Bibîranîna Şêx Saîdê Nemir
Li KÜRT-KAVê

STENBOL - Şêx Saîdê Nemir û hevalên wî, di 80emîn salvegera dardakirina xwe de li avahiya KÜRT-KAVê bi civînekî hatin bibîranîn. Di civîna bîranînê de ku li Stenbolê 25ê Hezîranê çêbû, nêzîkî 70 kes beşdarbûbûn.

Civîna bîranînê bi rawestandina deqîqeyekî rêzgirtinê ya ji bo hemî şehîdên Kurda destpêkir. Piştî rawestandina rêzgirtinê, endamê rêvebirîya Weqfa Çand û Lêkolînî ya Kurdî (KÜRT-KAV) Fehîm Işik, li ser navê Weqfê qisekir. Işık di kurtegotinê xwe de ji girîngiya xwedîlêderketina dîroka Kurdî behs kir û weha got: “Em dizanin, xwedîlêderketina dîroka Kurda, bîranîna Şêx Saîdê Nemir û hevalên wî ne layiqî civînekî bi vî rengî ye. Divê em bi hezaran ve xwedîtiya diroka xwe bikin. Lê ev jî rastiye, ku biqasî ku em dizanin heta niha li Tirkiyê tu civînekî an jî çalakiyekî bi vî rengi ya ji bo bibîranînên Şêx Saîd û hevalên wî nehatine çêkirin. Ev yekemîn car e ku KÜRT-KAV, li Stenbolê civînekî bi vî rengî çêdike. Bêgûman, li hember hemû  kêmasiyên me, em dîsa jî biserketî ne. Ray û ramanê me çi dibe bila bibe, divê em vê yeka baş bizanibin ku em hetanî li dîroka xwe xwedî dernekevin, keda yên beriyan me bibîrneynin, em nikarin biserkevin jî.”

Piştî axaftina Fehîm Işik, beşdarvan, slaytên ku ji alî rêvebiriya Weqfê ve hatibû amadekirin, temaşekirin. Piştî temaşekirina slaytê, axaftvanên civînê ciyê xwe girtin û ray û raman û zanînên xwe ji beşdarvanan re gotin.

Beşa panelê de, Sekreterê Giştî ya KÜRT-KAVê Latîf Epozdemîr wekî moderator, neviyê Şêx Saîd Kasim Firat û nivîskar û lêkolînvan Faîk Bulut jî wekî panelîst axivîn. Ewil axaftvan, birêz Firat bû. Firat di axaftina xwe de bi piranî li ser rewşa sosyolojîk û siyasî ya li malbata Şêx Saîd, rawestiya. Her weha Firat, ji hin bîranînên taybetî ya malbata xwe jî  ji beşdarvanan re got. Firat di axaftina xwe de weha got: “Bila herkes baş bizanibe ku Şêx Saîd beriya serîhildanê gelek maldar bû. Hisaba mal û mulkê xwe nizani bû. Eger Şêx Saîd hem li pêy azadiya milletê Kurd û hem jî li pêy azadiya ola xwe neketibana, ew bi zar û Zêçê xwe ve, bi eşîr û terîqa xwe ve dikaribû bi awayekî gelek rehet bijiya. Lê mixabin hetanî îro jî ev serîhildana Kurda bi awayekî rêk û pêk nehatiye lêkolîn. Herkesekî tiştek dibêje, ji her devekî gotinek derdikeve. Hin kes dibêjin, ‘Tevgera Şêx Saîd, tevgerekî olî ye’. Hin kes dibêjin, ‘Ew lîstokvanê emperyalîstan bû’. Em gotinên neyarên Kurda fehm dikin, ew dikarin diroka me çewt nîşan bidin. Lê Kurd nikarin ev tevgera bi devê neyarên Kurda şirove bikin. Yek rastiyek qaîm û xurt heye: Şêx Saîd Kurdperwerek bû û ji bo azadiya milletê xwe pêşengi li serîhildanê kir. Tiştekî balkeş e, dema  biryara dardakirina wî didin, ew gotina xwe ya dumahî de behsa ola xwe dike û dibêje, ‘Herkesekî li Xewedayê xwe bawer e divê îbadeta xwe jî bike.’ Em dizanin ku îbadetên Îslamê, hec û nimêj û zekat û rojî û kelîme-î şehadet e. Şêx di şertên herî zor de jî, di şer û zindanê de jî, hemû îbadetên xwe yê Tên zanîn bi cîaniye. Tû kes jê re asteng nebûye. Lê ew, serîhildana li hember nehaqiyê, serîhildana ji bo azadiyê jî, wekî îbadetekî dîtiye.” Firat, di axaftina xwe de behsa demokratîkbûna tevgerê jî kir û gelek mînakên balkeş jî got.

Piştî Firat, lêkolînvan Faîk Bulut dest bi axaftina xwe kir. Bulut di axaftina xwe de weha got: “Di dîroka serîhildana Kurda de hinek bûyerên girîng hene. Em ku vana bi awayekî zanistî şirove nekin, nikarin dîroka xwe jî lêbikolin. Di serîhildana 1925an de tiştê herî girîng ya ji serîhildanên beriya xwe ev e ku, serîhildana 1925an ji yên beriyên xwe herî moderntir e. Serîhildana 1925a tenê bi eşîr û malbatekî ve girêdayî nîne. Ne tenê tevgera gundiya an jî beg û şêx û maldara jî nîne. Pêşengiya vê tevgerê, tenê rewşenbîrên Kurd jî nekirine. Ev der û dorên ku me behs kirin, hemû di nav serîhildanê de nin. Ev jî bi me dide diyarîkirin ku li pêy vê tevgerê rêxistinekî modern heye. Em dizanin ku Cemiyeta Azadiya Kurd (AZADÎ) beriya serîhildanê hatiye damezrandin. Ji bo damezrandina AZADÎ yê, gelek tarîx û behsên ji hev cûda hene. Lê ji bo bername û daxwazên AZADÎ yê çi tiştê ji hev cûda tûne ye. Di hemû belgeyên AZADÎ yê de, daxwaza pêşketin û xweseriya milletê Kurd bi awayekî eşkere dixwuye. Mirov ku eger belgeyên AZADÎ yê bigre ber çavên xwe, dibîne ku tevgera Şêx Saîd ji rêxistina AZADÎ dûr nîne. Em vê nerînên xwe dikarin bi gelek mînakan ve xurtbikin.” Bulut di axaftina xwe de li ser hin bûyerên dîrokî jî rawestiya û weha domkir: “Em nikarin hin bûyerên dîrokî tenê bi aliyên wan ên xerab bibînin. Di dîrokê de tu tişt tenê reş an jî spî nîne. Ev nêrîn, ji bo Alayên Hemîdiyê jî weha ye, ji bo Mektebên Eşîran jî weha ye. Xalid Begê Cibrî di Alayên Hemîdiyê de bû û her weha Mektebên Eşîran jî xilas kirî bû. Lê ew, damezrênerê AZADÎ ye bû jî. Sedema dardakirina wî û ya Yusuf Ziya Beg jî tenê milletperwerî ya wan bû.”

Latîf Epozdemîrê ku moderatorê civînê bû hem di navberê de hem jî di dawiya axaftinan panelîstan de çend helbestên li ser Şêx Saîd û hevalên wî xwend. Piştî axaftinan, beşdaran jî ray û ramanên xwe gotin. Ji beşdaran Omer Agin û Hîkmet Bozçali jî axivîn û behsa hin bûyerên taybetî kirin. Serokê Weqfê Mehmet Celal Baykara jî li ser pêywendiya navbera eşîrên Kurdên Elewî û Şêx Saîd rawestiya û hin mînakên berbiçav got Baykara axaftina herî dawî kir û di axaftina xwe de weha got: “Di serîhildanê de pêywendiya navbera Elewiyan û Şêx Saîd, bi riya Şêx Şerîf çêbûye. Ew, li ser îdarakirina herêmên Kurdên Elewî û her weha ji bo damezrandina hukumeta Kurda jî bihev kirine. Herçiqas di navbera Seyîd Riza û Şêx Saîd de pêywendiyek xûrt nehatibe danîn jî, em dizanin ku hin eşîrên Elewî xwe amade dikirin ku ew jî serîhildin û alîkariya tevgerê bikin. Lê mixabin tevger serneket û hat şikestin. Li ser şikestina tevgerê, hin Elewiyên Kurd jî li Xarpetê hatin dardakirin.”