|
|
Cankurd
[Ez vê çêrokê
dîyarî nivîsevan û çêrokbêjê hêja Halîm Yûsif dikim]
Li
ber deriyê tirênê, ku fişfiş û xupxupa wê
dihat û amade bû bo birêketinê, Miho yê Seydo destê
xwe yê rastê li milê Egîdê Orfelî xist, ku kesekî
dora pêncî salî bû, gir û qanat bû, simbêl badayî
û çavmorikî bû, û gotê: “De here, bira. Haj xwe
bike û bi ya min be gava tu gihayî gund, girafêta
xwe ji histoyê xwe derîne û têxe berîka saqoyê xwe.”
Egîdê Orfelî keserek kûr kişand û bi nermî got: “Ma kesek bi
min re nayê?”
Mihoyê Seydo seriyê xwe carekê hejand û got: “Heger tu ji bo namûsê ketiba zindanê, wê
teviya gund bihata pêşiya te. Ma dema kê ji dizê gûzan re heye? Bi ser da jî te li xwediyê gûzan xist, te ew xist xistexanê.”
Egîdê Orfelî bi rûyekî ne xweshiyar li wî nêriya û got:“Ma
tu jî nizanî min bo çi gûz civandin?!”
Destê xwe avêt çenteyê xwe, xatrê xwe ji Miho yê Seydo xwast û hêdî hêdî ber
bi gundê Hejaran ve çû. Miho yê Seydo
jî li tirênê suwar bû, çavdêrê tirênê puf pîka xwe
kir, tirên bi rêket, xupxup û fişfişa wê
bilindtir bû, dûmanê reş bi ezmanî va hilkişya
û dekên wê yên hesinî leztir û siviktir geriyan û
hêdî hêdî ji cî liviya…
Berî ro biçe ava, ew giha nêzîka gund, ro
li paş pişta wî bû, siya wî bi ser newalekî
kûr ve pêda bû. Paş şeş mehan di girtîgehê
da, cara yekem e, dilê wî xweş dibe, ew berken
bû û baweriya xwe carek dî bi xwe anî..Siya wî gelek mezin bû, ew dirêjtir
û qalantir bû. Siya wî giha aliyê
newalê yê dî. Xwe wek dêwekî dît û di xwe da
dilşad bû, ku hemû kes û sewal û dewar û çivîkên di newalê da, hemî dar û zinar di bin milên
wî da bûn… Lê gava çaved wî yên piçûk li dara gûzê
ketin, xweşiyariya wî bû kewekî di xefletê da
hatiye dîtin, reviya, firiya û ji ber çavan winda
bû.
Hat
bîra wî, çawa wî ji dara gûzê dawek gûz berhev kir,
hinek fiç û hinek tijî, hinek gir û hinek piçûk, hema
bila gûz be. Ewan li ser tehtekî kevirî yê dûz danîn
û li ber wan, li ser koka darek birrandî rûnişt
û demek dirêj, ewan wek leşkerekî, rêz bi rêz,
û deste bi deste li rêz danîn, ji taştiyê da
ta bi paşnîvro, bi wan re peyivî, bê ku gûzek
bikare ji ciyê xwe bilive. Gava yek ji wan ji cî dilivî,
yekser dihat tawanbarkirin, ew
davêt ser zevînê û bi solê xwe pêlêdikir, xirçinî
bi gûzê diket û hew. Tevî ku piraniya axiftin û gotina
Egîdê Orfelî vala bû, tevliheviyek mezin tê da hebû,
carekê ji rojhilatê û carekê ji rojava disapirand,
lê dîsa jî kesekî ji leşkerê mezin nikanî bû
tiştek bigota, lora ku gûz tev wek hev in, çi
sax û çi fiç.
Dawî xudanê gûzan bi ser wî da hat, xwe avêt ser Egîdê Orfelî, gotinên
ne baş bo wî gotin û
li wî da. Egîdê Orfelî ji wî tika kir, ku ew jî li
gel gûzêd xwe danîşe û guhdariya gotinêd wî bike,
lê ew kesekî nezan bû û dilê wî tune bû guhdariya
bêvacekî bike, ku bi gûzan re dipeyive..
Egîdê Orfelî ji wî girtir û bi hêztir bû, gava dît
leşkerê wî ji ber çavan belav dibe, ji ser hev
diçe, gelek xeyidî û li xudanê gûzan xist, sê parsuwên
wî şikandin, xûn û xirar bi ser çaved wî da herikandin
û hestiyêd wî jê re nerm kirin. Bû hewara gundiyan,
cendirme hatin, bi kulman li seriyê wî dan, ew girtin û bi xwe re birin mexferê.
Ne li wir û li dadgehê kesek baş tênegihîş mijara li hev
danê, lê dîsa jî dadmend şeş
meh girtin danê…Mafparêzê wî tenê ev gotê: “Rast,
ez nizanim, ez vê carê di ber çi da berxwedanê dikim.
Ezê carekê bêm ba te bendexanê,
ku tu hêdî hêdî ji min re vê yekê ji ser hev derînê.”
Lê niha, vaye gundê Hejaran û “Nezanan”… û vaye
Serdarê gûzan… ev ceng wê bigude..
Egîdê
Orfelî bi rast zanatir bûye, di girtîxanê da şeş
meh bi xwendina romanên Curcî Zeydan, Dostoyêfskî
û Yaşar Kemal derbas kirin, bi ser de jî gelek
pirtûkên li ser Felsefê xwendin, xwe bi şanowên
Shakespeare gêro kir, bi sergotina Ibin Xeldon û
dûroka Ibin Xelkan..Tenê pirtûkên
Ibin Teymiye yê Heranî ne xwendin, ji ber ku pirtûkêd
wî di bendexaneyê da qedexe bûn. Felsefeya
Marx û Engels û Lînîn berê ji nên pirtir xwariye…Carekê
an du caran jî vegeriya Qurana
pîroz û çêrokêd pêxemberan xwendin. Ew
gelek bi kesaniya hezretî Mûsa hiker bû, lora ku Mûsa
wek mêrxasekî bi hêz di Qurana pîroz da hatiye nasdan.
Xewna wî ya mezin jî ew bû, ku rojekê ew gelê xwe
bigihîne hişyariyê,weku
Mûsa gelê xwe di Sînayê re, li pey xwe biriye.
Ne ew amade bû, bi gundiyên nezan re bipeyive
û ne ewan têdigihîştin gotinêd wî. Diya wî jî
kehr bû, hîç tiştek ne dibihîst..Egîd
bi xwe jî bermayê şivanekî hejar bû, ji zincekê
pê ve ne mal û ne dêrîn, Lê belê ji teviya gundiyan
heşartir bû.
Dara gûzê jî êdî bû taboyek ji wî re, nema ber bi wê newalê diçe..Da
kes nebêje, vaye Serdarê gûzan dîsa diçe diziyê.
Lê viyana di hinavêd wî da hîn gurr
û geş bû. Divê ew
gundiyên xwe hişyar bike, divê wan ji nezaniya
dûrokî ya cotkarî û zevînkariyê azad bike.
…….
Pêxemberê
musilmanan demekê diçû şikefta Hîraê, li wir
bi tenê xwe katek dirêj ji roja xwe derbas dikir,
diramand, li ser pêdakirina zevîn û ezmanan, li ser
xudîkên Ereban û pût û hîmîn wan ên pirtir bûn ji
sêsedî pirs ji xwe dikirin…
Başe, gava tu dixwazî bibî pêxember, divê tu wek wan bijî û wek
wan bikî…
Rojekê Egîdê Orfelî tûrek nan, pîvaz, îsot,
xûyê, çar kabik penêr û satilek av hildan, çoyekî
ji çoyêd bavê xwe yê rehmetî rakir û berê xwe da şikeftekê
li çiyê. Ji ber ku çiya bilind bû, ew
paş katekê giha wir, carekê li paş xwe nêrî,
dît ku gund nizim dixuye û mirovêd li nav gund jî
wek gêreyan piçûk bûne. Di ber xwe da keniya û got:
“Min digot, hûn piçûk in, we ji min bawer ne
dikir.”
Ew derbas bû hindirê şikefta, ku banê wê nizim bû, pilindir malika
xwe tê da ristibû, û di tariya şikeftê da agirdanek
hebû, hîn li wir arî û kutikin nîvsotandî hebûn. Carekê
çavên xwe di şikeftê da gerandin û çû li ser
derek wek sewkiyek bilind
danişt. Çov, satila avê û tûrikê nanê xwe danîn
tenişta xwe û cigareyek ji qutîka xwe pêça û
bi hesteyekî pûşî agir vêxist, kûr û dirêj dûmanê
wê kişand, dûman berda û ket nav pêlên zireya
raman û xewnan.
Demek
dirêj derbas bû, Egîdê Orfelî di cîhanek fantaziya
bê kenar û kevî da rabû û daket, firiya û nişt,
carekê bû Rostemê Zal û carekê bû Cenbelî, seriyêd
şahên Iranê firandin, hêrişa Cengîzxan û
Tîmorleng û Iskenderê Mekdonî rawestandin…Hîtler,
Stalîn, Mosolînî û Ataturk di ber kabêd wî re weku
qeşmerin piçûk yek û yek beziyan û reviyan..Agir
bi teviya şar û bajarên cîhanê ket..
û di nav alavên bilind re
rûyê Egîdê Orfelî weku yê Lînîn, Mao Tsî Tung, Kîm
îl Song û wek yê Zerdeştê Kal geriya..
Hêdî hêdî dilê wî nerm bû, ji wan hilgavtinên xwe yên pêlpêlî dahat
û bû bêdengî, tarî bêtir bû…xiştxiştek ji
derve hat. Tirsê dilê Egîdê me
girt. Dibe ku mîrî wehyê Cebraîl be, lê dibe jî hirçekî
çiya be..Eger Cebraîl be,
wê çi bibe..Ma Egîdê Orfelî
rast amade ye bibe pêxember?! Eger hirç be, rewşa wî têkdiçe..Ma ewê bi çovekî çi li hember hirçekî birçî bike?. Kabêd wî sist bûn, tiliyêd wî lerizîn, mijangêd çavên wî
livlivîn..Ya Elîyo! Min
bi te û te
bi Xwedê!.. Lingêd
wî bi ber
satila avê ketin,
av rijiya,
xwarina wî ji
nav tûrik
firiya, nav ariya
agirdanê, arî
bi ser çavêd wî
da pijiya..Lingo qurban!...
Egîdê Orfelî
carek dî li
paş xwe
ne nêriya û ta dawiya
jîna xwe
wê nizanibe, ka
ew xiştxişta
ji derveyî şikeftê
di wê rojê
da hatiye guhêd wî
ya çi
bû. Mişkek
bû, çivîkek bû, an hirçek..Rast Cebraîl
bû an jî
tev xewneka genî
ya di hişê
wî da hat pêda kirin?! Ji Xwedê
pê ve
kes nizane.
Lê nema ew carek
dî ber
bi şikeftê ve dinêre.
Wilo nabe
babo…Divê ez
tiştekî bikim,
nekirina karekî min dikuje, ez bê
xebat dimirim,
ewê bimire dixin
gorê, çaldikin…Mixabin, ez ji
tariyê û ji
kurmikên, ku govdeyê
mirovan dikolin
û goştê wî dixun
ditirsim. Lew re
divê ez bilivim..Histobariya min a mezin
jî ewe, ku
ez van nezanan,
van keran.. heşar
bikim, eger
min ne kanî, divê ez
jinêd wan,
an van çêlêd wan ji dest wan
bigirim û wan
hşar bikim.. Evana namûsa xwe
tenê di nav
lingêd xwe da dibînin
û dizanin, ne di mejî
û hişê xwe da…
Ramanekê wek
birûskê li mejiyê
Egîdê Orfelî
xist…
Roja dî
ji xew rabû,
pariyek nanê
sêlê daqurtand û qurtek ava kaniyê
hilda ser
xwe û çû geliyekî
li binê
gund, çû
li ber
devê bîrekê
rawesta, bazingê devê bîrê, ku
ji kevirekî
mezin hatibû birrîn
û çêkirin, ji
cî livand, bi zor
hilgirt, da ser
zikê xwe yê
bi pirç, û bi herdu
zendên xwe yên
rostemî hilgirt
û di rûyê qiracê re,
li hember
gund , hêdî hêdî
bi jor ve
hilkişiya. Gundî temaşa dikin, bang li hev dikin,
tiştekî seyr
e, kes nizan e bo
çi Egîdê
wan, ku nav
lêkirine Serdarê
Gûzan, bazingê kevirî yê devê
bîrê hilgirtiye
û di qerêc re bi jor
ve dibe…Paş
katekê ew giha
tenga mala
tev li jor,
lê belê
hindik mabû
çavêd wî ji cî
derên, damarêd
histoyê wî wek
tiliyên mirovan
qaling bûbûn û gulmêd wî werimî
bûn, pufpuf
û fîşfîşa wî bû wek ejderhayekî
efsaneyên kevin.
Bazingê kevirî danî, bi destekî di nav lingêd xwe
da wek dekê
erebeyekê girt, soliqa xwe kişand,
bayekî hênik
li rûyê wî
yê xûdayî
da, bihna wî fireh
bû, tîrê
piştê wî ji
êşeka xwe
azad bû, carekê
li gund
nêriya û got:“
Niha
wê bibêjin:
Ev dîn bûye..“
destê xwe
ji ber bazikê
kevirî dan
yan, kevir ber
bi jêr ve
tol bû, bi xwarê
ve lezkir
û çû..paşê hîn leztir, çû li
zinarekî ket,
bi banî ve hilgavt
û dîsa hate
xwarê, bû du parçe,
her parçeyek bi aliyekî
ve firiya.
Gundî man lal
û kehr..Her
yekî tiştek di seriyê xwe da pêda
kir..baş tênegihîştin..Lê belê xortekî xwendevan têgihîşt. Ew qîriya: „Sîzêf..Sîzêf..“
Gundiyan li
hev nêriyan, ber
bi wî ve
çûn û ji wî
pirsiyan, ka
ev Sîzêf çî ye û kî
ye…Paş ku
lawikê xwendevan ji wan re
çêroka Sîzêf
ê efsaneyên yûnanî hewalda, seriyêd xwe hejandin û her kesek ber bi mala
xwe ve
çû, bê
ku tiştekî
ji wê
bûyerê rakin.
Wê şevê
dayika Egîdê
Orfelî dema xwe
bi zêtkirina pişta
kurê xwe derbas
kir, lê
nalînêd wî
ne dihatin guhêd wê yên
kehrbûyî ne.
Egîdê Orfelî
roja dî çû
li geliyê
li kevirekî biçûktir
geriya, ku
hilde ser milê
xwe û di qerêc
re bibe hembera
gund, lê
belê gundî tev
çûbûn karêd
xwe li nav
zeviyan û temaşevan
ji şanowa wî ya jîndar
re tune bûn.
Carekê jî
ew çû aliyekî
xwarê ji
çiyayê, ku şikeft
tê da, bi xwe
re benek bir,
çû ber
zinarek mezin,
ben kir du qet, her qetek bi aliyekî zinarê va girêda
û di seriyê wî
qetî da qulpek çêkir. Sîngê xwe
tazî kir,
destêd xwe xistin
nav wan
qulpan, pişta
xwe da zinarî û rûyê xwe
da royê û rawestiya.
Demek dirêj derbas
bû, ew
li hîviyê
bû, ku qertelek ji
ezmanî ve
dakeve û sîngê wî binikilîne, biçirîne…Di seriyê wî da çêroka Promisios ê yûnanî hebû, ku di efsaneyê
da agirê ji
xwedîkê mezin Ziyos didize, bo ku bîne
ji mirovatiyê
re, ew tê
girtin û tawanbarkirin
bi wê şêweya hov, ku ta
ebed qirik
tê sîngê wî
dinikilîne, bê
ku ew bikare
berxwedanê di ber
xwe da bike.
Obek qereçî
di ber wî
re derbas bû,
ji hev
pirsiyan:“Babo,
bo çi
ev hejara
wilo girêda ne?“ Mezinê wan bersiv da:“Ev
karê Kurdan
e..Dilê wan
li ser
hev hişk
e. Bihêlin ev bi me da ne ketiye.“
Ta roava çi qertel ji ezmanî
ve daneketin..lê
ji nav
golek avê
mirîşkek avî derket, carekê
basikê xwe
pirpirandin, av ji xwe daweşand
û di ber lingêd
Egîdê girêdayî re xwe lolijand
û kire qirqwirq
û derbas bû, bê
ku li
wî jî
binêre.
Roja dî,
gava Egîd têgihîşt,
ku kesek
ji gundiyan tênagihe
ew çi
dixwaze bibêje
an çi dike, baş bi xwe re mijûl bû,
tûrek nan,
pençek mûj, du serî penêr û pîvazek
gir xistinê,
satilek dew jî
hilgirt û berê
xwe da newalê, ku dara gûzê
tê da..Di
ber xwe da got:“
Ez dibînim
ji leşkerê min, ji gûzên min, bêtir
kes ji
min fêhm nake…“
Ji wê
rojê pê ve
Egîdê Orfelî
venegeriya mala xwe…
|
|
.jpg)
