“Babamin Cenneti”
Son yillarda okudugum en güzel kitaplardan biri olan Kürdistani bir Yahudi ailenin otobiografik hikayesini sizlinle paylasmak istiyorum: “My Father’s Paradise” (Babamin Cenneti).
Arial Sabar, babasi Kürdistani, annesi Polon assilli Yahudi bir ailenin ogludur, Amerika dogumludur. Kitap Oglun babasinin geçmisini irdeleyen bir eserdir. Baba Yona Sabar, 1951 yilinda hemen hemen tüm Kürdistani Yahudiler gibi o zamanki Irak Merkezi Yönetimi tarafindan yeni kurulan Israil Devletine zoraki göç ettirilen 11-12 yaslarinda bir çocuktur. Halbuki Yona’nin ailesi 2700 yil önce Kürdistan’da yasamaya baslayan Yahudiler’dendir. Iki buçuk binyildan fazla ülkeleri Kürdistan olan yaklasik 135.000 Yahudi Kürt adeta bir Exodus yasarcasina Irak Merkezi Arap Yönetimi tarafindan Irak Kürdistanin’dan oldugu gibi, Irak’in Arap bölgesinden de Israil’e rizalari disinda göç ettirilirler.
Yona Sabar Zaxo’ludur. Kendilerinini Kürdistan ve Kürt Yahudileri olarak tanimlarlar. Yasadiklari Mahalle Zaxo’nun Yuhudi Malallesi olarak bilininen mahalledir, burada iki sinagog bulunmaktadir: Büyük ve Küçük Sinagog. Siganoglar salt dini ritimlerin yerine getirildigi mekanlar degil, ayni zamanda birer okul rolünü görürler. Arial Sabar’in büyük dedesi Ephraim bu sinagoglarda çocuklarina oldugu gibi, torunu Yona’ya Ibranice okumayi ögretir.
Zaxolu Yahudiler asirlar boyu Müslüman ve Hiristiyan Kürtler ile bir arada huzur içinde ve güvenli bir sekildi yasarlar. Dilleri antik çagda ortadoguda yaygin olan Aramice’dir. Dillerini Kürdistan topraklarinda yasadiklari sürece hiçbir asimilasyona maruz kalmadan bugüne getirmislerdir, Müslüman Kürt kardesleri tarafindan hem saygi görmüs, hem de tahriklere karsi korunmuslardir. Kilik Kiyafetleri diger Kürtlerden farkli degildir, yedikleri de öyle, içdikleri de. Sehirde ticaretle geçinirken, kirsalda tarim ile ugrasmaktalar.
Yona Sabar ve Ailesi gibi diger tüm Kürdistani Yuhudiler 1950 sonrasi Kudüs’e yerlestirilirler. Kudüs’te Kürt Yahudiler bir mekanda yasamaya baslarlar: Makadomim. Daha önce Zaxo, Küçük Küdüs olarak halk arasinda adlandirilirken, bu sefer Makadomim Küçük Zaxo olarak adlandirilir. Örf ve adetler her ne kadar Kürdi kalsa da, dilleri giderek Ibraniceye kaydirilir: “Asimilasyanlari” böylece baslar. Etrafdaki Avrupai ve Arabi Yahudiler, Kürt Yahudileri asagilar, horlar, kendelerini onlardan üstün görürler.
Baba Yona yurttlari olan Zaxo’dan ansizin kopusu bir türlü anlayamaz, Israil’de ana vatani Kürdistana olan hasreti hiç bitmez, adeta bir ömür boyu travma yasar. Daha sonralari Üniversiteye gidip Ana dili olan Aramice’ de lisansini yapar. Burs alarak Amarika’nin önde gelen üniversitelerinden Yale’ de Aramice ile ilgili yüksek lisansini tamamlayan Baba Yona, evlenir ve Los Angeles Üniversitesi UCLA’de Profesör olur. Yüregi ve Beyni Kürdistan’dan kopmamistir, çocuklarina kendisinin Zaxo’da geçen günlerini anlatir: Sehrin kendisini, ailesini, arkadaslarini, tüm anilarini…
Ogul Ariel için babasinin “geriye dönük yapisi” ve anlattigi Zaxo-hikayeleri ilk baslarda gülünç ve utanç verici gelir, anlam veremez bu kadar sevgi ve özleme. Ancak zamanla babasinin geçmisi kindisini okadar etkilerki, “My Father’s Paradise” ile basta ailesinin geçmisi olmak üzere, tüm Kürdistani Yuhudilerin tarihini bir sekilde irdeler ve kaleme döker…
Okunmasi mutlak olan bir eserdir, son derece sürükleyici bir dille yazilmistir. Yer yer gülmeye, yer yer aglamaya götürür insani. Kürtlerin genel kaderi olan sürgün ve acilarin bir parçasidir…
Toplam 344 Sayfadan olusan kitap, Algonquin Books Of Chapel Hill kitap evi tarafindan basilmistir. 2009 yili National Book Critics Circle ödülü sahibidir.
Avzem Çinar