Misir’la savas mi?

Sonunda Misir da el yükseltti. Devlet Baskani Abdulfettah el Sisi, Türkiye’yi durdurmak için Libya’ya müdahale tehdidinde bulundu. ‘Yabanci güçlerin destekledigi militanlar ve parali askerlerden gelen tehditlere karsi Misir’in kendini savunma hakki oldugunu’ vurguladi. ‘Bazilari Sirte-Cufra hattini geçecegini düsünüyorsa, bu bizim için bir kirmizi çizgidir’ dedi. Ankara’nin ‘Mesru hükümeti destekliyoruz’ tezine karsin o da baska bir mesruiyetten bahsetti:
‘Gerek BM Sözlesmesi uyarinca kendini savunma hakki olsun gerek Libya’da seçilmis tek mesru otorite olan Temsilciler Meclisi’nin talebi üzerine olsun, Misir’in yapacagi herhangi bir dogrudan askeri müdahale uluslararasi mesruiyet kazanmistir.’
Bu konusmayi 20 Haziran’da Libya sinirindaki Sidi Barrani Üssü’nde yapti. Pilotlar ve özel kuvvetlere ‘Sinirlarda ve sinirlarin ötesinde olasi görevlere hazir olun’ diye seslenip ekledi: ‘Libya’da baris ve huzuru saglayinca güçlerimiz baris içinde çekilecek.’
Sisi’yi dinleyenler arasinda Libya’dan bazi kabile liderleri de vardi. Onlara da askeri egitim ve silah vaat etti.
***
Simdiye kadar Türkiye’nin artan dahli karsisinda seyirci kalmayacaklarini söylese de Sisi’nin askeri bir maceradan kaçindigi söyleniyordu. Sisi’nin temel korkusu, Libya’da Islamci güçlerin kazanmasi halinde Misir’da 2013’teki darbeyle devirdigi Müslüman Kardesler’in rövans imkâni bulma ihtimali. Ancak öfkesine hakim bir ihtiyatlilik da vardi. Buna karsin 2013 darbesinin finansörleri Birlesik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan Misir’i askeri maceraya itiyordu.
Öncesinde Sisi, Rusya’nin da yönlendirmesiyle 8 Haziran’da Libya Ulusal Ordusu Komutani Halife Hafter ve Temsilciler Meclisi Baskani Akile Salih ile birlikte Kahire Bildirisi ile ateskes çagrisi yapmisti. Bununla uluslararasi alanda kendine bir manevra alani açti. Kahire Bildirisi pek çok taraftan destek görürken Ulusal Mutabakat Hükümeti, Türkiye ile esgüdüm halinde Sirte, Cufra ve Petrol Hilali’ni hedefe koydu. Harekat pupa yelken giderken Hafter güçlerinin neredeyse savasmadan çekildigi Vatiyye Üssü ve Tarhune kentinde gördügümüz Türk-Rus koordinasyonu Sirte-Cufra düzlügünde ariza verdi. Ayrica Türkiye’nin insansiz uçaklarla sagladigi hava üstünlügünün sinirlarina ulasilmisti. Dogu güçlerinin ates gücü yeniden etkili olmaya basladi. Yani Sirte’nin kolay olmayacagi anlasildi. Bunu Rusya, Fransa, BAE ve Misir’in bir tarafindan asildigi karsi fren olarak görmek mümkün.
Iddialara göre Rusya’nin plani Cufra’yi kara üssü, Sirte’yi deniz üssü yapmak. Türkiye Kahire Bildirisi’ni reddedip operasyona devam deyince diyalog tikandi ve Rus bakanlar Ankara’ya gelmekten vazgeçti. Bu arada Erdogan savasin sonunu görmeden askeri durumun yani sira ekonomik pastayi konusmak üzere ekibini Trablus’a gönderdi. Fransizlar da Libya’ya silah tasidigi süphesiyle bir yük gemisini aramak isterken Türk firkateyninin düsmanca tutumuna maruz kaldiklarini belirtip NATO’nun kapisini çaldi. Sisi’nin müdahale tehdidi iste bu gelismeler isiginda geldi.
***
Sisi ciddi mi yoksa blöf mü yapiyor? Misirli kaynaklara bakilirsa Kahire yönetimi yabanci diplomatlara kirmizi çizgi geçilirse Misir’in müdahale edecegi bilgisini paylasti. Tehdidin neye evrileceginden bagimsiz olarak bir iki ihtimal üzerinde durulabilir:
‘ Hafter’in arkasindaki bütün güçler adina Misir, Türkiye’nin müdahalesinin önüne ‘caydiricilik’ duvari örüyor. Örmeye çalisiyor. Deniz ve havadan ikmallerle müdahaleyi yürüten Türkiye’nin aksine Misir 1200 kilometrelik bir kara baglantisina sahip. Bu da sinir hatlarinda müdahale avantaji sunuyor.
‘ Bu hamleyle Misir, Rusya’yi bloke etmesi için Türkiye’den yana meyleden ABD’nin tutumunda eskiye dönüsü hedefliyor. Trump yönetimi Sisi’ye ‘Haklisin’ dedikten sonra dönüp Erdogan’a da ‘Sen de haklisin’ diyen bir tutum içindeydi. Ruslarin Libya’da artan rolü Amerikan kurulu düzenini alarma geçirdi. Pentagon’un Rus uçaklarinin izini süren gayretkesligi ayni zamanda Trump’i dürtme amaci tasiyor. Simdi Sisi ‘istikrar ve terörle mücadele’ kartiyla Trump’i etkilemeye çalisiyor. Ayrica Sisi, Israil’in Arap dünyasindaki mesruiyet ve güvenligini temel mesele yapmis Amerikan siyasetine, Orta Dogu düzeninde Misir’la ortakligin önemini hatirlatiyor. Kahire son yillarda Amerikan ortakligini Rusya ile ikame edebilecegini de gösterdi. Amerikan kanadindan daha fazla umursamazlik Ruslara kanal açiyor.
‘ Misir ekonomisi bir savasi kaldiramaz. Körfez’in açtigi kredi ve hibeler olmasaydi Sisi çarki döndüremezdi. Eger tehdit müdahaleye dönüsürse bu ancak BAE-Suud finansörlügünde mümkün olabilir.
‘ Bundan sonra iki müttefiki savastan söz ederken ABD tavrini netlestirmek durumunda kalacaktir. Amerikalilarin tutumu gidisati tayin edebilir.
‘ Libya’ya müdahalenin yaratacagi kirilganliklar Misir’in demir yumrukla saglanmis iç istikrarini türbülansa çekebilir. O yüzden Misir evvela vekâlet savasiyla sansini zorlayabilir. Libya Ulusal Ordusu’nu yeniden organize edip etkinligini artirabilirler. Gerekirse faturayi Hafter’e de keserler. BAE Disisleri Bakani Enver Gargas’in ‘Bazi dostlarimiz tek tarafli kararlar alarak yanlis yapti’ diyerek Hafter’i elestirmesi arayis içinde olabileceklerini gösteriyor. Sisi’nin dedigi gibi kabileleri silahlandirarak cepheyi de büyütebilirler.
Libya Ulusal Ordusu’nun yürütecegi savasta ‘görünmez’ roller üstlenebilirler. Ya da hükümetlerin sorumluluktan kaçmasina imkân sunan ‘devlet disi’ aktörleri daha fazla kullanabilirler. Zaten yaptiklari bir sey.
***
Esasen son aylarda vekâlet savasi limitlerini gördü. Türkiye kendi tarafinda oyunun kurallarini degistirdi. Simdi karsi taraf sansini zorluyor. Fakat gerçekten çatisma dinamigini degistirecek adimlar atabilirler mi? Süpheyle bakilan bir durum. Türkiye’nin üstlendigi riskleri hasimlari üslenmekten imtina ediyor.
Ancak Misir bu çikisiyla, Türklerle pazarlikta Ruslarin elini de güçlendirmis oldu. Askeri restlesmeler de taraflari masaya tasiyamazsa Sirte-Cufra ‘bölünme hatti’ olarak beliriyor. Düsmanligi kalici hale getirecek bir hat. Trablus güçleri Sirte ve Libya’nin hidrokarbon rezervlerinin yüzde 60’ini barindiran Petrol Hilali’ni ele geçirmeden masaya oturmak istemiyor. Büyük bir koz. Dogu güçlerine yatirim yapanlar da bunu önlemeye kararli gözüküyor. Velhasil Libya giderek yorucu olmaya basliyor.
———————————————————-
Gazete Duvar-23 Haziran 2020

Fehim Tastekin