Enflasyon orani hoptirinam

Merkez Bankasi’nin 2019 Raporuna göre, enflasyon oraninda yüzde bir artisi dogalgaz zammi üçte bir oraninda, elektrikteki fiyat artisi ise, dörtte üç oraninda etkiliyor, yani enflasyonu yükseltiyor
Milli gelirin hesaplandigi, fiyat istatistiklerinin derlendigi TÜIK’te bu konularda çalismalari yürüten birimin basindaki yetkili hoooop görevden aliniyor.
Ne zaman?..
Geçen yilin Eylül ayinda, 2018’de.
Neden geçen Eylül ayinda?..
2018 Eylül enflasyonu müthis yüksek çikiyor. Yüksek çikinca…
‘Büyük büyük büyüklerimiz’ kiyameti kopartiyor, ‘Vaaay, nasil bu kadar yüksek çikar?..’
Nasil çikmasin, kriz var, enflasyon yüksek çikar, kriz var, büyüme küçük çikar, hatta eksiye iner.
Çare?.. Enflasyonu indirmenin çaresi?..
O çare, ekonomik kararlardan önce TÜIK Yönetimi’ni degistirmekten geçiyor.
Iste, geçen Eylül ayinda enflasyon, emirlere aykiri olarak, yüksek çikinca, o yetkili kisi görevden aliniyor.
Hemen o ay, Hazine ve Maliye Bakani damat Berat Albayrak’in Enerji Bakanligi’nda birlikte çalistigi kisi TÜIK Baskan Yardimciligi’na getiriliyor. Nisan 2019’da ise, o vatandas TÜIK Baskanligina ataniyor.
TÜIK, Türkiye Istatistik Kurumu, ekonomiye iliskin her türlü verilerin toplandigi, derlendigi kurum.
Yeni atanan Baskan çok sansli, onun gelmesiyle birlikte, enflasyon düsmeye basliyor!.. Tipki, Merkez Bankasi’na yeni Baskan atanmasiyla birlikte, faizlerin düsürülmesi gibi!..
Önceden biliyor
Dün Eylül ayi enflasyon orani açiklaniyor. Yillik enflasyon uzun süre sonra tek haneli rakama iniyor, yüzde 9.26.
Arka arkaya açikladigi ekonomik programlarla Türkiye’yi bir krizden çikartip yeni bir krize girmesinde basari kazanan, aslinda Nobel Ödülüne layik Bakan Albayrak enflasyonun ne zaman, tek haneye inecegini bir, iki ay öncesinden açikliyor. Çünkü, ekonomiyi iyi biliyor.
Iyi bilmekten de öte, iyi yönetiyor. O nedenle, enflasyonun ne zaman tek haneye inecegini tahmin etmekte yanilmiyor!..
Yöntem degisti
Enflasyon hesaplamanin yöntemi bu yilin basinda degisiyor. Nasil degisiyor?..
‘Cirodan hareketle’ denilen bir yöntemle, istatistikleri düzenlemek için elde edilecek fiyatlar en ucuz marketlerden toplaniyor. Neden ‘ciro’?.. Cirosu yüksek olan marketler anlaminda.
Bir de ‘sepet’ kavrami var. Ürünler belirlenen agirliklarina göre, ürünlerin bulundugu sepette endekse tabi tutuluyor. ‘Sepetin olusturulmasi’ ince bir is.
Eger, kirk yilda bir satin alinacak tenis topuna ya da ütü tahtasina yüksek bir agirlik tanirsaniz, hemen her gün tüketilen ürünrlere düsük agirlik tanirsaniz, fiyat artisi da ona göre düsük çikiyor.
Bunun disinda sadece Türkiye’de bulunan bir baska yöntem var mi?.. Kim bilir?..
Mesela ‘telefon yöntemi’ olabilir.
Var mi, yok mu, bu yöntem nasil çalisiyor, tam bilinmese de, o yöntemin ayrintilarini günümüzde bilmek mümkün degil. Eger varsa, belki ilerde uzmanlarin incelemesiyle ortaya çikabilir.
Dogalgaz ve elektrigin etkisi
Son alti, yedi yilin unutulmayacak özellikleri var. Onlardan biri de, ‘kurumlara güven’.
Bir yandan açiklanan ‘tek haneli enflasyon oranina’ bakiyorum.
Bir yandan arka arkaya yapilan dogalgaz, benzin ve elektrik gibi temel ürünlerin zamlarina bakiyorum ki, o zamlar tarimdan sanayiye, insaattan turizme, her türlü mal ve hizmetlerin fiyatlarini zincirleme etkiliyor, yükseltiyor.
Merkez Bankasi’nin 2019 Raporuna göre, enflasyon oraninda yüzde bir artisi dogalgaz zammi üçte bir oraninda, elektrikteki fiyat artisi ise, dörtte üç oraninda etkiliyor, yani enflasyonu yükseltiyor. (Rapor, s.39-40). Bu çok yüksek bir etki.
Kimse inanmiyor
Simdi soru su:
Bunca zamdan sonra o etki nerede?.. Nasil görünmez oluyor?.. Nasil?..
Bir yandan çarsi, pazara bakiyorum, gida fiyatlari çok yüksek ve düsmüyor.
Bir yandan çesitli mal ve hizmetlere bakiyorum, fiyatlar çok yüksek ve düsmüyor.
Tamam, her türlü mal ve hizmetteki fiyat artisi, sektörlere göre açiklanan tablolarda gösteriliyor. Ama, o rakamlar hayatin pratigi ile uyusmuyor.
E, nasil oluyor bu tek haneli enflasyon?..
Sosyal medya dün bu açidan bu yönde sayisiz sorularla dolu.
9.26!.. Kimse inanmiyor!..
Inanmamak bir yana, herkes dalga geçiyor.
—————————————————————————–
T24-4 Ekim 2019

Yalçin Dogan