Dimyata pirince giderken
Cumhurbaskani Recep Tayyip Erdogan’in cuma günü Rusya’nin Karadeniz kiyisindaki sayfiye sehri Soçi’ye yaptigi günü birlik ziyaretin sonuçlarini önümüzdeki dönemde çok konusacagiz. Erdogan ile Putin arasinda yapilan 4 saatlik görüsmeden çikan ‘flas’ haber, benim daha önce burada yazdigim Rusya’dan dogal gaz aliminin Ruble ile yapilmasi.
Türkiye, 2021 yilinda Rusya’dan toplam 29 milyar dolarlik ithalat yapmis. Oysa bu yil, yilin daha ilk alti ayinda toplam ithalatimiz 27,74 milyar dolara dayanmis durumda. Bu yükseliste dogal gaz ve petrol fiyatlarinin artmasi çok önemli paya sahip olsa gerek; çünkü Rusya’dan en çok enerji aliyoruz.
Rusya’ya 2021’de 5,7 milyar dolarlik ihracat yapmisiz; bu yilin ilk alti ayindaki ihracatimiz 2,9 milyar dolari bulmus. Ithalattaki siçrama ihracatta gözükmüyor.
Biz bütün bu ihracatimiz karsiliginda Rusya’dan Ruble alsak dahi, Rusya’dan yaptigimiz ithalatin (bu yil herhalde 50 milyar dolari asacak) yüzde 15 kadarini Ruble olarak ödeyebiliriz; hadi turizm gelirlerini de Ruble cinsinden alsak, ithalatin belki yüzde 20’sine kadar ulasabiliriz ama o kadar
Tam da bu sebeple olsa gerek, Rus tarafi Erdogan-Putin görüsmesi sonrasi Türkiye’nin dogal gazin ‘bir bölümünü’ Ruble ile alacagini açikladi. Elde ruble olmayinca ne yapacaksiniz, mecburen dolar veya euro vereceksiniz.
Fakat esasen Rusya’dan ithal ettigimiz enerjinin yüzde 20’sinde dolar kullanmaktan kurtulmak bile, su an TC Merkez Bankasi’nin yasadigi agir baskinin bir nebze olsun hafiflemesine yol açacagi için önemli ve iyi bir sey. Tabii eger Erdogan, Putin’i Türkiye’den daha fazla ithalat yapmaya ikna ettiyse, Türkiye’nin enerji ithalatindaki dolar ihtiyaci da biraz daha azalabilir.
Ancak sunu mutlaka söylemeliyim: Iki ülke arasindaki ticaret bu denli dengesiz olunca, bunun dogal sonucu Türkiye’nin rubleyi desteklemesi oluyor. Ruslar bizden aldiklari her seye, hatta turizm harcamalarina bile ruble kullanacak; biz ise ödemeye rublemiz yetmedigi zaman dolar verecegiz.
Bu konuda iktisatçi Ugur Gürses’in yazisi oldukça aydinlatici aslinda. Rus bankacilik sisteminin ve Rus parasinin Türkiye’deki varligi artacak. Ruslarin kredi karti ödeme sistemi MIR’in Türkiye’de yayginliginin ve kullaniminin artmasi, Türk bankacilik sistemini daha fazla Bati gözlemi altina alacak. Çünkü MIR üzerinden yapilacak kredi karti ödemesi için para transferleri Bati ambargolarinin delinip delinmedigi süphesini yaratacak.
Anlasilan o ki cuma günü iki liderin yaptigi görüsmenin yegane önemli konusu bu degil. Gazeteci Murat Yetkin’in YetkinReport’ta yazdigina göre, Rus tarafi, Türkiye’den Ukrayna savasi nedeniyle Rusya’nin ugradigi yaptirimlarin etkisini hafifletecek bir seyler istiyor. Bu ‘bir seyler’in tam ne oldugu belli degil ama mesela Murat’in yazisina yansiyan ‘Serbest ticaret bölgesi kurma’ önerisi var, Rusya’dan gelen.
Rus sirketleri gelip bu serbest bölgelerde üretim yapacak ve Rusya’dan degil Türkiye’den satiyormus gibi ihracat yapip ambargolardan siyrilacak. Rusya’nin enerji disindaki en büyük ihracat kalemi demir cevheri ve konsantreleri. Kabaca bu ülkenin ihracatinin beste biri.
Erdogan-Putin görüsmesine iliskin daha bu ayrintilar yayinlanmadan Bati medyasinda dikkat çekici haberler çikmaya basladi. Bunlarda en önemlisi, Financial Times’da çikan ‘Türkiye’nin Rusya ile derinlesen baglari Batili baskentlerde alarm verdiriyor’ baslikli haberdi. Haberin odaginda, Türkiye’nin Rusya’ya uygulanan yaptirimlarin kirilmasina veya etkilerinin hafiflemesine yardimci olup olmadigi sorusu var.
Türkiye’nin Ukrayna savasindan ötürü ambargolar altinda kalan Rusya’da tam da bu sebeple bir firsat görmeye basladigi bir sir degil; defalarca bu firsat ihtimali bizzat Cumhurbaskani Erdogan tarafindan bile dile getirildi.
Türk is dünyasi da Rusya’da firsat görüyor. Batili sirketler bu ülkeyi terk ederken Türk sirketler orada kaldilar; hatta Batililarin terk ettigi alanlara girmek için hazirlik halindeler, bazi markalari ve AVM’lerdekidükkanlari devraliyorlar. Rus tüketicisi Türkiye kökenli markalara ilgi gösterir mi bilmiyorum ama örnegin konfeksiyonda ciddi bir bosluk var Rusya’da, Türkler tarafindan doldurulabilir gözüken.
Fakat yine de, Rusya ile bu iliski çok hassas yürütülen bir iliski olmak zorunda. Türkiye açik açik Rusya’nin ambargolari delmesine yardimci olamaz.
Rusya, evet Türk mallarina alici da olmak istiyor ama esas istedigi satici olmaya devam etmek.
Rus hammaddesini veya mamul malini dünyaya Türkiye üzerinden satmak, Türkiye açisindan çok da iyi bir fikir olmayabilir.
Gerçi, Türkiye kendisi açisindan pek de iyi bir fikir olmayan Sanghay Beslisi’ne gözlemci olarak gitmeye çoktan karar vermis durumda.
Belli ki Cumhurbaskani Erdogan Sanghay Beslisi toplantisinda verecegi fotografin Bati tarafindan nasil algilanacagini pek umursamiyor. O fotografta yer almanin Türkiye’ye ne gibi bir faydasi olacak, ben de bunu göremiyorum.
Isin sonunda dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmak da var
—————————————————-
) Agustos 2022; Düzce Yerel Haber
Ismet Berkan