Suriye’de çözüm üçgeni: Türkiye-ABD-Rusya

Geçen hafta Reyhanli’da gerçeklesen saldirinin Basbakan Erdogan’in ABD ziyaretinin hemen öncesine denk gelmesi, Erdogan’in da ifade ettigi gibi dikkat çekicidir. Kuskusuz terör eylemlerinin bir özelligi de bu tür bir mesaj kaygisidir. Reyhanli’da gerçeklesen patlamanin planlanmasi, kullanilan bomba miktari, yapanlarin neredeyse iz birakmadan kisa sürede ortadan kaybolmasi; bu eylemin ‘profesyonel’ bir operasyon oldugunu gösteriyor.

Olagan süpheli olan Acilciler ya da baska örgütler, bu eylemin ancak taseronu ve uygulayicisi olabilirler. Yine eylemi Suriye’nin istihbarat örgütüne havale etmekte ayni kolayciligin bir yansimasidir. Bu eylem, Türkiye’deki taseronlari, Suriye istihbaratini da asan bir gücün ya da güçlerin bir operasyonudur. Hele hedefin Ankara oldugunu düsünürsek, bu daha açik hale gelmektedir. Basbakan Erdogan’in ABD ziyaretinin en önemli maddelerinden birinin Suriye olduguna kusku yok. Herkesin cevabinin aradigi soru, Erdogan Obama ile görüsmesinde istedigini alip alamayacagi.

Suriye’de aradan geçen iki yildan fazla zamanda su görülmüstür ki; sorun sadece Esed’in gitmesi ve Baas Rejimi’nin sona ermesi degildir. Suriye’deki sorun, uzunca bir zamandir ABD, Rusya, Iran basta olmak üzere küresel güçlerin aradiklari dengeyi hala bulamamis yani taraflarin çikarlari konusunda uzlasamamis olmalaridir. Bu tablo uluslararasi iliskiler kuraminda reelpolitigin daha baskin oldugunu göstermektedir. Suriye’de ölen, göç eden insanlarin uluslararasi sistem ya da küresel güçler açisindan bir degeri yoktur. Olsaydi Libya’ya kasla göz arasinda ‘insani’ gerekçelerle müdahale edenlerin, Suriye’de ölen 100 bine yakin insan karsisinda sessiz kalmazlardi.

Rusya’nin Akdeniz’le baglantisini saglayan, silah müsterisi ve müttefikini kaybetmemek; Iran’in Arap uyanisinin etkisini ertelemek ve bölgesel çikarlari için Esed ve Baas Rejimi’nin arkasinda durduklarini biliyoruz. Ancak sorulmasi gereken soru Suriye konusunda isyanin basladigi günlerde Esed’e yüksek perdeden itiraz eden, Türkiye’nin hassasiyetlerine önem veren basta ABD olmak üzere Bati, simdi neden daha geride?

ABD ve Bati’nin Rusya’dan çekindigi için Suriye’ye müdahaleye daha soguk durdugunu söylemek kabul edelim ki inandirici degildir.

Bugün ABD ve Rusya’yi Suriye konusunda ayni noktaya getiren baska bir sey olmasi gerekiyor. AB ile Rusya’yi ayni noktada bulusturan sey Esed sonrasi Suriye konusundaki kararsizliktir. Buna yol açan ise Suriye’de Esed sonrasinda kurulacak rejimdir. Rusya sözünü geçirebildigi bir Esed’i kaybetmek kadar Esed sonrasinda Islami tonu daha belirgin bir rejimin uzun vadede kendisi için de bir tehdit olabilecegini düsündügü için Esed’in arkasinda.

ABD, en son Boston’da gerçeklesen patlamalardan sonra ‘ki bu saldirilarin hedefi belki de bu duyguyu yaratmakti- daha belirgin hale geldi ki, Esed sonrasi için Rusya’ya benzer kaygilari tasidigi için Suriye konusunda geride duruyor. Ekleyelim ki, Israil ‘de bu durumdan rahatsiz görünmektedir.

Kisaca hem ABD hem Rusya’nin Esed sonrasina iliskin rejim kaygilari ikisini ayni noktada bulusturdu. Geçtigimiz haftalarda bir araya gelen iki ülke disisleri bakaninin Cenevre’de uluslararasi bir konferans toplama girisimi Suriye’de siddetin bir süre daha devam etmesinden baska bir ise yaramayacagi açiktir. Cenevre’deki konferansta hedef ‘Muhtemelen Esed’in ya da Baas Rejimi’nin unsurlarinin da içinde oldugu bir geçis hükümeti kurmak’ gibi duruyor. Kisaca mevcut rejim ile muhalifler arasinda bir uzlasma arayisi, bundan sonra Suriye politikalarininin ana ekseni olacak. Bu, Türkiye, ABD ve Rusya’nin ortak oyun kurucu olacaklari bir sürecin baslamasi anlamina geliyor. Erdogan-Obama görüsmesi bu tabloyu dogrular nitelikte sonuçlandi.

Sonuç olarak Türkiye’nin Suriye politikasinin iki düzlemde degerlendirmek mümkün; Insani açidan dogru ama salt Esed karsitligina indirgenen politika da yanlistir. Bunun nedeni de Türkiye’nin ABD tarafindan o kadar açiga düsürülmesi olmustur. Türkiye’nin hakli Suriye politikasina iki yil önce destek veren ABD’nin bu destegini çekmesi Türkiye’yi açiga düsürmüstür.

———————————————————-

Yeni Safak-17 Mayis

Murat Aksoy