Dil sürçmesi mi

‘Üniter sistemli baskanlik baktigimizda var. Hitler Almanyasina baktigimizda da bunu görürsünüz. Baska ülkelerde de görürsünüz.’

Bu, sabah Cumhuriyet’te okudum sekli. Hürriyet’teki sütununda Mehmet Yilmaz söyle aktariyor: ‘Üniter devlette baskanlik sistemi yoktur diye bir sey yok. Su anda bunun zaten dünyada örnegi var. Yani Hitler Almanya’sina baktiginizda orada da bunu görürsünüz.’

Kendim görüp dinlemedigim için ‘görgü sahitleri’nin verdigi bilgiye dayanmak durumundayim. Ama bu arada Cumhurbaskanligi Sarayi Erdogan’in böyle bir sey söylemedigini iddia etmis. Sistem ‘kötüye kullanildiginda, Hitler Almanya’sinda oldugu gibi ortaya felâketle sonuçlanan kötü yönetimler çikabilir’ denildigini söylemis. Saray.

Bu arada Mehmet Yilmaz’da bir de Basbakan’dan aktarilan söz var. Ahmet Davutoglu da ‘Dogru olan Baskanlik’ dedikten sonra ‘Parlamenter sistemden kaynakli otoriter yapi da olur. Hitler Almanya’si gibi’ diye eklemis.

Öte yandan yurt disinda birçok gazete de konusmanin haberini vermis. Guardian, Independent, Saray’in açiklamasini dogrulamiyor: Erdogan’in Hitler rejimini iyi bir örnek olarak gösterdigini söylüyorlar.

Herhalde bunun bir kayidi kuyudu vardir ve umarim birkaç güne kadar söylenen sözün ne oldugu anlasilir, kesinlesir. Anlasilmasi önemli. Bu, ‘o da olur, bu da olur’ diye geçistirilecek bir sey degil.

Cumhurbaskani Erdogan ‘serbest konusma’larina girince herkesin ‘gaf’ olarak görecegi sözler söyleyebiliyor. Örnegi çok. Böyle düzeltmelere gerek olabiliyor. Bakalim herhalde görecegiz, Cumhurbaskani’nin Hitler Almanyasi konusunda hasbî ve harbî görüslerini.

Cumhurbaskani degismeye (ya da kendisi gibi olmaya) karar verdiginden beri herhangi bir konuda ortak bir görüsümüz olmadi. Ama bugün, ortak bir noktada tuhaf bir sekilde bulusmus olabiliriz; çünkü ben de Kasim seçiminin hemen arkasindan 1933 Almanyasi’nda gözlerimi açmis gibi hissettigimi yazmistim. Demek ki teshiste ortagiz.

Tayyip Erdogan niçin ‘üniter’ ile ‘baskanlik’ sistemlerinin bir arada yürürlükte olabilecegini kanitlama çabasinda bir kosu Hitler Almanyasi’na kadar gidiyor? Amerika’nin ‘federal’ sisteminden kaçmak için, Baskanlik tartismalarinda bu konu hemen gündeme gelir. Amerika’da Baskan’a çok yetki taninmistir ama Kuvvetler Ayriligi geregi Yasama ve Yargi’ya da Yürütme’yi denetleme ve gereginde durdurma yetkileri taninmistir, denir. Oysa Tayyip Erdogan zaten ‘Kuvvetler Ayriligi’ ilkesinin kendisine karsi. ‘Kuvvet’ adinda ne varsa, kendi elinde olmali. Nitekim bu ‘Hitler Almanyasi’ tartismasiyla ayni anda, HDP Esbaskanlari hakkinda Yargi’ya ‘talimat verme’ edasiyla konusmus ‘daha önce Can Dündar hakkinda konustugu gibi.

Yukarida söyledigim gibi, bu ‘Hitler’ beyanati önemli. Türkiye’de Tayyip Erdogan’a oy verenlerin çogunu rahatsiz etmeyebilir. Ama dünyada bu sözlerden anlam çikaracaklarin nasil bir anlam çikaracagi uzun boylu merak konusu olmaz. Bu nedenle, ele güne fazla ayip olmasin diye, bunu bir biçimde geçistirme çabasina girilmesi beklenir. Gelgelelim, ‘Dedi mi? Demedi mi?’ tartismalarinin ötesinde, söylenen degil, yapilan seyler var. Ve bu yapilanlar, söylenenlerden daha önemli, daha belirleyici. Bunlara baktigimizda zaten bir süreden beri hangi hedefe dogru yol aldigini görüyoruz.

‘Baskanlik Sistemi’ne itiraz edenlere laf yetistirmeye çalisirken Tayyip Erdogan’in israrla anlamadigi veya anlamazliktan geldigi bir sey var. Parlamenter sistemden yola çikarak veya çikmayarak yüzkarasi rejimler var dünyada. Bunlar ‘yoktur’ demiyor kimse. Ama dünyada çesitli diktatörlükler olmasi, Türkiye’nin de kendisine bir diktatörlük sistemi kurmasini gerektirmiyor. Tayyip Erdogan’in Kuvvetler Ayrimi’na, Hukuk Devleti’ne, Denetleyici Kurumlar’a, Özerklik kavramina saygisi oldugunu gösteren herhangi bir isaret görmüyoruz. Sorun da bu.

Kâgit üstünde parlamenter sistem yürürken (Anayasa hâlen degismedigine göre) Erdogan kendi ‘baskanlik sistemi’ni de facto ilân etmis durumda.

Bu zaten ne kadar tehlikeli bir gidis içinde oldugumuzu gösteren olgu.

——————————————————–

Taraf- 3 Ocak

Murat Belge