Oyun kurucu Türkiye’den ‘Milli’ Türkiye’ye eksen kaymasi

Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Twitter’a Telekominikasyon Iletisim Baskanligi’nin (TIB) koydugu erisim yasagini kaldiran ve oybirligi ile alinan karar, baslattigi tartisma önemlidir.

Bu tartisma esas olarak, Basbakan Erdogan’in hukuka ve anayasal kurumlara bakisini açik biçimde göstermesi açisindan önemlidir.

Gayrimilli hukuk nedir?

AYM’nin kararinin ‘milli’ bulunmamasi, Erdogan’in uzun süredir politik bir söylem olarak kullandigi ‘millet’ kavramina uyumsuzlugu ima ediyor.

Basbakan Erdogan’in ‘Millet’ ve ‘Millet iradesi’ olarak tanimladigi esas olarak çogunlugun iradesi. Bu çogunlugun içinde ‘öteki’lere ancak özel alanlarinda yer var.

Sunu kabul edelim ki, Türkiye, Cumhuriyet kuruldugundan bu yana toplumsal farkliliklarin birarada/birlikte yasadigi, genis bir ortak deger kümesi etrafinda yasayan bir ülke olmadi. Tam tersine farkli toplumsal kesimlerin kendi alanlarinda cemaatler halinde yasadigi bir ülke oldu.

Bu açidan Türkiye, henüz birarada/birlikte yasamayi basarabilmis bir toplum olmadigi gibi millet hiç degil.

AK Parti cemaati bir millet mi?

Basbakan Erdogan’in millet olarak ifade ettigi, büyük ölçüde AK Parti etrafinda kimlik siyaseti aidiyetinde bulusanlardir.

AK Parti ve Erdogan’a göre neredeyse en küçük muhalefet -son AYM karari gibi- Türkiyeli olsa bile gayri millidir.

Basbakan Erdogan, AYM’nin kararini evrensel ölçülere uyumlu oldugu için gayri milli buluyor.

Kararin gayri milli bulunmasi, zihnen var olan milli tanimina uyumsuzlugdan kaynaklanmaktadir. Bunu göre milli olan, erisim yasaginin devamidir. Yasagin sürmesi ve özgürlügün sinirlandirmaya devam etmesidir. Bu, son iki yil içinde iyice belirgin hale gelen ve Gezi’den itibaren ise kristallesen zihinsel yaklasimla uyumludur. Mikro alandaki deger temelli tüm konularda sadece sagci muhafazakârligin degil, bir zihni yansimanin politik tercihlerini görüyoruz. Ve bu politik tercihler çogulcu olmasa da AK Parti için millidir.

Milli demokrasi insa süreci

Bu millinin ima ettigi temel degerler, açiktir ki evrensel demokrasi standardlariyla uyumlu degildir. Bu açidan içinde oldugumuz süreci bir tür ‘milli demokrasi’ insaa dönemi olarak da tanimlayabiliriz. Bu içe kapali, kendi kültürel kimligini temel referans alan “AK Parti tipi milli demokrasi”dir.

Bu süreç ayni zamanda, yasal degisim olmadan “Türk usulü Baskanlik Sistemi”nin de facto olarak hayata geçirilmesidir. Türkiye’de yasal olarak Cumhurbaskaninin yetkilerini düsündügümüzde bunun çok uzak olmadigini görürüz.

Türk tipi Baskanlik Sisteminde güçlü denetleme kurumlari, kesin güçler ayriligi yerine; sistem içindeki her kurum ve kurulusun kayitsiz olarak iktidar kontrolünde, çogulcu degil homojen oldugu bir sistemdir.

Nitekim 30 Mart seçimlerinden sonra YSK’nin, Twitter karari sonrasi AYM’nin yapisi ve yetkilerinin tartisilmaya bu anlayisin sonucudur.

Küresel oyuncudan milli devlete

Peki Türkiye birkaç yil içinde nasil bu noktaya geldi. Çok degil daha birkaç yil öncesine kadar eksik de olsa demokrasi deneyimi, AB üyelik müzakeleri, AB ve Bati dünyasinin parçasi olmasi, dis politikada izledigi sifir sorun politikasiyla, ekonomide elde ettigi basarilarla dünyanin pek çok ülkesinde saygi duyulan ve küresel sistemin önemli bir parçasi ve bölgesel aktörü idi.

Yani Türkiye pesinden gittigi evrensel degerler, küresel sistemin parçasi olma çabasiyla basta Islam dünyasi olmak üzere herkesin saygi duydugu ülke idi.

AK Parti bu vizyonu Arap Uyanisindan sonra kaybetti. Küresel sistem içinde bölgesel aktör olma hedefini, küresel sisteme meydan okuma adina Ortadogu liderligine tercih etti.

Arap Uyanisi sonrasi sahip oldugu demokrasi, evrensel degerleri bu dünya ile paylasarak sentezleme ve model olma yerine; mezhep kardesligi ve kimlik siyaseti üzerinden Ortadogu liderli olmayi tercih etti. Bu Türkiye için büyük bir kirilma ve bir zamanlarin moda deyimiyle ‘eksen kaymasi’dir.

Anayasa’nin 90. maddesi ‘milli’lige engel

Tekrar millilige gelirsek; dünyanin bu kadar küresellestigi, iç içe geçtigi, insan haklari, hak ve özgürlüklerin küresel bir norm haline geldigi, karsilikli bagimlilik iliskisinin bu kadar arttigi sistemde farkli olani gayri milli ilan etmek aslinda evrensel olmayan bir zihnin kendini ortaya koymasindan baska bir sey degildir.

AYM’nin kararini gayri milli ilan etmeden önce Anayasanin 90. maddesini, Türkiye’nin tarafi, ortagi oldugu anlasma ve kurumlari düsünülmesinde fayda var. Çünkü günümüz dünyasinda evrensel ölçüleri içine sindiremeyen millilige yer yok.

Murat Aksoy