kilama lazê Feratê Cerî

Kilama Lazê Feratê Ceri

Arêkerdox: Mûnzûr Çem

Lazê Feratê Cerî Ferat, Dewa Nazmîya Delav ra beno. Serrê, waxtê kar û îþî yêno, firset nêvêneno ke nû bero areye, biarrîyone ra. Eke eve o tore taye waxt vêreno ra, cênîya xo ci ra heredîna/miradîna, vana:
-Hem kar zof o, hem kî wertê sarî de ayv o. No çiko ti nû nêbena areye, ez perroz û pesewe distarrî rîn ra. Areyê Dêruye (1) nawo naza ro, golîgê ma kî esto, bar ke bere biarrîye ra bê.
Na qesî ser o, Ferat qatirê xo bar keno sono areye. Dêruye de kî di areyêy benê. Zû cêr heto binê de, zu kî tenêna dêy/êy ra cor heto serê de beno. Na ra arewo serên tenêna rind rîno ra, uzay ser o milet zê de sono uza. Ferat kî na qêyde nêvurrneno, sono arewo corên. Uza, afsancî de qesêy keno, afsancî vano ke:
-Kar zaf o, ewro sire nîno to.
Naye ser o vano:
-Ma mi rêyê ewro kar caverdo amûne, rêyê kî meste bêrî naza bimanî? Nêzû arewo binên rîno ra, ya nê? Hala pers keme, eke sire esto, nonê xo bijêr þêrî uza.
Na qesî ra dime veng danê, avsancîyê areyê binênî dot ra cuwav dano, vano:
-Lawo bize bîya îta, areye rîno ra, ma areye de çi esto?
Naye ser o sono uza, dest nanê pira rînê ra. Werte ra ke xêlê waxt vêreno ra, Ferat nîyadano ke tuwa ardî nînê ver. Hevî cor de yênê gula areyî, ardî cêr nêvêjînê.
Xeleþîno ra, binê doldixê areyî de sêr keno ke, nû amo kewto wertê uwe. Rêyna ke pîzê areyî sist bîyo, dormê girmaçegî leqo, nû cor de amo, ede ververê qazuxî de þîyo cêr, kewto wertê uwe. Endî nono ke mendo, êy rîno ra, cêno sono çê. Hama xêr nû de nêmendo tavî, xêlê bîyo kêm. Eke sono çê kî cênîya xo têy dana pêro û çê terk kena, herdîna sona. Ferat naye ser o kilamê vano. A kilame ra tayê parçêy nîya ra:

Hewayê Feratê Lawê Feratê Cerrî

Ez sipêdera ustû ra
Cênîke mi ra heredîye
Vake:
"Lawo serm bike.
Areyê Dêru yo na ver de
Asmêwa ke ez îta distarrî rîn ra."

Mi qatirê xo bar kerd þîyûne Deruye,
Þîyûne arewo serê
Vake:
"Muþterî zofê, ewro sire nîno to."
Mi venga areyê binênî da.
Heq adirê wayîrê aryeyî wedaro
Vake:
"Lawo bize bê îta
Areyê mi rêno ra
Ti vana belkîya fabrîka."

Mi guret þîyûne arewo binê
Mi nonê xo kerdo areye
Cor de nû yêno gula areyî
Cêr tuwa ardî nînê koxa (2)
Mi nîyada ke tê de bin de þîyo uwe de
Mi qatirê xo bar kerd ke
Çuwalo zu lete bîyo.

Mi qatirê xo guret amûne çê
Se ke Xanime amê ke mi de qatirî rono
Derga derg bar de nîya da
Vake:
"Uzaxkor to no se kerdo?"
Mi va:
"Hal-mezal nîya?"
Vake:
"Serrê da Heqîya ez gurewûne, destê mi þîyê
Riskê çêl-çukê mi
To berd, Areyê Dêruye de verda uwe de ama

Çuwalî nay ro, voste zerre
Kîlit verda sandiqa zerde de
Xam û xasê xo vet, guret pira
Ondêr hetê Nazmîya ra da ra.
Xo rê mi vilê xo kerd çewt
Dime feqîr feqîr nîya da

Na meseley û na kilame terefê Dew-rêsê Tornê Usênê Mîrzalî ra amê qesêykerdene.
1) Dêruye dewa Nazmîya wa. Ave Delav ra cîranê zuvinî yê.


Sebe Bikerî

La lawo ez se bikerî leminê?
Ez se mekerî wîy?
Ardê mi qedîyê
Çi wele ve xo ro kerî wîy?
Rocê (1) di rocî nîyê
Der û cîranan ra dêyn kerî wîy?
Serrê di serrî nîyê
Xo rê morevayênî bikerî
Lemin derdo wîy, lemin keko
min derdo wîy, lemin keko

Ezo se bikerî, leminê se mekerî?
Cênîke vana:
"Mordemek mi çuwal sano ro
Darên de avkên (2) çîno, domanî berbenê
Wara (3) sodirî rê se bikerî?

Werê ti merax meke
Wezo (4) vilê xo çewt kerî
Þêrî, Qoç Axa (5) ke dano
Wiskirê dêyn kerî
Leminê derdo, leminê keko wîy

Mordemek cênîke rê vano:
"Werê ti bê heqa xo mi rê helal ke
Çar bizê ma estê
Di teno bêrî biroþî
Çar quriþî cêvê xo kêrî "
Welato ser de þêrî

Cênîke vana:
"Mordemek ti ke sona Qêyserîye (6)
Ti Tirkî nêzana
Xo rê xo biçarrne hetê Qoçkîrîye" (7)
Lemin derd o, leminê keko.

oNa varyantê na kilame bandê Usên Do¤anay û Xiadar Akgünî ra ama guretene.
Çi turî ke text de kî bêlu beno, kilame halê çêyê de feqîrî ser o ama vatene. Hem kî hen feqîr benê ke nanê (nonê) xo çînebeno ke burê.

1) Na çekû þêkilê "rozê" de kî yêno vatene.
2) avkên: Binê çuwalî de ardê ke en pênîye de mendê, ya kî darên de têpîya ardê pêyênê ke awe (uwe) çarnenê tira, kenê mîr î yê. Ardê senikekê pêyênê pêyênû. Taye cawu de hurêndîya "avkênî" de "avçên" kî vajîno.
3) wara: Na kêlîme eve formê "ara" kî vajîna. Tayê cawan de kî ci ra "taþtîye" vanê.
4) Rastê xo "ez o".
5) Qoç Axa: Pîlonê Qerebalîyan ra wo.
6) Þahristanê (Suka) Tirkîya wa ke ewro "Kayserî" vajîna.
7) Qoçkîrîye: Mintiqa Kurdan a hudûdê Sêvazî der a û namê û vengê xo seto.





DÎ BÎRAY Û ZU ZMA

Dilê dilê mi sewda
Minê budelay xo rê veng da
Vengê mi þî Ulu Dîwan
Xizir mi de di laj û zu zama

Sewtîmala danga de qedîya
Kinkorrê mal û gawa
Domonû tawigî guretî
Uza dere ro bî hîra
Xevera þaye amê mi rê
Vake:
"Çix amo, çixê hetê ma
Sewe budela to ra berdî
Di laj û zu zama

Mi tomir kerd xo dest
Çixî ser o kewtû sama
Sewda mi þîye Ulu Dîwan
Tîjî silam da gilê kowa
Ezo di-rê gamî bîyûne hîra
Vake:
"Çiko kokimo budela"
Mi va:
"Mi ra berdî di laj û zu zama"

Ostoro Qir dota vêjîya
Ezo verva ci bîyûne hîra
Vake:
"Çiko kokimo budela
To çi berdî gos kerrikê ma"
Kalo Xixirî dizgin çarna
Tozike kerde çimê ma
Lodosê kowû cêbirrîya ra
Vake:
"Vake çiko bavo budela"

Dilê dilê mi sew da
Minê kokimî xo rê wes veng da
Vengê mi þî Ulu Dîwan
Xizirî day mi di laj û zu zama

Na varyantê na kilame, kaseta (bandê) Rençeberî þeusen" ra amê guretene.