Ji raya gistî re: ”Ez li virim zimanê min li kûye?”

Sazumana UNESCO a Neteweyên Yekbûyî (NY) di sala 1999’an de, roja 21ê Sibatê li Cîhanê wek ‘Roja Zimanê Zikmakî’ beyan kir. Ev sazde sale ku ev roj tê pîrozkirin.

Di 21ê Sibata sala 1952’yan de, hikûmeta Nawend biryar da ku zimanê Urdûyî jî,li gel zimanê Bengalî, bibe zimanê fermî. Hikûmeta Pakîstanê vê biryarê ne anî cî. Xwendekarên zanîngehên Bengldesê li dijî biryara hikûmeta Pakistanê derketin û çalakiyek pêkanîn. Hikûmetê vê çalakîyê bi sêwazek sedat u dijwar temirand.

Çar sal pistî vê tevgera xwendekaran hikûmeta Pakistanê neçar ma ku zimanê Bengalî u Ûrdûyî, digel hev wekî zimanê fermî nas bike.Lewraye ku 21 Sibatê ji wê rojê ve,wek rojek hander u ronakdere ji bo hînkarîya bi ‘zimanê Zikmak’î.

Hînkarî u perwerdekarîya bi zimanê dayîk, mafeke sereke yê ‘mafê mirovane’ u di danezana mafê mirovan de ev yek hatîye niqas kirin. Komara Turkîyê him danezana mafê mirovan u him jî gelek zagon u beyanên navnetewî pejirandîye u imze kirîye. Li Turkîyê jimara Kurda ji bist milyonan zêdetir e.Lê heyf u mixabin ku zimanê Kurdî hê ne zimanê fermîye u di inkarî u perwerdeyê de nayê bikar anîn.Ev yek jibo demokrasîya Turkîyê ruresî u sermek mezin e.

Yekîtîya Miletan,radigêne ku eger zimanek di perdekarîyê de neyê bikaranîn ew dikeve xetera windabuyînê.Eger desthilatek nehistibe ku her zimanek bibe zimanê perdekarîyê, ew desthilat bizaneneyî ‘tevkûjîyek çandî’ dimesîne.Zimanê qedexekiri u zimanên ku di perwerdekarî u hînkarîyê de nayên bikar anîn dibin tehdîtek mezin dane. Mixabin ku zimanê Kurdî îro, di rewsek wiha deye.

Di dewra Osmanîyan de.Kurd xweser bun, xwedî dewlet u xwedî eyal bun.Bi hatina Komarê ve, du yasayên giring hatin derxistin.Yek ji van yasayan’ kanuna tevhid u tedrisatê’ bu.( Yasaya yekkirina perdekarîyê) ya din jî, yasaya ‘qedexe kirina tekke u zaviyeyan’ ( Daxistina medrese u dibistanên Kurda).Ev herdu yasa jî bo qedexekirina perwerdekarî u hînkarîya bi zimanê Kurdî u daxistina dibistanên Kurdî hatibun derxistin.

Pisti ku elfabeya Aramî hate terikandin, rejimê sala 1928 an bi navê ‘soresa herfan’dev ji elfabeya kevin berda u derbasî ‘elfabeya latîni’ bu. Lê, ji vê elfabeya nû re gotin:’ elfabeya Turk’.Lewra ,herçend ku di elfabeya latînîde herfên ‘Q,X,W’ hene jî, ev herf di elfabeya Turk de,cî negirtin. Ji berk u ev herf di elfabeya Kurdî de hene, hê jî, bi fermi ew di elfabeya Turk de cî negirtine.

Sedem sîyaseta nîjatperesta rejîmê îro tîpên Kurdî di elfabeya Turkî de tunenin.Lewra navên Kurdî di pênas u nasnameyan de nema têne nivsandin,Navên eslî yên gund u bajarên Kurdistanê bi rastî nayên nivsandin.

Em wekî Partîya Maf u Azadîyan-HAK-PAR dixwazin ku zimanê Kurdi,bi zimanê Turkî re bibe zimanek wekhev u hevpar.Çî maf u berjewendîyên zimanê Turkî hebin, temamê wan ji bo zimanê Kurdî jî, were naskirin.

Mafê zimanê dayîk mafêk bingehîn a mirovatîyê ye. Ev heq ji Kurdan hatîye dizîn u mafê perwerdekarîya zimanê Kurdi bi zordarî hatiye xesp kirin.Lewra divê ev xesp u dizîn ji holê rabe u Kurdî di perwerdekarîya destpêkê heta zanîngehan bibe zimanê hînbunê.

HAK-PAR dibêje ku divê zimanê Kurdî jî wek zimanê Turkî bibe zimanê fermi.

Zimanê Kurdî ne jibona zarukên Kurda, lê jibona zarukên Turka bibe zimanê bijarter.

Latif EPÖZDEMIR
Cigirê Serokê Gistîyê

ANA DILDE EGITIM HAKKI TEMEL BIR INSAN HAKKIDIR

Basta insan haklari evrensel bildirgesi olmak üzere bu alandaki diger uluslararasi sözlesmeler ve sartlarin hemen tümüne evet demis olan Türk devleti doksan yildan fazla bir süredir Kürt halkinin en temel haklarindan olan ‘ana dilde egitim ‘ hakkini gasp ederek resmen bir kültürel soykirim suçu islemektedir.

Alti yüzyillik Osmanli imparatorlugu döneminde Kürtler yerinden yönetimler seklinde yasam sürdürerek Kürtçe egitim haklarini özgürce kullandilar. Her biri birer okul olan Kürt ‘medreselerin’ de okudular ve ögrenci okuttular. Kürt tarihinin ve edebiyatinin en önemli sahsiyetleri buralarda egitim gördü, egitim aldi.

Ne yazik ki, Türkiye’de cumhuriyetin ilani ile birlikte Kürt dili ile egitim hakki yok edildi.’Tekke ve zaviyelerin kapatilmasina dair kanun’ ( Medreselerin kapatilmasi yasasi) ve ‘tevhidi tedrisat kanunu’ ( Egitimde birlik yasasi) gibi yasalar Kürt halkinin okullarini kapatmayi ve Kürtçe egitime son vermeyi amaçliyordu.

Tekçi, yani ‘Türkçü’ anlayis, Kürt dilini yasaklamak, Kürtleri ret ve inkâr etmekle Kürt ulusunu yok etmeyi planlamisti. Kemalist yönetim, bir’ulus devlet’ kurmayi düslüyordu. ‘Türk devleti’ inkar temelleri üzerinde kuruldu. Ama ülkeyi ‘tek’ ulusa indirgeme düsü gerçeklesemedi. Çünkü ülkenin çogulcu yapisi ‘tekçilige’ uygun bir zemin degildi. Bu nedenle onca asimilasyona, ret ve inkara, tedip, tenkil ve entegrasyon çabalarina karsin Kürtler yok edilemedi.

‘ Harf devrimi’ ile’Türk alfabesi’ diye adlandirilan latin alfabesine geçilirken de ne yazik ki ‘ W,X,Q ‘ gibi Kürt alfabesinde var olan harfler bu alfabeden çikarildi. Çünkü bu harfler Kürtçe alfabede var olan harflerdi ve hala da bu harfler ‘Türk alfabesine’ eklenmis degildir. Bu alfabeye geçisle birlikte Kürt ve Türklere ait bes yüz yillik yazili arsiv de yok edilmis oldu.

Uluslararasi ‘anadil günü’ UNESCO tarafindan belirlenmis bir gündür.Buna göre egitimde kullanilmayan ya da yasakli olan diller tehdit altindaki dillerdir ve yok olma tehlikesi ile karsi karsiyadir.Kürt dili Türkiye’de seksen yil yasaklandi doksan yildan fazladir da egitim deli degil.Bu Kürt diline yönelik bir tehdittir ve ayni zamanda bir’kültürel soykirim’ dir.

HAK-PAR olarak insan haklarindan yana olan herkesi, bu temel hakkin gaspina karsi mücadele etmeye davet ediyoruz. Kürt dili üzerindeki bu Kültürel soykirima karsi çikalim.

Ana dilde egitim hakki, en temel bir insan hakkidir. Bu hakki gasp edilmis olan Kürt halki açik bir tehdit altindadir ve kültürel soykirim tehlikesi ile karsi karsiyadir. Türk devletini uluslararasi sözlesmelere ve insan haklari evrensel bildirgesine uymaya çagiriyoruz.

Ana dilde egitim hakki en temel insan hakkidir. Insan haklari ile vardir. Haklari gasp edilmis insanin insanligi da inkar edilmistir.

Kürtlerin gasp edilmis olan anadilde egitim hakki geri verilmeli. Kürtlerin yogun yasadigi bölgelerde ve Kürdistan’da Kürtçe temel egitimden Üniversiteye kadar muadil egitim dili olmali ve Türkçenin sahip oldugu tüm hak ve ayricaliklara sahip olmalidir.

Kürtçe Kürt çocuklari için degil, Türk çocuklari için seçmeli ders olmalidir.

Kürt dili Türkiye’de Türkçenin yani sira ikinci resmi dil olmalidir. 22 Subat 2015

Latif EPÖZDEMIR
Genel Baskan Yardimcisi

Dengê Kurdistan