Fîstano sur û bermale

Gelo no fîstano sur û Bermale kotî ra vecîyayî?

Kotî ra ke vecîya, bi xeyr, sima rojê wanenê. Sima rojê, Bermale, xerîbîye, mixenetîye, dostîye, dismentîye, wanenê. Sima yew cenîka Holandija ke Kirmanckî misa, aye zî wanenê. Sima sîyasetê mixenetîye, fîrarîye, sewan, sîndoran, Welatê Surîya, Almanya, Hollanda, cenîyê ke di ruyîya camerdanê sîyasetmederan ra ke bêzar bîyê, ameyê têlewe, qederê xo kerdê destê xo, bîyê wayîrê kesayet û însîyatîfî, xo fam kerdê, sîyaset de bandura camerdan qedêne, wanenê. Ez zêde qal mekerî. Mi romanê xo yê peyênî, tayêna derg kerd, tayêna wes kerd.

La mi xeta kerd ke, yew kesî ra, qaso seba ke redakte bikero, rusna. Ez posman bîya. Karê kirmanckî nusnayene bawer bikerê zaf giran o. Çike, redakteyê Kirmanckî hama ke çîn ê. Coka ke nusnoxî, mecbur manenê nê redakteyî, bi xo bikerê. Kesî bi redakteyê kesê bînî qayîl nêbenê. No, kompleks o, na quretîye ya.

Çapxaneyî zî, seba Kirmanckî durî vindenê, çike Kirmanckî înan ra ‘pere nîyano’.

Derd, derdî ser o yê. Na bê îmkanîye de, nê halê xirabî de, hal û merhaleyê yew roman nusnoxê Kirmanckî tayê bifikirê. Helbet eke sima ra ‘zamet nîyo’.

Heto bîn ra zî, tayê nas û dostî mi ra pers kenê ke, romanê min ê neweyî bixeyr, çi waxt çap beno.

Ez çi cuwab bidî nê nasan gelo?

Se vajî nînan ra?

Rojê mi cuwabê yew nasî, seba ke hevalê min ê domantîye yo, seba ke ez sikîna ci ra leqe û nazan bikerî, mi nê cuwabî da;

‘Çapxaneyê pîyê mi, fabrîka pîyê mi, nika tamîr der o. Key ke tamîr qedîya, ez romanê xo uca de çap kena’

Ey fam nêkerd mi ra va;

-Fabrîka pîyê to key estbî ke?

‘Tew’ mi va, ‘ti nêzana fabrîka pîyê mi esta?

Dime ra fam kerd û huya.

Yanê wendoxê hêjayî; Vateyê mi no yo ke, kesî hale mi, îmkanê mi pers nêkenê, qalê romanê mi kenê. Helbet no zî zaf rind o. La bes nîyo. Na sixletîya ziwanê asîmîlasyonî de, qalê romanêde Kirmanckî kerdene zî muhim a. Mi, yew nusneyê xo de vatbî; Ma, ewro herb de yîme. No herb, ebe top û tufangan ney, ebe ziwanî yo. Kami nê vateyê çi çiqas fam kerdî, ez nêzana. La na, rastîye ya. Ya ma nê herbî ra bi qezenc , bi serkewte vecînîme, ya zî ma vîndî kenîme. No herb, herbê ‘bîyene û vîndî bîyena ma wo’. Ez nîya vajî; hacetê nê herbî, ziwan o. ya ma resenîme ziwanê xo, ya ziwanê tirkî ma keno binê linganê xo. Luzumê teorîyan çîn o. lazim nîyo ke ez nê vateyî, ebe teorîyan derg û dila binusnî. Xora sima zî vênenê; ‘teorîsyenê ma yê ke bi Tirkjî nusnenê, zaf ê’!

Derdê mi, keyfê înan! Tew!

Gelo sima zanenê linga nê asîmîlasyon ê didîne çik a û kam ê? Xo tayê ‘pêt bigêrê’ ez vajî; Linga nê asîmîlaston ê didîne, zafêrî ‘soresvanê ma yê’. Ney, ney! Sima xelet nêwend. E yê ke bi ziwanê Tirkî bîyê ‘soresvan’, emrê xo de hata nika tenya bi ziwanê Tirkî wanenê, nusnenê, qisey kenê, nê bi xo yê. Kêye de, ebe domanan, der û dormeyê xo de, kata ke sorê, panêlan û konferansan de, welatan û rayan de, numayîsan û çalakîyan de, semîneran û kombîyayîsan de, ziwanê Tirkî qisey kenê. Ma no xizmetê asîmîlasyonî nîyo? Na, linga asîmîlasyonî nîya? Eke biwazê ziwanê xo misenê, qisey kenê, bi ziwanê xo nusnenê, wanenê. Seba naye qet asteng çîn o, la nêwazenê, bîyê asîmîle, sarê ma zî asîmîle kenê. Endî lazim nîyo ke dewleta Tirkan kerdena xo yê asîmîasyonî bikero, nê bi xo ‘objektîf’ asîmîlekar ê.

Ziwanê ma yo perîsan ke binê nê bare giranî der o, hale romanê mi senên o, endî sima bifikirîyê. Nameyê romanê min ê peyenî ke ez nika nêvana, gelo sima uca de, tewî r bi tewîr karekteran, welatan, bîyeran, xem û sabîyene, hîsê ke bîyê ser û bin, nakokîya kan û neweyî, jîhatîye, besekerdene, binkewtene, serkewtene, omid, yarenîye, a xanima xerîba ke Kirmanckî misa û bîya numune, bi tesîrê naye, tayê cenîyê bînîyê kirmancî zî ziwanê xo misê, Bermal a ke serran ra tepya fam kerda ke,zemanê xo, bi nameyê ‘soresvanîye’, zafêri tal vîyarna, sima do biwanê gelo? No roman, tayê resmê ma pêrune yo.

Mi ‘fîstano sur û Bermale’ ra dest kerd nê nusneyê xo, kotî ra vecîya.

Ma ez se bikerî? Çi binusnî, çi menusnî.

Zerreyê mi pir, qelama mi vêsan a.

Ez vêsan û têsanê ziwanê xo ya.

Serran ra tepya ez resta na xezna. Vindê ez na xezna têv bidî.

Ez xo seba ziwanê ma, zaf dêyndar hîs kena. Coka ke wanena, nusnena, nusnena. Mi ra ‘merdene çîn a’, waxto ke merdene bibo zî, xo ra o waxt ‘ ez çîn a’. Fîozofê Yunanî nîya vatbî, rind zî vatbî.

Dem, dewran zê awe herekîna. Tede mexendeqîyê. Waxtê xo, ebe çîyanê ‘virt û vale’ mexecelnê. Xo ra hes bikerê, ziwanê xo ra hes bikerê. A hes kerdene ya ke zerreyê sima ra vecîya, kotî de beno- bibo, ciresê, bîyarê. Biresê rastîya hes kerdena ziwanê xo ke; wa ‘Tirk û tacî, virt û vajî’ ebe ma kay mekerê.

Ilhami Sertkaya