Özbekistan’a mi, zengin ve özgür ülkelere mi benzeyecegiz?
“Islam Kerimov, ülkesini keyfince çökerte çökerte mahvetmistir”
1983 ve 1986 yillari arasinda maliye bakani ve basbakan yardimcisi olarak görev yapti.
Arada adi yolsuzluk ve rüsvete karisti
Ülke bagimsiz olur olmaz Komünist Parti Genel Sekreterligi’nden Devlet Baskanligi’na siçradi Oylarin yüzde 86’sini aldi.
Bir daha da ölünceye kadar bu görevi birakmadi.
Her baskanlik seçiminde oylarini daha da artirdi.
1995’de tartismali bir referandumla görev süresini 2000 yilina kadar uzatti.
9 Ocak 2000’de, tek ve zayif bir rakibe karsi yaristigi devlet baskanligi seçimlerini yüzde 91,9 ile kazandi.
27 Ocak 2002’de, devlet baskanligi süresini 5 yildan 7 yila uzatan ikinci bir referandumda daha istedigi sonucu elde etti.
Aralik 2007’de yapilan devlet baskanligi seçimleri öncesinde kanunlara aykiri olmasina ragmen üçüncü bir dönem daha aday olmak istedi.
Üçüncü bir dönem için basvurdugu adayligi seçim komisyonu tarafindan kabul edildi.
Batili gözlemcilerin hayli tartismali buldugu seçimleri de yüzde 90,6 ile kazandi.
* * *
Yillar içinde otoriter bir yönetim kurdu 1999’daki bir suikast girisiminden sonra agir bir baski dönemi baslatti.
Ayni anda hem Bati kültürüne hem de Islamci köktencilige karsi savas açti.
Terörist bir grup olarak kabul ettigi Islami hareketi liderlerinden Tahir Yoldas ve Cuma Hocayev, giyaplarinda idama mahkûm edildi.
* * *
Uluslararasi Af Örgütü, ülkesinde insan haklarini kontrol eden bagimsiz uluslararasi kontrol mekanizmasinin olmadiginin altini çizerek, uluslararasi insan haklari örgütlerinin ve yabanci medyanin ülkeye giremedigine dikkat çekiyor.
Insan haklari raporlarinda, kimi sorgulamalarda tutuklularin üzerine kaynar su döküldügü, tutuklularin dövüldügü, el ve ayak bileklerinden baglanarak asildiklari, cinsel tecavüz ve bogma eylemlerine maruz kaldiklari belirtiliyor.
Bir iskence olayinda polis memurlarinin casusluk yapmakla suçlanan bir erkegi kelepçeleyerek cinsel organlarini atese verilmis gazete parçasiyla yaktiklari ayni raporlarda aktarilmakta
Güvenlik güçlerinin tüm muhaliflerin ailelerini de hedef aldigi ve birçok ailede kardesler, kocalar, esler, ogullar, kiz çocuklari, babalar ve annelerin rasgele tutuklandigi, ifade vermeleri için farkli sekilde iskence gördükleri bildiriliyor.
* * *
11 Eylül saldirilarinin ardindan ABD’nin Orta Asya’daki yakin müttefiklerinden biri haline geldi.
2001 yilinda Afganistan’daki Taliban rejimine yönelik yapilan saldirilar için bir hava üssünü ABD güçlerine kullandirdi.
Ayni yil Sangay Beslisi’ne katildi, örgütün üye sayisini altiya çikartti.
13 Mayis 2005’te Andican kentindeki gösterilerde yüzlerce kisi güvenlik güçleri tarafindan öldürüldü. Insan haklari örgütlerine göre gösteriler barisçildi.
Yüzlerce kisinin öldügü olaylarla ilgili bagimsiz bir sorusturma yürütülmedi.
Mayis 2005’te meydana gelen Andican olaylari sirasinda hükümet güçlerinin sert müdahalesi ABD hükümeti tarafindan elestirildi, bunun üzerine ülkesindeki ABD güçlerini sinir disi etti.
* * *
Pamuk sektöründe zorla isçi çalistirmakla da suçlandi.
Ülkedeki çocuk isçilik de büyük bir elestiri konusu oldu.
* * *
Karsilastigi en büyük zorluk 2013’te kendi ailesi içinde patlak veren iktidar kavgasiydi.
Bir dönemin ‘dokunulmaz’ isimlerinden olan kizi Gülnara Kerimova, uluslararasi medyaya yaptigi açiklamalarda, annesine ve kiz kardesine açiktan cephe aldi.
Kizinin ticari faaliyetleriyle ilgili birçok skandal ortaya çikti. Rüsvet, kara para aklama gibi suçlamalarla hakkinda sorusturma açildi.
* * *
BBC muhabiri Abdujalil Abdurasulov, daha bir hafta öncesine kadar Devlet Baskani’nin sagligina iliskin bir tartismanin bile düsünülemeyecegini, saglik sorunlari yasadigini söylemenin bile çok riskli oldugunu iletiyor.
Sagligina iliskin hükümetin bu hafta içinde yaptigi açiklamalar da ‘bir ilk’.
* * *
449 bin kilometrekare yüzölçümü, 31,5 milyon nüfusu, kisi basina geliri hala 2 bin 202 dolar olan Özbekistan’dan söz ediyorum
Önceki gün ölen ve bagimsizligin ilk gününden ölünceye kadar ülkeyi yöneten Islam Kerimov herhalde dünyanin en ‘milli ve yerli’ lideriydi
Demokrasi, hukukun üstünlügü, insan haklari gibi ‘evrensel’ degerleri asla ülkesine sokmamis ve ülkesini keyfince çökerte çökerte mahvetmistir.
* * *
Yeryüzünde böyle karanlik ülkeler var.
Bir de herkesin güvende oldugu, demokrasinin, insan haklarinin, hukukun uygulandigi, zengin ve özgür ülkeler var.
Önemli olan, bu iki tür ülkeden hangisinin daha iyi olduguna, hangisine benzemek istedigine karar vermek
————————————————–
T24- 5 Eylül
Mehmet Altan
