Celal Talabani’nin siyasal mirasi
Ortadogu ve Kürtlerin önemli siyasal kisiliklerinden olan Celal Talabani hayatini kaybetti. 25 Eylül referandumunun ve Kürdistan Bölgesi’nin geleceginin sicak ve gerilimli bir sekilde gündeme geldigi bir anda Celal Talabani’nin ölümü Kürdistan Bölgesi ve Ortadogu için büyük kayip olmustur.
Celal Talabani, Kürdistan Bölgesi halkinin kendi gelecegini belirlemesi ve Baas diktatörlügünden kurtulmasi için mücadele etmis bir liderdir. ‘Irak’a demokrasi ve Kürdistan’a otonomi’ seklinde ifade edilen siyasal amacin gerçeklesmesi için Celal Talabani’nin hayati boyunca çok çaba sarf ettigini söyleyebiliriz.
Celal Talabani, hayati boyunca kendisini bir özgürlük savasçisi olarak gördü. Irak diktatörlügü altinda inanilmaz baskilara, zulümlere ve soykirimlara maruz kalan Kürdistan Bölgesi halkinin tecrübesinin ve taleplerinin dünyanin gündemine tasinmasinda Celal Talabani’nin katkisi büyük olmustur. Kürdistan Bölgesi halkinin kendi gelecegine karar verme hakkinin uluslararasi düzeye tasima mücadelesini Talabani, hayati boyunca sürdürmüstür. Kürdistan Bölgesi halkinin bugün toplumsal iradesini ortaya koyacak düzeye gelmesinin ana aktörleri olarak öne Mesud Barzani ve Celal Talabani çikmaktadir.
Celal Talabani, Kürdistan Bölgesi, Irak ve Ortadogu gibi siyasetin çok sert oldugu bir cografyada bir halkin taleplerini gerçeklestirmenin mücadelesini verdi. Silahin ve siddetin egemen oldugu, diktatörlüklerin hüküm sürdügü bir yerde sorunlarin barisçil ve gerçekçi bir sekilde çözülmesine çalismak kolay degildir. Talabani, halkinin özgür ve onurlu bir gelecege kavusma imkânina kavusmasi için hep barisçil yollari bulmaya çalismistir. Kürdistan Bölgesi’nin, Irak’in ve Ortadogu’nun sorunlarinin silah, siddet, baski, dayatma ve yok etme ile çözülmeyeceginin farkinda olan Talabani, en zor anlarda bile diyalogun ve barisçil imkanlarin bulunmasi için çaba sarf eden bir siyasal liderdir.
Talabani, siyasal hayatinda Kürdistan Bölgesi, Irak ve Ortadogu’da birlestirici rol oynayabilen, degisik kesimlerle yapici ve çok yönlü iliskiler kurabilen, uluslararasi iliskilerde çok özenli ve dikkatli davranan biri olmustur. Hiç kimsenin kimseye güvenmedigi bir cografya olan Irak’ta Sünnilerin, Siilerin, Türkmenlerin, Gayri Müslimlerin ve Kürtlerin güvenini kazanabilmis nadir kimselerin basinda Celal Talabani gelmektedir. Bütün toplumsal kesimlerin güvenini kazanmis bir lider olarak Talabani, ilk Irak Cumhurbaskani olarak seçilmistir.
Talabani, Kürdistan Bölgesi’nin bütünlügü ve birligi konusunda çok hassas ve duyarli bir çizgi izlemistir. O, bölge güçlerinin, Erbil ve Süleymaniye arasinda çatisma çikartarak Kürdistan Bölgesi’ni ikiye bölme planlarinin çok iyi farkindaydi. Erbil ve Süleymaniye’nin birbirinden ayrilmazligini savunan Talabani, Kürdistan bölgesinde toplumsal birligin, bütünlügün ve güvenligin KDP-KYB arasinda kurulacak stratejik bir ittifakla korunacagini düsünmüstür. Talabani, Kürdistan Bölgesel Yönetimi Baskani Mesut Barzani’ye yazdigi mektupta bu stratejik düsüncesini su sekilde ifade etmektedir: ‘Sevgili kardesim, hayatimda verdigim son karar sudur: Hayatta kaldigim sürece Barzani ailesiyle dost, yoldas ve baris içinde kalacagim ve hiçbir sekilde bunun bozulmasina izin vermeyecegim. Eger Sayin Mesud Barzani, aramizdaki stratejik ittifaki bozdugunu ilan ederse ben yeni ve daha güçlü bir ittifak için çalisirim. Eger kapiyi üstüme kapatirsa pencereden dalar yanina giderim.’
Talabani, Ortadogu’da Kürt sorununun demokratik ve barisçil bir sekilde çözülmesi için çaba harcamis bir kisidir. Türkiye’de çözüm sürecinin gelistirilmesinde ve degisik zamanlarda uygulamaya konan ateskeslerde Talabani’nin çok büyük rolü olmustur. Talabani, özellikle Özal ile yakin iliskiler içinde olmus ve doksanli yillardaki çatismali sürecin bitmesi için Özal ile yakin diyalog gelistirmistir. Türkiye ve Kürdistan bölgesi arasindaki siyasal, ekonomik ve diplomatik iliskilerin gelistirilmesinde Talabani’nin öncü katkilara sahip bir lider oldugu görülmektedir.
Talabani, hayati boyunca Ortadogu’nun ve dünyanin bütün liderleriyle iliskiler gelistirmis ve degisen sartlara göre farkli siyasetler uygulamistir. Talabani’nin çok yönlü iliskileri ve politikalarinin amaci, Kürdistan halkinin yasadigi agir sorunlardan ve saldirilardan çikis yolu bulmasini saglamaktir.
Celal Talabani, esprileriyle, sicakkanliligiyla, misafirperverligiyle, dogalligiyla ve dinamizmiyle bilinmektedir. Ortadogu ve Kürdistan Bölgesi, onu hep sivil olarak tanidi. Talabani, bütün Kürdistan’in ve Ortadogu’nun bilge kisiligi olarak kabul edildiginden dolayi ona Mam Celal yani Celal Amca dendi. Ortadogu cografyasinda insanlarla Mam Celal kadar sahici insani iliski kurabilen çok az sayida siyasetçi vardir.
Celal Talabani, Ortadogu ve Kürt tarihini bizzat yasamis ve kendisini bizzat o tarihin önemli bir parçasi haline getirmistir. Bir lider ve dava adami olarak Celal Talabani, uzun hayalini gerçeklestirmek için sabirla ve gerçekçi bir sekilde çalisan etkili, etkileyici, maceraci, renkli ve acilarla dolu bir hikâyeyi geride birakmistir. Yasadigi cografyada barisin, adaletin, birligin, refahin ve özgürlügün gelmesi için çalisan Talabani, Ortadogu ve Kürdistan Bölgesi’ni çok kritik bir zamanda terk etmistir. Diplomatik, siyasal, stratejik, askeri, toplumsal ve entelektüel açilardan derin bir birikime sahip olan Talabani, yeri doldurulamayacak tarihi bir lider ve dava adamidir.
——————————————————————
Basnews-9 Ekim 2017
Bilal Sambur