INSANLAR VE TARIH 1. Bölüm – Doga ve insanlar
‘Insanlar kendi tarihlerini kendileri yaparlar’ demisti Marks.
Insanlik tarihinde iyi ya da kötü, olup bitenlerde biz insanlarin payi, sorumlulugu var.
Doga’nin yasalari, diger bir deyisle doganin diyalektigi farkli elbet.
Doga da kendi tarihini kendisi yapar. Evrenin olusumu, yildizlarin ve gezegenlerin hareketleri, cansiz ve canli varliklara biçim veren degisim
Dünyamiz Günes’in çevresinde bir ates topu gibi dönerken biz insanlar henüz yoktuk ve hiçbir canli da yoktu. Sonra dünya sogudu, canli hayatin olusmasina el veren kosullar (hava, su, toprak) olustu. Daha sonra da tek hücreli ilk canlilardan maymuna ve insana kadar yasanan süreç
Her canli çevresini, yani dogayi su veya bu oranda etkileyebiliyor. Minnacik bir agaç kurdu da, fil ve aslan da, maymun ve insan da Ama insan, dünyamizdaki elleri ve beyni en gelismis canli olarak daha çok etkileyebiliyor.
Örnegin dünya ikliminin son degisiminde, sicakligin artisinda ve bunun yol açtigi dogal dengenin bozulmasinda (kuraklik, yanginlar, seller, firtinalar vb), bilim insanlarina göre insanoglunun ve de kizinin etkisi büyüktür. Özellikle son yüzyillardaki makinalasma, artan üretim, büyüyen enerji ihtiyaci, petrol, kömür gibi çokça kullanilan fosil yakitlar, atmosfere salinan fazla miktardaki karbon dioksit ve zayiflayan koruyucu ozon tabakasi
Elbet dünyamizda daha önceki dönemlerde de önemli iklim degisiklikleri yasanmis. Örnegin buzul çagini sona erdiren isinma dönemi, dinozorlari ortadan kaldiran degisim, vb
Degisim yasasi hep vardi ve olacak. Insan toplumunda oldugu gibi dogada da küçük küçük niceliksel birikimler yeri ve zamani gelince niteliksel, yani büyük çapta degisimlere yol açar.
Dogadaki bu büyük ve niteliksel degisimleri önlemek biz insanlarin elinde degil. Ama biz, hiç degilse var oldugumuz sürece dogaya iyi bir uyum saglayabiliriz veya onun dengesini bozacak yanlis isler yapmayabiliriz. Bunu yapabiliyor muyuz? Görünen o ki, hayir.
Dünyamizdaki son önemli iklim degisikliginde, insanlarin olumsuz etkisi ne yazik ki birhayli.
Kisa süre önce hayata veda eden, ünlü Ingiliz fizik bllgini Stephen Hawking, olup bitenlere bakip ‘belki de son çikisi geçmek üzereyiz’ diyerek insanligi uyarmisti.
Hawking’in yani sira, genel olarak bilim insanlari öteden beri insanligi bu konuda uyarip durmakta idiler.
Ama bu uyarilari ne ölçüde ciddiye aldik, özellikle de insanligin direksiyonunu elde tutanlar, dünyayi yönetenler, büyük postlarda oturanlar?..
Elbet olup bitenlerin tek sorumlusu onlar degil. Ya biz alttakiler, yönetilenler, baski görüp sömürülenler, olup bitenlerin acisini en çok çekenler, biz ne kadar olup bitenin farkindayiz ve ne yapiyoruz?
Gelecek yazimda daha somut örnekler üzerinde duracagim.
3 Agustos-2021
Kemal Burkay