Hakkari Emiri Ibrahim Han ve Iran Sahi Teymez Han`in Savasi

Iran Sahlarindan Teymez Han 1723’te Yüksekova’yi ele geçirmek için bir toplanti yapar ve Hakkari’ye büyük bir sefer düzenler.

‘Sah Teymez Han toplantida bir dörtlükte dizeler’

Teymezxan dibê lez bikin bilezînin
Colemêrgê bistînin Xanekê lê dayînin
Brahîm xan bigirin bînin.

Bunun üzerine Acemler Yüksekova’yi ele geçirir. O zaman Hakkari Krali Ibrahim Han beydi ve çok güçlü bir orduya sahipti. Acemlerin saldirisini duyunca, bölgedeki tüm etnik asiret liderleri ile bir toplanti yapar. Safevi devletinin krali Teymez Xan’a karsi sinirlarini korumak için kiliçlarini kusanirlar ve bayraklarini dalgalandirarak yola çikarlar. Hakkari’nin 12 Ocak’tan olusan asiretleri ile 5 asiretten olusan Asuriler, Tixûb, Tîyar, Celoyî, Dêzî, Koçanisi, Bazî ve bagli 103 köyden 50 bin Nasturi savasçisi, Kürdlerle birlikte ayni safta yer alarak Acemlere karsi savasmislardir.

O süreçte Hakkari Emiri Mir Ibrahim Han bey ile amcasinin oglu Bahdinan Emiri aralarinda gönül kirikligi ve anlasmazliklar vardi. Eger Teymez Han bölgeye saldirmasaydi belki de Ibrahim Han bey büyük bir orduyla Bahdinan Emiri’nin üzerine yürüyecekti. Öyle ki Teymez Han’in seferi iki liderinde barismasina vesile olmustu. Bahdinan Emiri’nin de katildigi toplanti sonrasi Ibrahim Han bey 12 bin kisiden olusan ordusuyla Acem ordusuna saldirir.

‘Toplantida Ibrahim Han bey içinde bir dörtlük söylenmistir’

Brahîm Xano Hekarî
Xudanê dozdeh hezarî
Rêgirê Sah û Xendkarî

Iki amcaoglu olan Mirler arasindaki husumet sona erince diger amcaoglu olan Baskale Emiri de Van’daki asiretleri toplayarak Ibrahim Han beye yardima gelir. Toplamda Kürd ve Nasturilerden olusan 90 bin yigit Acemlere karsi savasa katilirlar.

Yüksekova girê hêrîsan bölgesinde Acemlere karsi büyük bir savas yapilmistir. Bu savasta Acemler geri püskürtülerek, Enzel, Soma, Mergever, Têrgever, Gola Urmiye, Hoy ve Selmas bölgelerine kadar kovalamislar ve bu bölgeleri de Hakkari topraklarina dahil etmislerdir. Bu savas sonucunda tekrardan Acemler ve Kürdler arasinda sinirlar belirlenmistir!

Tarihi savas anlasilacagi üzere tedbir ve ittifakta verilen mücadelenin zaferle sonuçlandigini gösteriyor!

Dengbêjlerin günümüze kadar yasattigi o birlikteligin sarkisi ve asiretlerin isimleri asagidaki beyitte.!

BEYTA BIRAHÎM XAN!

Birahim xan hey Birahim xan
Li ber xwe kir zêryê mercan
Çûye serê Teymezxan

******************
Birahim xano Hekarî
Ker ewrê res û tarî
Xwîn ji misrîyan barî
Kom bibin gelî Hekarî
*****************
Birahîm xano Hekarî
Xwidanê dozdeh hezarî
Rêgirê sah û xwendkarî
*******************
Lo mîro sahip devlet
Cema kirin esîret
Çün ecemê bê firset
Xurtê xurtan Brahimxan
*******************
Esîretan dicemînî
Tûq û alan disidînî
Li Colemêrgê dipengînî
*******************
Lo mîro tû etemî
Xwidan debr û qelemî
Sefere li ser ecemî
*****************
Lo mîro sahib kursî
Somayê danan cixsi
Tû xwes mêran dipirsî
*******************
Hatî axayê Çelê
Suwarê hespê l’enzelê
Ewirî li bircên kelê
******************
Tixûbî ne û Pinyanisî
Di dest û dohlan de xwisî
Dar û ber ji ver herisî
*****************
Di gel danê siharê
Sazbenda pif kir niqarê
Leskir rakin ji Tiyarê
*****************
Di gel wextê cinobê
Qerewil hatin ji nobê
Lesker rakir ji Tixûbê
*******************
Digel wextê xwiros e
Sefera gelek bos e
Leskir rakir ji Erûs e
******************
Hat axayê Lêvînê
Siware li maneka zînê
Sefere li Gengesînê
*******************
Hat axayê Silehî
Swarê li hespê quleyî
Nav çîyay koma te heyî
******************
Hat axayê Ferasîn
Toq û ala li dûv xwisîn
Çûn ecemê kulavsîn
******************
Hatî axayê Dirî
Xwidan zirhî û kum zirî
Seran ji eceman dibirî
********************
Cêloyî Dêzî û Bazî (Nasturiler)
Rahêlan qêrî û gazî
Heyfa Geverê dixwazî
*******************
Di gel danê êvarî
Mir kaxezek hinarî
Bên Dostkî û Oremarî
*****************
Colemêrgê bi giser e
Manekan dûv kir per e
Qonaxa mîr Gever e

Mimar KAYA