HÛNERMENDÊ KURD YILMAZ GUNEY 37 SAL BERÊ JÎYANA XWE JI DEST DA
Hûnermend, derhêner, filimsaz û artistê Kurd Yilmaz Güney berîya 37 salan, roja 9’ê Îlona sala 1984’an, li xerîbîyê, li Fransayê çu ber dilovanîya xwe. Bi navê xweyê eslî Yilmaz Pütün li gelek cîyê cîhanê bas tê naskirin. Her wisan ku îro jî, li Tirkîyê hemu kes wî bas nas dike û ‘sinema û sanoya Turk’ pê sanazî dike. Lê di eslê xwe de ew ne Turk jî bu. Mixabin ku niha jî, gelek kes pênasa Yilmaz Güney inkar dikin û wî ‘Turk’ hesab dikin.
Yilmaz Kurdekî ji bajarê Sêwerega Rûhayê ye. Binemala Yilmaz Kurdên Zaza ne. Ew di wextê xwe de ji Sêweregê koçebar bune û hatine bajarê Edenê bicî bune. Yilmaz roja 1’ê Gûlana sala 1937 an li Bajarê Edenê, li qeza Yenice hatîye dinyayê.
Yilmaz, li Zankoya Ankara Hiqûq û li zankoya Stenbolê jî Iqtîsat (Ekonomî) xwendîye. Dema ku li Stenbolê xwendekar bu mecal peyda kir ku bi derhênerê navdar yê Turk Atif Yilmaz re hev nas bikin. Pistî hevnasîna wan, Yilmaz Güney gavek avête qada sînemayê û dest bi filimsazîyê kir. Di demek kin de Yilmaz bu leyîzbazek berçav.
Güney, mixabin ku di 9 îlona sala 1984an de, di 47 saliya emrê xwe de çû ber dilovaniya xwe. Ew di fîlmên xwe de, li ser tengasiya jiyana gelê Kurd radiwestiya her wiha, xebatên xwe li ser çîrok, ceribandin û nivîskarîya senaryoyên filîman jî dikir.
Yilmaz Güney, di jiyana xwe ya hûnerê de gelek berhemên giranbûha li dû xwe hist. Fîlmê Yilmaz Güney ê bi navê Yol/Rê jî, yek ji van berhema ye. Yol/Rê, di sala 1982 an de, bi fîlma Wenda ya rejîsorê Yunanî Kosta Gavras re, xelata Palmiya Zêr, parve kiribû.
Di Gûlana sala 1971 an de, di gel hezaran ronakbîr û pêsverûyên welat, Yilmaz jî hate radest kirin. Vê carê Yilmaz Güney, sedem kêmanîya delîlan, nehate girtin. Lê, hate nefî kirin (sirgûnkirin) û sê meha bere wî dane bajarê Nevlehirê. Her wiha Yilmaz divê deme de jî, ji sopandin (taqibat)a polis necat nebu.
Sala 1977’an, bi sika arîkarî kirina rêxistina bi navê THKP-C’yê, (Bereya-Partiya Rizgarîya Gel a Turkîyê ) 2 sal ceza xwar û di van du salan de li girtîgehên wekî Selimiye, Bayrampasa û Toptasi da ceza kêsand. Kitêbên wî yên bi navê Salpa, Hücre û Sanik berhemên vê demêne. Yilmaz Güney, hetanî sala 1981 an, li ser hev 12 salan ma di zindanê de. Ev diwazde sal di pazdeh girtigehan de kuta bu.
Yilmaz axîrîn filme xwe Dîwar, li derva li Frense kêsandîye. Sed heyf û mixabin ku Yilmaz, 9 ê Ilona sala 1984 an nekarî li himber pencesêra xaîn zêdetir li berxwe bide. Lewra di 47 salîya emre xwe de koça dawî kir û çu ber dilovanîya xwe. Qebra wi li tenis Dr.Qasimlo û Ahmed Kaya ye ku ew hersê mêrxasên Kurd li goristanek Frense wek sê destebirayan li tenist hev razahîne.
Yilmaz pistî ku li Fransayê ciwar bu bi yekcarî vegerîya ser babet û mijarê Kurdî. Dixwest ku birîn û azarên Kurda bi rêya hunera xwe bi dinyayayê bide nasîn.
Yilmaz li Frense, bi gelek lêkolîner û rayedar û ramyar û sazumankarên kurd re dostanîyek bas dani. Kendal Nezan û Reso Zilan û Doktor Qasimlo, ji wan kesan bun ku hevnasên Yilmaz bun.
Di meha sibat a sala 1984 de, Yilmaz Güney di gel Necmeddin Kerim, Kamuran Bedirxan, Kendal Nezan, Ismet Serif Vanli, Nuredin Zaza, Hejar, Cegerxwin û Tewfiq Wehbi, dest bi xebata damezrandina Enstûtîya Kurdî kirin.
Yilmaz di gel rewsenbîr û soresgerên hemu besê Kurdistanê dostanîyek bas peyda kiribu. Sedem vê yekê haya wî ji hemu buyerên besên Kurdistanê hebu. Wi bas dizanîya ku Kurdistan berê yek bu û niha bêriza buye çar perçe. Lewra miletê Kurd li dinyayê jiyanek bindest û reben derbas dike.
Dostên siyasetmedarên Kurdistanî terefdarê Federasyon yan jî Xweserî (otonomi) yê bûn. Ew wekî piranîya wan merheze nedikir. Lewra Yilmaz raya xwe derheqê dehatuya gelê Kurd de gelek bi eskerehî wiha dianîya ziman:
‘Ew Kurdistana ku min divê, Kurdistanek serbixwe û hevgirtîye.’
Em wekî Partîya Maf û Azadîyan HAK-PAR, di 37.min salvegera Yilmaz de, wî bi rêz yad dikin. 10.09.2021
Latif EPÖZDEMIR
Serokê Gistîyê HAK-PAR’ê
Dengê Kurdistan
