‘Vilayet Türkiye’
Islâm Devleti örgütünün (DAIS-ISID; bundan böyle ID diyecegiz) ‘halife’si Ebubekir el-Bagdadi, bes yil aradan sonra ve hakkinda çikan bin türlü ‘öldürüldü’ haberinin ardindan karsimizda kanli canli boy gösterdi ve örgütünün bundan böyle dünyanin basina ne tür bir bela olacagina dair tahminleri dogruladi. Bagdadi, 2014 Temmuz’unda, ID’in henüz ele geçirdigi Musul’un El-Nuri Camisi’nde hilafet ilan ederken çekilen videosuyla yeryüzü sahnesinde yerini almis, sonra hiçbir fotografi veya videosu görülmemisti. Yalniz geçen yaz sonunda ‘halife’ye ait oldugu iddiasiyla bir ses kaydi yayimlanmisti. Uzmanlar güncel ayrintilarla bezenmis bu ses kaydinin Bagdadi’ye ait oldugundan büyük ölçüde emindiler. 18 dakikalik son videoyu ID’in ajansi ‘El-Furkan Medya Vakfi’ yayimladi. Bu, ayni zamanda, bu örgüt ajansinin da 2016 Temmuz’undan bu yana, neredeyse üç yildir yayimladigi ilk video. Nerede ne zaman çekildigi belli degil; Bagdadi’nin degindigi bazi ayrintilardan, Nisan ayi içerisinde çekilmis olabilecegi düsünülüyor. Videonun siyah kareyle ayrilan ikinci kisminin baska tarihte çekilmis olabilecegi de ileri sürülüyor. Sri Lanka’daki katliamlara (21 Nisan) dair Bagdadi’nin söyledikleri yalniz ses kaydi olarak eklenmis, ID liderinin bunlari söylerkenki görüntüsü yok. Bu da, esas videonun bu katliamlardan -yani en az dokuz gün- önce çekilip kurgulanmis oldugunu gösteriyor.
Hayli saglikli ve halifelik ilanindan bu yana sismanlamis görünen Bagdadi’nin mesajinda Türkiye’yi dogrudan ilgilendiren pek bariz bir ayrinti yeraliyor: Bagdadi’nin eline alip örgüt faaliyetlerine dair bilgileri degerlendirdigi ‘dosya’lardan biri, ‘Vilayet Türkiye’ye ait. Ayni nitelikteki ‘Vilayet Kafkasya’ ile beraber düsünüldügünde, ID’in dogdugu büyüdügü topraklardan kuzeye dogru sarkacagi -veya akacagi- anlasiliyor. Bu cümleyi gelecek zaman kipinde kurmamiz gayriihtiyarî iyimserlik sonucu degil, örgüt bundan böyle buralarda adiyla saniyla, açikça üstlenerek eylemler yapabilecek anlaminda. Görünen manzara, yürütülmekte olan faaliyetlere dair bilgi degerlendiren lider görüntüsü. ‘Vilayet Türkiye’ dosyasini ‘tetkik eden’ lider, bu isi Afrika’daki cihatçi militanlara biat çagrisiyla ayni esnada yapiyor. ‘Vilayet Türkiye’, faaliyetlerin parçasi.
Bagdadi’nin görüntülü mesaji derhal birçok uzman tarafindan degerlendirildi, yorumlanmaya çalisildi. Bazi basliklari aktarayim, ID’in vaziyeti hakkinda fikrimiz olsun. Sanirim bizi fazlasiyla yakindan ilgilendirecek.
Genel perspektif Bagdadi’nin simdiye kadar örgütünün beslendigi zemin ve çerçeveyi genisletme egiliminde oldugu görülüyor. Ortadogu çemberi ve burada ID’in basarisini borçlu oldugu dinamik, Sünni-Sii çatismasi, ID’in sabit toprak parçasinda devletimsi yapi kurma hedefine öncelik verdigi geçmis dönemde tuttuklari yeri kaybetmis görünüyor. Bunlarin yerine, aslî etkinlik alanini yeryüzünde neresi mümkünse oraya kadar genisletmek, düsman taniminda da Ortadogu’nun Sii ahalisine saplanip kalmamak hedefleniyor. Düsmanin ‘Haç/Haçli (Hiristiyan) milleti’ oldugu yeniden vurgulaniyor.
Globallik iddiasi ABD+uluslararasi koalisyon destekli Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) karsi kaybettigi Baguz savasinda ID’e komuta eden çesitli militanlari ismen sayan Bagdadi, bu yolla örgütün uluslararasi yapisini vurguluyor. Isimlerini sayarak Bagdadi’nin örgüt tarihine bir ‘sehit komutanlar’ paragrafi daha ekledigi cihatçilar arasinda, Baguz’daki kuvvetlere komuta ederken ölen bir Suudi, onun yerini alan bir Irakli, o da ölünce yerine geçen, Sina’dan bir Misirli, yine bir Irakli, birkaç Suudi daha, biri Avusturalya’dan öbürleri Belçika ve Fransa’dan gelme üç kisi ve bir Çeçen var. (Cihat kahramani Fransa vatandasi, Hiristiyanliktan dönme.) Bagdadi bu ayrintilara, Baguz savasinin intikami için sekiz ayri ülkede 92 eylem yapildigi iddiasini ekleyerek, globallik imajini pekistiriyor.
‘Sebat’ mesaji Genel olarak somut eylem çagrilari ve önerileri içermeyen, daha çok ‘variz, örgütlüyüz, yayginiz, mücadele uzun’ mesaji vermeyi amaçladigi anlasilan videoda Bagdadi yine de birtakim somut hedeflere yönelik çagrilar yapiyor. Mali ve Burkina Faso’ya dadanmis cihatçilarin kendilerine biat etmesini istiyor, meselâ. Sahra çevresindeki ID örgütünün sefi (2017’de Nijer’de dört Amerikan askerini pusuya düsüren, vücut kameralarini alip askerlerin son anlarini görüntüleyenve bundan propaganda videosu yapan El-Kaide timinin artik belli ki ID’e biat etmis reisi) Ebu Velid el-Sahravi’nin Fransa’ya yönelik intikam saldirilarini artirmasini buyuruyor. Ancak videonun esas olarak ‘mücadele uzun, yikilmadik ayaktayiz’ demek üzere yayimlandigi belli: ‘Allah bize cihadi buyurdu, zafer vaat etmedi!’ Video boyunca en çok tekrarlanan kavramin ‘sebat’ oldugu söyleniyor.
Peygambere göndermeler Bagdadi, kendisi ve örgütünün Islâm peygamberinin izinden gittiklerini vurgulayacak simgelerin pesinde. ID’in ‘sehit’ komutanlarini siralarken, Baguz’da biri öldükçe bir baskasinin komutayi ele almasini ‘sahabeler de böyle yapmisti’ diye aktariyor. Agarmis sakalinin uç kisimlari kinali. Sakali kinayla boyamaya dair hadis var!
Anlamli silah Bagdadi, yanina konmus Kalasnikof modeliyle, kendisinin cihatçi liderler silsilesindeki yerini vurguluyor ve hatirlatiyor. 1986 model AKS-74U, El-Kaide kurucusu Usame bin-Ladin’in de, sonu ID’e varan Irak-Suriye cihatçiliginin efsanevî lideri Ebu Musab el-Zerkavi’nin de birlikte epey görüntü verdigi bir silah. Afganistan’da Sovyet ordusundan ele geçirilmesi bu silahi cihatçilar için özellikle anlamli kiliyor. Yaninda silahi, yelegi ve pozuyla Bagdadi bu videoda, askerî önder/komutan kimligiyle öne çikmayi yeglemis. Hollandali cihatçilik uzmani Prof. PieterNanninga’nin dikkat çektigi üzre, videodaki lider kompozisyonu, imanli savasçilara dersler veren El-Kaide önderi Eymen el-Zevahiri’den çok, öldürmeye-ölmeye her an hazir Ürdünlü Zerkavi’nin mizansenlerine yarasir tarzda: ‘Baskomutan, yer minderinde oturmus, komutanlari ve kurmaylariyla savas planlarini ele aliyor’ manzarasi yaratilmis. Ve bu arada, kendisine raporlar (‘dosya’lar) sunulan, bunlari alip inceleyen lider imgesiyle, hem örgütün tikir tikir isledigi hem Bagdadi’nin görevinin basinda ve her seye hakim oldugu izlenimi pekistiriliyor.
Öngörüler ve Türkiye
Bastaki ayrintiyla birlikte, ID’in bundan sonraki muhtemel stratejisi konusunda bütün uzmanlarin birlestigi tahmini tekrarlayayim: ID örgütü yakin vadede toprak elde ederek devletimsihakimiyet kurmayi hedeflemeyecek. Belirli yerlerde yogunlasmayacak. Örgütlenmesini, faaliyetini ve eylemlerini bütün dünyaya yaymaya çalisacak. Kendini feda etmeye hazir militanlari, bunlarin yakalanma tehlikesi basgösterdiginde örgütsel her türlü izi kendileriyle birlikte ortadan kaldirmaya kararli oluslari, zaten bagimsiz hücreler tarzindaki örgütlenmesi, dolayisiyla hiçbir zaman bir ülkedeki bütün ID aginin ya da belirleyici kisminin bir anda ortaya çikarilip kontrol altina alinamayisi, ayrica, her türlü sivil hedefi vurmayi mesru kilan bir ‘düsman’ ve cihat anlayisina sahip olusu, motorlu araçlari yayalarin üstüne sürme gibi eylemler için silaha, bombaya, militanlari eleverecek yeralti iliskilerine gerek duyulmayisi, hattâ birçok eylem türü için hücre örgütlenmesine bile ihtiyaç olmayisi… ID’inyeryüzüne yayilmis terör stratejisinin basari sansini ne yazik ki artiriyor.
Ve tarihin gördügü en hunhar örgütlerden birinin ‘halife’si, örgüte gaz verme amaçli ‘sebat’ videosunda, almis, ‘Vilayet Türkiye’ dosyasini inceliyor! Örgütün, hatiri sayilir destege ve taban örgütlenmesine sahip oldugu, bir dönem bizzat devlet yetkilileriyle temas kurabildigi, kimi eylemleri için meydani serbest ve müsait bulabildigi, kimi zaman ‘n’apsinlar, öfkeli çocuklar’ diye mâzur gösterilebildigi, kimi zaman katliamlari ‘kokteyl terör’ palavrasiyla örtüldügü memleketimiz, ‘Islâm Devleti’ örgütü için artik cephe gerisi degil. Dogrudan faaliyet alani.
Orta vadede, yalniz Kürtleri ve onlarla adalet ve esitlik içinde birlikte yasamak isteyen baskalarini hedef almakla yetinmeyeceklerdir. Ancak belki bastan, ‘yine kollaniriz’ hesabiyla, öncelikle bu hedeflere yönelebilirler. Uygun konjonktürlerde, ihtiyaç duyulan anlarda ortaya çikan TAK eylemleri yerine ID’inkiler pekâlâ geçebilir. Burasi ‘Türkiye Vilayeti’; her sey mümkün.
————————————————————-
1 Mayis 2019
Ümit Kivanç