki çalışmalara alanın tamamını göstermekle eksik ya da problemin hangi noktalarda oluştuğu hakkında da yol haritası sunmuştur. Çalışmada ansiklopedi, sözlük, makale, basın, gazete, dergi, bildiri, tez, kitap, kitap bölümleri, çeviriler başlığı altında ulaşılabilen bütün kaynaklar künyeleriyle burada yer aldı ve her biri kısaca değerlendirildi. Çalışma bu yönüyle bir ilktir ve bundan sonraki çalışmalara da öncülük edecektir.
Bu çalışma, Türkiye’de Yezidileri konu alan hemen her türlü bilginin künyesinin verilmesi ve tanıtılmasından oluşmaktadır. Bu haliyle çalışma, Yezidiler hakkında yapılan çalışmaların dönemsel yoğunluğu ve içeriğinin görülmesini kolaylaştıracaktır. Türkiye’de dini sosyal bir grubun hangi yönleriyle hangi dönemde ele alındığın anlamayı kolaylaştırdığı gibi buna paralel olarak yeni çalışmalara imkân sağlamayı amaçlamaktadır. İlgili literatürün konuya ilgi duyan bütün çevrelere konu hakkındaki bütün literatürü sunmanın sağladığı fırsat konunun da bir bütün olarak görülmesine imkân sunacaktır. Tarih boyunca birçok yönüyle dikkatleri çeken Yezidiler nitelik ve nicelik itibariyle çeşitli araştırma ve incelemeye konu olmuştur. Bu çalışmaların Türkiye ayağı burada tanıtılmaktadır. Türkiye Yezidiler bibliyografyasına dâhil olan çalışmalar teker teker burada ele alınmaktadır. Yezidileri konu edinen metinler, künyeleri verilmenin yanı sıra kısaca değerlendirilmektedir. Yezidiler konulu çalışmalar adeta özetlenerek dizin yaklaşımıyla araştırmacıların kolayca içeriklerine ve künyelerine ulaşmaları kolaylaştırıldı. Doğal olarak kendisinden sonraki çalışmalara alanın tamamını göstermekle eksik ya da problemin hangi noktalarda oluştuğu hakkında da yol haritası sunmuştur. Çalışmada ansiklopedi, sözlük, makale, basın, gazete, dergi, bildiri, tez, kitap, kitap bölümleri, çeviriler başlığı altında ulaşılabilen bütün kaynaklar künyeleriyle burada yer aldı ve her biri kısaca değerlendirildi. Çalışma bu yönüyle bir ilktir ve bundan sonraki çalışmalara da öncülük edecektir….”

Bi gel rêz û silavên min ra,

Kemal Tolan -Xemxwar û Berhevkarê Kevneşopên Êzdiyatiyê. 21.11.14