HAK-PAR: Serrewedartisî Sêx Seîd bi amancî qorikerdisî heq û azadîyan bi

Serrewedartisî Sêx Seîd destpêkî serdemî xo de yew ripelo newe akerd. Kurdan semedê qorikerdisî heq û menfaatanî xo ke bi îlan kerdisî komara Turk a newe, înan dest ra vejîyayenî, wast ke nêqayîlbîyayisî xo pêskêsî rejimo newe bikerî. Peynî de Kurdperwerî ke dormareyî Sêx Seîd de kom bibî, bi fermanî Sêx dest bi serrewedartiso pêroyî kerd. No tevgero ke tarîx de bi nameyî ‘Serrewedartisî Sêx Seîd’ yeno naskerdene, 13î Sibat serre 1925′ de Pîran de destpê kerd û Diyarbekîr de qedîya.

Se ke yeno zanayis kurd; wextî Osmanîyan de, heta serre 1923 zî, MMM (Meclîsa Gird ê Milet) bi nameyî xo ameyenî name kerden. Kurd, wextî awan kerdisî rejimo newe de, bi vateyî Mistefa Kemal ke vatenî: “Xoserîya mintiqayî, yan mixtarîyet, yan zî yew çîyo bi nê rengan Kurdan rê bêro dayis.’ Kurdan bawer kerdibi, no rid ra pabeyî sozî Mistefa Kemal mendî ke o qewlî xo bîyaro ca.

Mistefa Kemal 1925’de meclîsa gird de yew qiseykerdis kerdibi û vatibi ke: ”Tirk, Kurd û çerkes; ma heme enasiranî îslam anî orte.’ Mistefa Kemal bi no qiseykerdisî xo estbîyayisî zafvengîye Tûrkîyê ardenî ziwan. La belê çi heyf ke Mistefa Kemal yew demo kilm cuwa pey nê çîyî xo vîra kerdî û qewlî ke bi Kurdan rê kerdibî, wehd û sozî ke dabî Kurdan, lez xo vîra kerdî û dest bi înkarî Kurdan kerd. Cuwa pey zî wast ke komar biko yewreng û yewveng, yanî yew komara rengtûrk awan bikero.

Rejimo newe binî serektîye Mistefa Kemal de; serre 1925′ ra pey va ‘ê ke Tûrkîye de ciwîyenî heme miletê tûrk ra yî, herkes Tûrk o, Komara Tûrkîyê Tûrkan awan kerda.’ Na ameyenî na mehna ke Kurd çîn î û ameyî red kerdis û înkar kerdis. Hin, Mistefa Kemal dest bi yewreng kerden û tûrkreng kerdenî komar kerdibi. Kurdan bi rejimo newe hêvîye xo vîndî kerdibi.

Tevgerî Sêx Seîd, semedo ke bi ameyisî rejimî Itihad û Teraqî û bi hikumdarîye komar, xoserîye Kurdan ameyebî binerd kerden, semedo ke heq û menfaatî netewî yê kurdan ameyî înkar kerden, semedo ke perwerdeyî bi ziwanî dadî amebi qedexe kerden, semedo ke Kurd ameyebî xapêneyen, semedo ke qewil û sozî ke Kurda rê ameyebî dayen, nêmaeyebî ca, semedo ke zûr û dek û dolap û dam û fenî rejimo Kemalist; bi amancî qorîkerdisî heq û azadîyanî Kurdan destpêkerd.

Tevgerê Kurdan ke bin serektîye Sêx Seîd de 1925′ de semedo ke rejimî Tûrk heqanî netewî yê Kurdan nasbikero û qebûl bikero û her o qeyde nasnameyî Kurdan qori bikero destpêkerdibi. Çunke no tevger, yew tevgero heqwaste û mesrû bi.

La heyf û gune ke no serrewedartisô rewa, sernekewt û nêresa amancî xo. Serrewedartoxî ameyî girewten û dadigehê Istiklal a Serq derheqî înan de doz akerd. Rejimo Kemalist yew mehkimakerdiso senik a dadigehê Sarq Istiklal de, Sêx Seîd û embazî ey, bi cezayê îdam sucdar kerdî. Sêx û embazî ey Diyarbekîr de dara çinar de ameyî aliqnayen. Zafî hetkar û terefgirewtî serrewedartisî ameyî girewten û rejim ê estî zîndan. Zafê înan azar û teda û sartanî xirap ra zîndan de mendî, her o qeyde zaf kes û keyeyî zî ameyî sirgûn kerden û koçber kerden. Rejimo Kemalîst a roj ra estbîyayisî Kurdan semedî silametîye xo sey tehdît qebûl keno.

Sêx Seîd û embazî ey verî 95 serran rojo 13’î Sibat dest bi serrewedartisî xo yo pîroz kerdibi. Ê rojan eger yewbîyayisî Kurdan biameyenî awan kerden, bêgûman Kurd ewro waharî dewlet bî. Çunke serrewedartis azadî û serxwebûnî Kurdîstan xo rê kerdibi amanc û hedef.

Ma sey Partîya Maf û Azadîyan-HAK-PAR’ vanî ke a mesalaya ke Sêx Seîd û embazanî ey verî 95 serran tavistibî, hema zî hewn ra nêsîya. Gelê Kurd heta ke azad nêbo, nêreso heq û mafanî xo ên sereke, tekosînê xo ra fek verranêdano.

Nustegehî agahîdayîs û Çapamenîye
Partîya Maf U Azadîyan / HAK-PAR

———–

Sêx Seîdê bi mebesta parastina maf û azadîyan pêk hat

Serhildana Sêx Seîdê Pîran rûpeleke nu di destpêka serdema xwe de vekir. Kurd ji bo parastina maf û berjewendîyên xwe yên ku, bi ilana komara Turk a nû ve, ji destê wan derdiket, dixwestin ku ne qayîlbûna xwe pêskêsî rejima nû bikin. Di dawîyê da Kurdperwerên ku li dor Sêx Seîd kom bibûn bi ferman û handana Sêxê Pîran dest bi serhildaneke gelêrî kirin. Ev tevgera kû di dîrokê de bi navê ‘Sehildana Sêx Seîd’ tê naskirin,13 Sibata sala 1925’an ji Palûyê destpê kir û li Diyarbekir kûta bû.

Her wekî ku tê zanîn Kurd; di dema Osmaniyan , heta sala 1923 yan jî, li MMM ( Meclîsa Mezina Milet) bi pênasa xwe dihatin binav kirin. Kurd, di dema derbasbûna rejima nû de, bi gotina Mistefa Kemal a kû digot: “Wê xweserîyek herêmî, yan mixtarîyek, yan jî tistek bi van rengan ji Kurdan re were dayin’ bawer kiribûn. Lewra li benda soza Mistefa Kemal man, da ku qewlê xwe bîne cî.

Mistefa Kemal sala 1925’an di meclîsa Mezin de axaftinek kiribû û gotibû kû: ‘Tûrk, Kurd û Çerkes; em hemû enasirên Islamê pêk tînin.’ Mistefa Kemal bi vê gotarê hebûna pirdengîya Tûrkîyê dianî ziman. Lê mixabin kû Mistefa Kemal pistî demeke kin, van tistana berba kir û qewlê kû bi Kurda re kiribû, wad û soza kû dabû Kurda zû jibîr kir û dest bi inkara Kurdan kir. Pasî jî, xwest kû komarê bike yekreng û yekdeng ango komarek rengeTûrk damezrîne.

Rejima nû a di bin serokatîya Mistefa Kemal de; pistî sala 1925’an, got kû ‘ewên li Tûrkîyê dijîn, hemû ji miletê Tûrk in, herkes Tûrk e, Komara Tûrkîyê Tûrkan ava kiriyê’ Ev yek dihat wê maneyê kû Kurd tûnene û hatine red û inkar kirin. Êdî, Mistefa Kemal dest bi yekrengkirin û Tûrkrengkirina komarê kiribû. Kurdbi rejima nû re hêvî û ûmuda xwe winda kiribun.

Tevgera Sêx Seîd, sedem kû bi hatina rejima Itihad û Teraqiyê û bi desthilatîya Komarê re, xweserîya Kurdan hat binax kirin, sedem ku maf û berjewendîyên netewî yên Kurda hatin inkar kirin, sedem ku, perwerdeya bi zimanê dayikê hate qedexe kirin, sedem kû li Kurda qedir hatibû kirin û Kurd hatibûn xapandin, sedem kû qewil û sozên kû ji Kurda re hatibû dayîn nehatibûn cî, sedem derew û dek û dolap û ger û fenên rejima Kemalist ; bi armanca parastina maf û azadîyên Kurda destpêkir.

Tevgera Kurda ya kû di bin serokatîya Sêx Seîd de sala 1925’an destpêkiribû, ji bo nasandin û qebûl kirina mafên netewî yên Kurdan bi rejima Tûrk û her wiha ji bo parastina pênasa Kurd bû. Ji lewra ev tevger, tevgereke mafxwaz û mesrû bû.

Lê heyf û mixabin, ku ev serhildana rewa, bi ser neket û negeyîste armanca xwe. Serhildêr hatin desteser kirin û dadigeha Istiklal a Serqê derheqa wan de doz vekir. Rejima Kemalist pisti dadigekirinek sivik a di dadigehâ Sarq Istiklalê de, Sêx Seîd û 52 hevalên wî, bi cezayê idam kirinê sucdar kir. Sêx û havalbendê serhildanê, li Diyarbekir bi dara çinarê ve hatin aliqandin. Piranîya aligîr û terefgirên serhildanê hatin girtin û rejimê ew avêtin zîndanê. Ji wana jî gelek kes sedan azar û tedayan û sertên xirap di zindanê de mirin, her wiha gelek kes û malbat jî hatin sirgûn kirin û koçber kirin. Rejima Kemalîst ji wê rojê ve, hebuna Kurdan ji bo silametîya xwe wek tehdît qebûl dike.

Sêx Seîdê Pîran û hevalên wî berîya 95 salan roja 13’ê Sibatê dest bi serhildana xwe a pîroz kiribûn.Wan rojan eger yekîtîya Kurdan hatibûya çêkirin bêgûman Kurd îro xwedî dewlet bûn. Lewra Serhildan azadî û serxwebûna Kurdan ji xwe re kiribû mebest û armanc.

Em wekî Partîya Maf û Azadîyan-HAK-PAR’ê dibêjin ku ew mesalaya kû Sêx Seîd û hevalên wî, berî 95 salan pêxistibûn, hê jî, venemirîye. Gelê Kurd heta kû azad nebe, negêje heq û mafên xwe yên seretayî, dev ji tekosîna

Bûroya Çapemenîyê ya
Partîya Maf û Azadîyan / HAK-PAR

Dengê Kurdistan