Amaç, otoriter bir baskanlik sistemi mi?!
Son yillarda Türkiye’de sistem meselesi sik sik tartisilir oldu. Hükümet ve Sayin Erdogan israrla Baskanlik Sistemine geçmek istiyorlar. Görünen o ki yakin gelecekte Baskanlik Sistemini içeren kismi bir anayasa degisikligi tasarisi meclise gelecektir. Verili durumda AKP tek basina veya MHP destegi ile böyle bir degisiklik önerisini mecliste geçiremez. Bu durumda Türkiye yeni bir anayasa degisikligi referandumuna hazir olmalidir.
Basindan edindigimiz izlenim, öngörülen baskanlik sistemi Türkiye’ye mahsus bir sistem olacaktir. Tek meclisli ve üniter yapiyi koruyan bir baskanlik sistemi. Geçmiste Irak’ta da tek meclisli bir baskanlik sistemi vardi. Saddam devlet baskaniydi. Baas’da sürekli iktidar partisiydi. Ismi baskanlik sistemiydi ama otoriter ve totaliter bir sistemdi. Eger Türkiye’ye de böyle bir sistem getirilecekse, bu hiç de halkin lehine olmayacaktir.
Sistem degistirilecekse, asiri merkeziyetçi üniter yapidan baslamak gerekiyor. Evvela yurttasin güvenlik ve esenligi için degisime gitmek gerekiyor. Yetkilerin merkezilestirilmesinde ve tek adam hükümeti yaratmaktan vaz geçilmelidir. Temel hak ve özgürlükleri güvence altina alacak, tüm yurttaslari onur sahibi ve haklar bakimindan esit kabul edecek bir sisteme ihtiyaç vardir. Getirilecek Baskanlik Sistemi demokrasiyi tahkim etmelidir.
Bilindigi gibi Baskanlik Sistemi ilk defa Amerika Birlesik Devletlerinde kabul edilmistir. ABD, 51 federal devletten olusuyor. Her federe devlet (eyalet) yerinden yönetim ilkesine dayali kendi iç islerinde özgürdür. Her federe devletin ayri ayri yasamasi, yargisi ve yürütmesi vardir. Her federe devletin ayri bayragi vardir. Kongre ve temsilciler meclisi önünde 52 bayrak yan yana ayni boyda ve yükseklikte göndere asilidir. Baskanlik sistemi orada bu federe devletleri birlestiren bir simgedir. Orada yasama ve yürütme kesin yetkilerle bir birinden ayridir. Yargi bagimsizdir. Kurumlarin karsilikli veto yetkileri vardir. Demokrasi basta anayasa olmak üzere hukuk ile tahkim edilmistir.
Bizde getirilmek istenen sistem bu gün ki defacto durumun, de jure hale gelmesinden baska bir sey degildir. Mecliste çogunlugu elinde bulunduran partili bir baskan, diledigi yasayi diledigi zamanda mecliste geçirecek; bu durumda, meclis icra yetkisi üzerinde denetim yetkisini kullanamayacaktir. Temel hak ve özgürlüklerin hiçbir güvencesi kalmayacak. Hukukun yerini keyfilik alacaktir.
Türkiye homojen bir toplum degildir. Farkli etnik yapilardan olusuyor. Ne yazik ki etnik siyaset de dünyada bir realite. Etnik sorunlar çözülmedikçe etnik siyaset de olacaktir. Mademki bir sistem sorunumuz var, o halde çaga uygun, demokratik esaslar üzerinde, Insan Haklarina Dayali, Hukukun üstünlügünü esas alan, her yurttasin hem bireysel hem de kolektif haklarini güvence altina alacak âdem-i merkeziyetçi bir sistem getirelim. Böyle bir sistemle baskanlik sistemi de getirelim.
1776 Amerika’nin bagimsizligindan bu yana, kamu otoritesinin sinirlandirilmasi arayisi süre gelmektedir. Dahasi keyfi yönetimi törpüleme arayisi 1215 Magna Carta’dan bu yana vardir. Anayasalar, Parlamentolar ve bagimsiz yargi siyasal iktidarlarin yetkisinin sinirlandirilmasi için kabul edilen müesseselerdir. Özgür basin, STK’lar, Siyasi Partiler vs. devlet otoritesini yurttas lehine sinirlandirmak için kabul edilmistir. Çagimizda artik yönetim yerine yönetilisim vardir. Toplumu ilgilendiren kararlarda mümkün oldugunca tüm yönetilenleri karar süreçlerine dâhil etmek gerekiyor. Mevcut anayasamizin basta Cumhurbaskani olmak üzere hükümete verdigi yetkiler, zaten çok fazladir. Su anda isleyen bir demokrasi için mevcut yetkilerin törpülenmesine ihtiyaç vardir.
Baskanlik sistemine geçilecekse, öncelikle Kürt sorunu çözülmelidir. Türkiye federal bir sisteme geçmeli. Tek meclisli degil, çift meclis olmali. Yasama ve yürütme bir birinden ayri olmali. Yargi bagimsizligi saglanmali, hâkimlerin bagimsizlik ve tarafsizligi hem hukuki, hem de fiili güvence altina alinmalidir. Tahayyül edilen Türkiye tipi Baskanlik Sistemi, ülkeye demokrasiyi getirmez, olsa olsa, otoriter bir sistem getirir ki zaten su anda sistem çok otoriterdir.
15.10.2016
Av.Abdulmenaf KIRAN
HAK-PAR Gnl. Bsk. Yrd.
Abdulmenaf Kiran