GÜZELIM KANYON TASOCAGI MI OLACAK?

Kemal Burkay

Dersim’in Mazgirt Ilçesi’nin Sorek, Koderiç, Lamk ve Dirban köyleri arasinda Xirêbe diye adlandirilan güzelim bir kanyon var. Belki yüzbinlerce, belki de milyonlarca yilda olusmus. Dirban’in 1800 metre kadar yükseklikteki Sawa Dagi’ndan gelen sularin olusturdugu dere, zaman içinde böylesine, kuzeyden güneye olusan ve iki yaninin 80-100 metrelere varan yarlardan olustugu bir kanyon olusturmus.
Iki yanda uçurum biçimindeki kayaliklarda tarihi magaralar var ve ari kitleleri oyuklara yuva yapmis; zaman zaman bal asagilara dogu siziyor. Bu nedenle söz konusu kayaliklarin diger bir adi da ‘Baldasi.’.
Bu kanyona açilan magaralardan birinin, bir yeralti su yolunu izleyerek 6-7 kilometre kadar dogudaki Kardere (Karê) köyüne çiktigi söylenir
Kanyonda yer yer yogun bir mese örtüsü var. Eskiden, Xirêbe (Harabe) denen bu yöre oldukça cevizlikti; ama zamanla nasil olduysa, köyümüz Dirban’in ünlü dev ceviz agaçlariyla birlikte bu cevizler de yok oldu.
12 Eylül fasist darbesinin ardindan çevre köylerin tümünün Kürtçe adlari degistirildi; ama kimse yenilerini bilmiyor ve kullanmiyor.
Rejim köy adlarini degistirmekle kalmadi, dogasina ve tarihine da hor davraniyor. Birileri tas çikarmak için bu güzelim kanyona da göz dikmisler. Karayollarina hizmet veren bir taseron sirket birkaç yil önce kanyonun güney kesiminde, Sorek Köyü’nün hemen yakininda bir tas ocagi açmis ve orayi tahrip etmis. Son ulasan bilgilere göre, yine bir taseron sirket oradan baslayarak kuzeye, Lamk köyüne dogru kanyonun bati yakasini bir tasocagina dönüstürmeye baslayacakmis.
Bu ise söz konusu güzelim doga harikasini ve ayni zamanda daha yeterince arastirilmamis tarihi yerlesim yerini yok etmek demek. Bu olacak sey degil.
Üstelik edindigim bilgilere göre burasi sit alaniymis ve böylesi bir girisim yasa disi.
Kaz Daglari’nda altin için güzelim ormanlari yok edenler ve bir miktar elektrik enerjisi için tarihi Hasankeyf’i sulara gömenler, burada da tas ve çakil için esi bulunmaz bir tarihi kanyonu, bir doga harikasini yok etme pesindeler.
Sorek basta olmak üzere çevre köyler halki simdiden buna tepki gösteriyorlar. Sorek köylüleri birkaç yil önce de bu nedenle Dersim (Tunceli) merkezde adliye önünde oturma eylemi yapmislar.
Bu akil almaz doga ve tarih kiyimina doga ve tarih dostu herkes gibi benim de yüregim sizliyor. Karayollari yetkilileri ve diger sorumlu herkes buna meydan vermemeli, bu aç gözlü taseron sirketi durdurmali.
Bugün söz konusu kanyonun bati yakasinin ve onun güney ucunu tahrip etmis olan tasocaginin bazi resimlerini çektim ve kamuoyuna sunuyorum.
Bu doga harikasini ve henüz geregi gibi arastirilmamis tarih hazinesini korumak için herkesi göreve çagiriyorum.
5 Temmuz 2020- Dirban

Kemal Burkay