Mart ayinin gündemi

Tarihe söyle bir baktigimizda MART ayinin hemen her gününde bir yada birden fazla hafizalarda yer etmis, kimi sevinçli kimisi de oldukça hüsran dolu bir çok olayla karsilasmak mümkündür. Okurlara ve arastirmacilara küçük bir animsatma amaci ile tarihsel bir gezinti yaparak kronolojik bir gündem hazirladik. Asagida gün sirasina göre bu olaylarin kisa bir özeti yer almaktadir.

· 1 MART 2004 Türkiye Büyük Millet Meclisinden ABD’ nin Türkiye’deki üsleri üzerinden Irak’a operasyon yapilmasi konusunda kamuoyunda da’ Teskere’ diye bilinen meclis arastirmasi sonucu teskere ret edildi.

· 1 MART 1979 yilinda Irak Kürt hareketinin efsanevi lideri Mela Mistefa Barzani yasama veda etti.

· 2 MART 1950 de, 33 Kürt köylüsü sorgusuz-yargisiz, Van’in Özalp ilçesinde Orgeneral Mustafa Muglalinin emri ile katledildi. Muglali yargilandi, 20 yila mahkum oldu. Ancak, her ne hikmetse Muglali adi bir çok yere cadde ve sokaklara unvan olarak verildi. Dersim ve Istanbul’da bu adla caddeler bulunmaktadir. Tarihte Muglali diye bilinen ve ölümsüz sair Ahmet Arif Par bu konuyu ‘ 33 Kursun’ adi ile bir siir yazdi ve olayi edebiyat dünyasina ulastirdi. Bu olayda öldürülmüs olanlar 32 kisiydi.33 ten biri kadindi. Muglali kadini öldürtmedi ama kayitlara öldürüldü diye geçirdi.

· 2 MART 1994′ te DEP milletvekilleri Ankara’da göz altina alinarak tutuklandilar. Milletvekilleri daha sonra yillarca ceza evinde yatti.DEP milletvekillerinin dokunulmazligi kaldirildi.

· 2 MART 1919 da Moskova’da Kominist Enternasyonal toplanarak Sosyalizmin gelecege dair sorunlarini tartisti.

· 2 MART 1952 yilinda Fransa boyundurugundaki Fas bagimsizligina kavustu.

· 2 MART 1990 yilinda terörist olarak yargilanip ömrünün büyük kismini cezaevinde geçiren Güney Afrika Ulusal hareketinin lideri Mandela kendi ülkesine devlet baskani oldu.

· 2 MART 1960 yilinda sair ve politikaci Necip Fazil Kisakürek Atatürk’e hakaret ettigi gerekçesi ile ‘ Atatürk’ü Koruma Kanunu ‘ na muhalefet etmekten 18 ay hapse mahkum oldu. Benzer bir yasa su anda hemen hiçbir ülkede yok. Ancak yasa hala Türkiye’de geçerli.

· 3 MART 1924 yilinda ‘ Tevhidi Tedrisat Kanunu’ adi ile bir yasa çikartilarak, Türkiye’deki tüm Medreseler kapatildi. Yasa ‘Egitimde Birlik ‘ adi ile tanitildi. Ancak yasa özünde Kürt cografyasinda medreselerde süren ‘ Kürtçe Egitimi ‘ sonlandirmayi amaçlamaktaydi. Böylece Kürt dilinde egitim olanagina son verilmis oldu. Klasik Kürt edebiyatinin bir çok yazari bu medreselerden çikmisti. Bu yasa ile bu olanak son bulmus oldu.

· 4 MART 1923 yilinda ‘ Izmir Iktisat Kongresi’ toplanarak Türkiye’nin ekonomik modeli olarak kapitalizm benimsendi.

· 4 MART 1925 te Basbakan olarak atanan Ismet Inönü baskanligindaki hükümet Kürt ayaklanmasini ( Sêx Said Ayaklanmasi ) bastirmak amaci ile ‘ Takriri Sukun Kanunu’ nu çikardi.

· 4 MART 1929 da ‘ Takriri Sukun Kanunu ‘ yürürlükten kaldirildi.

· 5 MART 1991 günü Irak Kürtleri Raniya kentinde bir ayaklanma gerçeklestirdiler. Bir çok kisi öldürüldü yüzlerce kisi yaralandi.

· 5 MART 1958 JOSEF STALIN öldü. Stalin , Lenin’den sonra SSCB de uzun yillar devlet baskanligi yapmis ve bir çok olaya damgasini vurmustur. Kizil ordu Stalin döneminde önemli zaferler kazanmistir.

· 6 MART 1924 Istanbul Milli Egitim Müdürlügü il dahilindeki tüm tekke- zaviye ve medreselere baskinlar düzenleyerek yöneticilerini göz altina aldirdi ve tüm bu kurumlari mühürledi.

· 7 MART 1927 de Istiklal Mahkemelerinin görev süreleri doldu. Bu mahkemeler özel mahkemelerdi ve sinirsiz yetkilere sahipti. SÊX SAID ve 52 arkadasi Diyarbakir Istiklal Mahkemesinde sekli bir yargilamadan sonra bu günkü belediyenin yanindaki çinar agacina asilarak idam edildiler.

· 7 MART 2010 günü Kürtler üzerine arastirmalari ile üne sahip olmus olan tarihçi LAZEREV yasamini yitirdi. LAZEREV’in Kürtlere iliskin bir çok arastirmasi bulunmaktadir.

· 8 MART 1910 yilinda CLARA ZETKIN tarafindan II. Enternasyonale bir önerge sunuldu ve bu gün ‘ Emekçi Kadinlar Günü’ olarak kabul edildi.Daha sonralari ise, 1975 yilimda, BM bu günü ‘ Uluslararasi Dünya kadinlar Günü’ olarak benimsedi. 8 MART, o günden beri dünyada kadinlarca kitlesel bir biçimde kutlanmaktadir.

· 9 MART 1923 te Sovyet devriminin lideri LENIN,geçirdigi bir hastalik sonucunda konusma yetisini kaybetti.

· 9 MART 1978 yilinda Sovyet Kozmonotlar aya ayak basti.

· 10 MART 1919 yilinda Çin’de kölelik düzenine son verildi.

· 10 MART 1972 yilinda Türkiye Halk Kurtulus Ordusu mensuplari Deniz Gezmis, Yusuf Aslan ve Hüseyin Inan’in idam edilmeleri karari TBMM inde oylanarak kabul edildi. Oylamada 238 kabul oy,53 ret ve 6 oy da çekimser olarak kullanildi.

· 10 MART 1993′ te Türkiye Sosyalist Hareketinin öncülerinden Emil Galip Sandalci yasamini yitirdi.

· 11 MART 1935 Kuruculugunu ZIYA GÖKALP’IN yaptigi ama son dönemlerinde Pantürkist harekete önderlik yapmis olan Yusuf Akçura ideallerini gerçeklestiremeden yasama veda etti.

· 11 MART 1970 te Irakta, MELA MISTEFA BERZANI önderliginde, Kürtler Özerklik hakkini elde ettiler.

· 12 MART 1921 yilinda Arnavut asilli sair MEHMET AKIF ERSOY’UN yazdigi bir siir ‘ Istiklal Marsi’ olarak kabul edildi.

· 12 MART 1971 Türkiye’de TSK yönetime el koyarak demokrasiye son verdi. Balyoz Harekati olarak da bilinen bu baskici dönemde bir çok ilerici yurtsever göz altina alinarak iskencelerden geçirildi.

· 12 MART 1995 te Istanbul Gazi Mahallesi’nde,bir Kontrgerilla timinin soförünü öldürmek sureti ile gasp edilen bir ticari araçtan kahvehaneler kursun yagmuruna tutuldu.Halil Kaya adinda bir Alevi dedesi yasamini kaybetti.Ayrica Gazi olaylarinda 5’i agir 25 kisi de yaralandi. Bu olaylara tepki gösteren kitleler Ümraniye de gösteri yaptilar. Bu gösteriler sonucunda insanlar üzerine kursun yagdirildi. Tüm bu olaylarin sonunda Gazi’de 12, Ümraniye’de 5 kisi olmak üzere toplam 17 kisi yasamini kaybetti, yüzlerce kisi de yaralandi.

· 13 MART 1982 yilinda Seyit Konuk, Ibrahim Ethem Coskun ile Necati Vardar adli üç devrimci Izmir’de idam edildi.

· 13 MART 1910 yilinda ünlü Türk romancisi Kemal Tahir dogdu. Kemal Tahir Türk Kurtulus savasinin önemli bir roman yazariydi. Romanlari ile Türk Ulusal sekillenmesine önemli katkilar sundu.

· 13 MART 1900 Yunanli sair Yorgo Seferis Nobel Edebiyat ödülüne laik görüldü.Nobel ödülleri Dünyanin en saygin ödülleridir.

· 14 MART 1919 “TIBHANE-I AMIRE VE CERRAHHANE-I AMIRE’ adli tip okulunun açilis tarihi olan 14 MART 1827 Türkiye’de modern tip egitiminin baslangici olarak kabul ediliyor. Tip Bayrami, ilk kez, 1. Dünya savasi sonunda, Istanbul’un isgal edildigi günlerde, yabanci isgal kuvvetlerine karsi tip ögrencilerinin bir tepkisi olarak 1919 yilinda kutlandi.

· 15 MART 1920 – Ingilizler, Istanbul’da yüz elli Türk aydinini tutukladi.

· 15 MART 1933 – Almanya’da Hitler, Üçüncü Reich’i ilan etti.

· 15 MART 1938 – SSCB Ekim Devrimi’nin önderlerinden Nikolay Buharin idam edildi.

· 16 MART 1988’de 5000 Kürdün kimyasal bombalarla yok edildigi Halebçe katliami gerçeklesti.Bu insanlik disi katliamda on bine yakin Kürt yaralandi. Hala yaralari iyilesmeyen ondan fazla insan yasiyor Halepçe’de. Emri veren Saddam ve emri icra eden Ali Kimyayi idam edildiler.

· 16 MART 1978’de Istanbul Üniversitesi’nden çikan ögrencilerin üzerine Beyazit Küllükte kümelenmis katiller tarafindan bombalar atilarak 7 ögrencinin öldürülmesi gerçeklesti. Bu olayda onlarca ögrenci de yaralandi. Hamit Akil adli Kürt devrimcisi de ölenler arasindaydi. Simdiki Trabzon Emniyet Müdürü Resat Altay o bölgenin ekipler amiriydi.

· 16 MART 1868 Sosyalist gerçekçiligin babasi ünlü romanci Maksim Gorki dogdu. Gorki , Çocuklugum, Benim Üniversitelerim ve Ana adli romanlari ile dünyada ün salmis bir yazardir.

· 17 MART 1994 DEP Milletvekilleri, Leyla Zana, Hatip Dicle,Selim Sadak, ve Orhan Dogan 10 yil hüküm giydiler. Özellikle Orhan Dogan çok çirkin bir biçimde Meclis kapisinda yaka paça polislerce araca bindirilip emniyete götürüldü. Orhan Dogan tahliye olduktan sonra Dogubeyazit’ta, bir sölen esnasinda beyin kanamasindan yasamini yitirdi.

· 17 Mart 1999 da Irak Kürt Federe Devleti parlamentosu yesil sari kirmizi renklerle bilinen ve ilk kez Mahabat Kürt Cumhuriyetinde Kürdistan Bayragi olarak kabul edilmis olan bayragi kabul ederek17 Marti Kürdistan Bayrak günü olarak ilan etti.

· 18 MART 1915 Çanakkale’de önemli bir zafer kazanildi. Türkiye’de yasayan hemen her halktan onlarca genç askerin cani pahasina elde edilmis olan bu zafer Türk Kurtulus Hareketinin en agir ve zor eylemiydi. Günlerce süren çatismalardan sonra Çanakkale bogazi kontrol altina alindi. Gelibolu Zaferi de denilen bu olay Türk Tarihine altin harflerle yazildi. Her yil bu zaferin yildönümünde çesitli etkinliklerle anmalar yapilmaktadir.

· 19 MART 1985 te Yazar Aziz Nesin Uluslar arasi Dünya Yazarlar Birligi PEN örgütüne onur üyesi olarak kabul edildi.

· 19 Mart 1993 yilinda Lübnan-Barelyas’ta PKK ile PSK arasinda bir protokol imzalandi. PKK adina Abdullah Öcalan, PSK adina ise Kemal Burkay protokole imza atti. Gözlemci olarak da Ahmet Türk ve Celal Talabani tanik olarak protokolde yer aldi Buna göre PKK hemen bir ateskes imzalayacak ve her iki Kürt hareketi aralarindaki sorunlari giderip bundan böyle güç birligine gideceklerdi. Bu protokolün ilk yaptirimi ateskesin ilani oldu. Ancak bu ateskes Bingöl’de Eregenekon tarafinda 30 sivil askeri öldürtülmesi sonucu bozuldu. Daha sonra PKK tek tarafli olarak protokolü bozdu.

· 19 Mart 1980 yilinda Özgürlük Yolu, KUK ve DDKD diye bilinen üç Kürt siyasi hareketi arasinda UDG ‘Ulusal Demokratik Güçbirligi’ adinda bir ulusal birlik olusturuldu. Bu önemli güç birligi sayesinde DDKD ve KUK arasinda kan davasina dönüsmüs olan ‘kardes’ kavgasi sona ermis oldu.

· 19 MART 1945 yilinda Sovyetler Birligi daha önce 1925 yilinda Türkiye ile bagitlamis oldugu’ Türk ‘Sovyet Dostluk Paktini’ sonlandirdigini ilan etti.

· 20 MART 1956 Tunus bagimsizligina kavustu. Bir Fransiz sömürgesi olan Tunus ,Fransa’nin çekilmesi ile özgürlügüne kavustu.

· 20 MART 1945 Adana’nin Ceyhan ilçesi çok siddetli bir deprem meydana geldi. Rihter ölçegine göre 6 büyüklügündeki depremde bir çok kisi yasamini yitirdi.

· 21 MART -612 (M .Ö). Kürt, Fars, Beluc ve Tacik halklarinin bayrami. Kürtlerin atasi sayilan Guti’lerden bu yana 4350 yildan fazla bir süredir kutlana gelen dünyanin en eski ve en düzenli bayrami olan NEWROZ,ayni zamanda tarihteki ilk ve tek bayramdir ki ulusal bir olayi konu alir.Bu gün Kürt takviminin de baslangiç günüdür. Yani Kürt takviminin ilk günü 21 martta ile baslar.Burada diger bir önemli bilgi de sudur ki M.Ö. 632 yilinda Nünowa kenti fetih edilmis , bundan iki yil sonra ise Yani M.Ö.630 yilinda da Med imparataorlugu kuruldu. 632 yilinda Dehak’in eline geçmis olan kent 20 yil boyunca zulum görmüs ve can almistir. Denilir ki 20 yil boyunca öldürüldügü savlanan ama özünde daga gönderilmis olan gençler bu süre içinde yasamlarini dagda geçirdiler. Dolayisi ile Newrozun yasini hesaplarken 612 yi miladi takvime eklemek gerekir.Sonuç Newrozun yasidir.

· 21 MART 1999 UNESCO Paris’teki 30. oturumunda 21 MART Dünya Siir Günü ilan etti. O günden beri her yil dünyada bu gün siirsel etkinliklerle kutlanmaktadir.

· 21 MART 1960 tan beri bu gün ayni zamanda Uluslararasi Irkçilik ve Ayirimcilikla Mücadele günü olarak benimsenmistir.

· 21 MART 1966 Türk halk siirinin önde gelen isimlerinden Asik Veysel Satiroglu yasama gözlerini yumdu.

· 21 MART 1982 yilinda Diyarbakir ceza evinde baskilari kinamak için isyanlar basladi. Bu esnada bedenini atese vermek suretiyle yasamina kiyan Mazlum Dogan adli Kürt devrimcisi direnmenin ve cesaretin timsali olarak tarihe geçti.

· 22 MART 1945 Yilinda,Suudi Arabistan, Irak, Yemen,Libya, Ürdün,Misir ve Suriye tarafindan Arap Birligi Örgütü kuruldu.Bu örgüt ilgili ülkelerdeki Kürt Ulusal hareketinin de genislemesi önünde önemli engeller olusturdu.

· 23 Mart 1876’da ‘Türkçülügün Esaslarini’ yazmis olan Kürt asilli Ziya GÖKALP , Diyarbakir’da dogdu. Gökalp, ‘Kürt Asiretleri Üzerine Sosyolojik Tespitler’ adli bir arastirmaya da imza atmis olan sosyolog Ziya Gökalp, PEYMAN adli Kürtçe-Türkçe’ bir gazete de çikarmistir. Daha sonralari ise 1909’da Selanik’te toplanan Ittihat Terakki Kongresi’ne Diyarbakir delegesi olarak katildi. Türkçülük ve Turanciligin babasi diye bilinen Kürt Ziya Gökalp’in gelistirdigi görüs “Türklesmek, Islamlasmak, Muasirlasmak” diye özetlenmekte olup, bu yaklasimin kültürel ögesi Türkçülük, ahlaki ögesi de Islamcilik olarak algilanmaktadir.

· 23 MART 1960 Yilinda 1878 yilinda Bitlis ili Hizan Ilçesi Nors köyünde dogmus olan ve Seidê Kurdi diye bilinen Bediuzzaman Saidê Norsi yasamini tamamladi.

· 23 MART 1992 Yilinda Kürt gazeteci Izzet Kezer öldürüldü.

· 23 MART1876 Yilinda Kürt asilli Ziya Gökalp dogdu. Gökalp Turanciligin babasi sayilir. Türkçülügün Esaslari adli kitabi Türk Milliyetçilerinin en önemli el kitabidir. Gökalp daha önceleri de ‘ Kürt Asiretleri üzerine Sosyolojik Tetkikler’ adinda bir arastirma yapmisti.

· 25 MART 1912 Yilinda Türk Ocaklari Dernegi kuruldu.

· 25 MART 1976 da Ünlü yazar Sevket Süreyya Aydemir hayata veda etti.

· 28 MART 1939 FRANKO Ispanyada Fasist bir diktatörlük kurdu.

· 28 MART 1970 te Gediz de deprem oldu ve 1000 kisiden fazla can kaybina mal oldu.

.28 MART 1966 yilinda Cevdet Sunay Cumhurbaskani olarak seçildi.Cevdet Sunay Ankara sokaklarina ‘Kürdüm Diyenin Yüzüne Tükürün’ diye pankartlar yazdirip astirdi.

· 28 MART 2006 da Mus’un Senyayla ilçesi kirsalinda 14 PKK’linin kimyasal silahlarla öldürüldü. Bu olayi kinamak için 28 Mart 2006’da Diyarbakir’da cenazelerin defnedilmesi sirasinda patlak veren olaylarda Diyarbakir, Batman ve Kiziltepe’de 13 kisi daha yasamini yitirdi.

· 30 MART 1972 de Tokat-Niksar Kizilderede bir katliami gerçeklesti. Bu katliamda Mahir Çayan ve arkadaslari yargisiz olarak infaz edildiler.

· 31 MART 1947 yilinda Mahabat Kürt Cumhuriyeti baskani QADI MUHAMMED Çarçira meydaninda idam edildi. Kürtler bu günü Sehitleri Anma günü olarak kabul etmektedirler.

Latif Epözdemir