Basin ne ise yarar ve 80 sonrasi çarpilma
Eray Yilmaz’in Iletisim Yayinlari’ndan çikan ve Devrimci Gazeteci Veli Yilmaz’in yasamini anlattigi kitapta, kâgit fiyatlarinin serbest birakilmasi ertesinde medyanin kimyasindaki degisimleri elestirisel bir sekilde özetlenir.
Numaralayarak aktariyorum :
1- 12 Eylül rejiminin bir diger önemli ve belki de temel özelligi hemen tüm iktisadî alanda yapmak istedigi gibi tekelleri ve büyük sermayeyi toplumsal ve iktisadî yasamda tartismasiz egemen kilmakti.
2- Basin da bu siyasetin bir unsuru olmus, 1990’lara varincaya kadar basindaki geleneksel aile iliskileri, örgüt iliskileri kirilmis, büyük sermayenin meydana getirdigi tekellerin egemenligi kurulmustu.
3- Kâgit fiyatlarinin devlet desteginden çikarilarak arttirilmasi, tüketimin arttirilmasiyla büyüyen reklam gelirlerinin agirlikli bir biçimde tekeller arasinda paylasilmasi,
4- Gazete satis rakamlarinin arttirilmasi yolunda giderek promosyoncu gazeteciligin, magazin ve boyali basinin öne çikarilmasi, ekonominin tartismasiz, salt rakamlara dayanan liberal bir biçimde degerlendirilmesinin hakim kilinmasi, gazetelerin holdinglerin bir yan unsuru hâline dönüstürülmesi basin tekellesmesinin göstergeleriydi.
5- Artan basim-yayin masraflarina yayin dagitim sirketlerinin de büyük sermayenin tekeline geçmesi ve muhalif basinin dagitim imkaninin zorlasmasi da eklenince sosyalist-radikallerin gazete ve süreli yayin çikarmasi zorlastirildi.
Bu tespitleri medya gruplari ve gazeteler üzerinden daha detayli inceleyecegiz.1980 sonrasi agir çarpilmalari görecegiz. Tekellesme ile medyanin asil görevinden daha da hizla uzaklasmasinin nedenlerini hatirlayacagiz.
Ancak önce basinin islevini ve asil görevini hançerlenmemis ve ihanete ugramamis hâliyle kisaca yeniden animsatmak gerekiyor…
Buna bugün dünden çok daha fazla ihtiyacimiz var.
***
Bütün demokratik ülkelerde hiç süphesiz basin kamuoyunun olusumunda en etkili araçtir.
Demokratik rejimlerde, halkin haber alma hakki, tarafsiz bir biçimde bilgilendirilmesi ve kamuoyunun özgürce olusmasi amaçlanir.
Basinin objektif ve dogru haber sunmasi hayatiyet kazanir.
Basinin topluma vermis oldugu haberlere ön yargi ve yorum katmamasi, basin meslek ilkelerine bagli kalarak yayin yapmasi ön kabuldür.
Sorunlarin tespiti ve çözümü de bunu gerektirir.
***
Toplumun demokratik sistem içerisinde kendisini yönetecek kisileri isabetle seçebilmeleri bilgi edinme ihtiyacini dogurur, bu ihtiyaci da basin karsilar. Basin seçmenlerin kendilerini yönetecek kisileri tam bilgi sahibi olarak seçmelerini de saglar.
Yasama ve yürütmeyi olusturan politikacilarin seçilmesi ve iktidara gelmesinde, basin toplumu bilinçlendirici rol oynadigindan objektiflik ilkesine bagli kalmak sarttir.
***
Toplumun devlet üzerinde bireysel denetimi her zaman mümkün olmaz. Toplumun devlet kurumlarini kendisinin yerine izleyecek gözlere ihtiyaci vardir. Basin toplum adina denetleme görevini yerine getirir.
Toplumun gözü, kulagi, dili olarak denetleme isini üstlenir.
Basinin dördüncü güç olarak tanimlanmasi bundandir.
***
Nasil ki üç büyük güç olan; yasama, yürütme ve yargi, isleyislerini düzenli olarak yerine getirmediklerinde sosyal sistemde problemler meydana geliyorsa, dördüncü büyük güç olan basin da dogru ve objektif haber verme islevini yerine getirmezse, sistemde ayni problemler meydana gelir.
***
Demokratik bir toplumda: Demokratik katilim açisindan insanlarin olumlu veya olumsuz pek çok bilgiye ihtiyaçlari bulunur, bu katilimin gerçeklesmesi için gerekli olan haber ve bilgilerin saglanmasi konusunda görev basina düser.
Toplumsal yasamda kaliteli bilginin saglanmasinin temel sarti, hür ve bagimsiz bir basinin olmasidir.
Demokratik yönetimlerde sistemin saglikli isleyebilmesi, basinin engellemelere maruz kalmadan haber ve bilgileri oldugu gibi sunmasina baglidir.
Medya haber ve bilgileri dogru bir sekilde vererek demokratik kamuoyunun olusumuna yardimci olur.
***
Bize ne kadar yabanci degil mi?
Çünkü Sark’ta ve baski rejimlerinde medyanin mutlak bir sekilde ele geçirilmesi ve sahibinin sesi olmasi istenir.
—————————————————————-
4 Subat 2021
Mehmet Altan