Pêsgotina li ser Bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê

Hêjayan,

min îro (20. 11.14) dîsa bi dilekî xwes ji rêzdar Prof. Dr. Ahmet Tasgin bihîst ku, berhemeke wî li ser bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê û ji aliyê wesanên „Çizgi yayinlari’ yê ve hatiye çapkirin.

Mixabin û ez zahf xemgînim ku, ez ji ber tendûristî û bêderfetiya xwe, nikarim temamiya pêsgotin û naveroka vê berhema ku, li ber dilê min gelekî giranbuha ye ji zimanê tirkî wergerînime kurdî anjî almanî û ez jî alîkariyekê bi keda vî camêrî ra bikim !

Ezê gelekî dilsad bim, eger hinek ji van rêxistin û kesên ku navên wan di pêsgotinê de hatine birêzkirin anjî yek ji „akadamîkarên Êzdiyan’ bikaribe temamiya pêsgotin û naveroka vê berhema giranbuha ji bo dîrok, xwenasîn, çande, lêkolînkirin û dewlemendiya arsîva Êzdiyatiyê wergerîne ser zimanê ku xwandevan û ciwanên me xwe pê nasdikin !

Ji bona vê armancê, ez niha vê pêsgotina ku rêzdar Prof. Dr. Ahmet Tasgin li ser Bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê û bi zimanê tirkî nivîsandiye (binêren li *1) , wêne û daxwuyaniya ku pirtûkxana wesanên „Çizgi yayinlari’ yê di malpera xwe(binêren*2) de hatiye belakirin pêskêsî agahdariyên we hêjan jî dikim.

Ez hêvîdarim ku ev berhevkirin û agahdariyên min jî li goriya nêrînên we bin û hûn jî bikarîbin van pêskêsî xwandevan, dost û nasên me bikin!

Bimînin di nav xêr û xwesiyê de.

Bi gel rêz û silavên min ra,

Kemal Tolan -Xemxwar û Berhevkarê Kevnesopên Êzdiyatiyê. 21.11.14

Çavkanî*:

1 Pêsgotina li ser Bîbliyografiya Êzdiyên li Tirkiyê

„ TÜRKIYE YEZIDILER BIBLIYOGRAFYASI / Prof. Dr. Ahmet Tasgin
Önsöz

On yila yakin bir zamandan beri Yezidiler bibliyografyasi çalismasinin hazirliklari yapildi ve buna göre belirlenen yol haritasina uygun sürdürüldü. Bibliyografyanin toparlanmasi yorucu bir ugras oldugu için sabir istemektedir. Ayni zamanda birden fazla alanda konunun takibini yapmak ve temin etmek zor ve masraflidir.

Çalismanin bibliyografik malzemesinin olusturulmasinda birçok kurum ve kisinin yardim ve destegini gördüm. Bu yardimlardan bir kismi fikir bir kismi kaynaklarin bir kopyasinin verilmesi seklinde gerçeklesti. Kaynaklardan haberdar olma ve ulasma gibi birçok noktada adi geçen yardimlar hem zaman olarak hem de çaba olarak yükümü hafifletti. Isimlerini buraya yazamayacagim kadar çok kimse var ve bunlar arasinda özellikle kütüphane görevlileri, arastirma merkezleri, ilgili konudaki çalisma sahipleri ve yakin arkadaslarim bunlardan ilk aklima gelip sayabildiklerim. Çalismanin bu hale gelmesinde büyük pay sahibi onlardir ve bana yardim sunan herkese mütesekkir oldugumu belirtmeliyim. Bir anlamda bu bibliyografya onlarin essiz yardimlariyla olustu.

Türkiye Yezidiler bibliyografyasinin tamamina yakinini temin etmeye çalistim. Yezidiler konusuyla ilgili bibliyografyanin burada degerlendirilenlerin tamami görülüp degerlendirilmistir.

Bir sekilde temin edilemeyen kaynaklar degerlendirilmeye alinmamistir. Fakat arastirmacinin sabirsizli ve imkânlarin kisitli olusuyla gözden kaçanlarin olabilecegini söylemek gerekir. Okuyucunun bu konuda da gördügü eksikleri veya herhangi bir nedenden dolayi buraya yansimayan bibliyografik malzemeyi yazarina ulastirmasalar bile en azindan haberdar etmelerini istirham ederim.

Bu çalismanin hazirlanma süreci sadece bibliyografya temiyle geçmedi ayni zamanda bibliyografyanin nasil anlasilmasi gerektigi hakkinda da bilgi sahibi olundu. Buna göre uzun süreyazili metinlerden Yezidilik hakkinda arastirmalar yapildi. Diger yandan bibliyografyayi olustururken bir yandan da alan arastirmasina baslandi.

Yezidilik konulu arastirmanin alan arastirmasi Türkiye basta olmak üzere diger ülkelerde de yapildi. Bu arastirma döneminde alan arastirmasina Yezidilerin yerlesik olduklari yerlerinin belirlenmesiyle baslanildi ve birer birer tespit edildi. Böylece temin edilen bibliyografyanin kendi arasindaki farkliligi ile ilgili literatürün farkli bölgelerde yasayan Yezidileri konu aldiginda bir farklilik veya paralellik olup olmadigi hakkindaki baglanti ve iliski kurulmaya çalisildi. Farkli cografyalarda yerlesik Yezidilerin ortak Islam mirasi ve tarihi üzerinden ele alindigi bir gerçektir. Diger yandan farkli ülkelerin uluslasma süreçleri birbirlerinden farklilasan yeni bir ulus insasiyla geçmektedir. Dogal olarak giderek farkliliga vurgu yapan ve bu farkliligi derinlestiren söylem farkli cografyalarda birbirleriyle yatay olarak ayni düzlemde olan topluluklari da etkilemistir.

Bu durum Yezidilerin yasadigi cografyanin tamaminda ortak miras ve tarihin yaninda yeniden farkindalik ve farklilik üreten bir söyleme dönüsmüstür. Giderek ortak miras, tarih ve cografya Islam ötesinde hatta Islam’in hiç olmadigi Islam öncesi bir tarihe isaretlenmeye çalisildi. Yezidi tarihi, ortaya çikisi, adi, inançlari, ibadetleri, kurumlari ve diger birçok husus için de açiklama yapilan bu yeni alan ve referans noktalari ortaya konulmaya baslandi. Islam kaynaklarinin dönemsel kullandiklari dilin ve istifade edilen söylemin dahi kendi içerisinde hangi karsiliginin oldugu da kabaca geçistirilmis oldu. Bu durum Yezidiler ve Adi bin Müsafir arasindaki iliskinin belirsizligine götürmekte ve Yezidi tarihi açisindan da telafisi mümkün olmayan bosluklar olusturmaktadir.

Avrupa ülkelerinin isgücü ihtiyaciyla baslayan göçlerle kabul ettigi farkli ülke vatandaslarinin disgöçleri yeni bir cografyanin olusmasina neden oldu. Artik Yezidiler için de yeni cografyadan söz edilebilir. Bir anlamda geleneksel Yezidi yedi mintikasinin yeni bölgesinden birisi de Avrupa oldu. Bu çerçevedegiderek artan literatürün önemli bir kismi Avrupa veya Avrupa’da Yezidiler olmaya basladi. En azindan arastirmacilar için Avrupa’daki yeni diasporanin görülmesi zorunlu hale geldi.

Güneydogu Anadolu’da yasayan Yezidiler, 1980’li yillarin çatisma ortamindan Avrupa’ya göç ettiler. Yezidilerin de büyük bir kismi Almanya’ya yerlestiler. Bu bakimdan da birçok nedene bagli göçlerle Almanya’da yasayan Yezidiler hakkinda gözlem ve görüsme yapmak üzere Almanya’ya gidildi. Almanya’da onlarla gurbet, göç süreçleri, kimlik, geri dönüs, egitim, uyum, asimilasyon vb. birçok konunun konusulma ortam ve firsati olustu.

Yezidilerin kutsal mekâni Lalis-i Nurani’ye (Irak’ta Musul yakinlarinda) gidildi. Topluluklarin dogal ortamlarinda gözlemlenmesi konusu, arastirma konusunun anlasilmasini ve bir çerçeve kurulmasini saglamaktadir. Bundan dolayi da Zaho, Dohok, Erbil, Musul ve Süleymaniye gibi birçok büyük sehirlerde ve köylerde Yezidilerle görüsmeler yapildi. Bu çalismada Yezidilerin yasadiklari bütün bu alanlarda yapilan gözlemlerden de yararlanildi.

Arastirmaya baslandigindan itibaren hiçbir fedakârliktan kaçinmayip yardimci olan Sanliurfa Viransehir Yezidilerinden Yüksel ailesine çok sey borçluyum. Belki de bu çalismanin bu düzeye ulasmasindaki en büyük pay onlarindir. Çünkü gergin, sikintili ve endiseli geçen zamanlarda çalismaya bir süre ara vermek zorunda kalindi. Bu sikintili dönemde Yüksel ailesinin sicak, güvenilir, samimi, güvenle ve gülen yüzle karsilamalari, bu olumsuzluklari unutturup çalismanin yeniden baslamasina neden oldu. Onlar yillardir karsi karsiya kaldiklari ve yasadiklari bütün olumsuzluklara ragmen hüsnü kabulle karsiladilar ve her defasinda yardimlarini esirgemediler.

Ayrica Almanya / Oldenburg Yezidisches Kulturforum /Denge Ezidiyan Oldenburg Yezidiler Dernek yöneticilerine; Almanya / Bielefeld Denge Yekitiya Ezdiyan / Lalis yöneticilerine tesekkür ederim. Bielefeld Dernegi yöneticileri, gurbette öyle bir ev sahipligi yaptilar ki kendimi Midyat, Besiri veya Nusaybin’de hissetmemi sagladilar.

Son olarak Lalis-i Nurani’ye, Yezidilerin hac için gittikleri kutsal mekâna gidildi. Burada yapilan uygulamalari görerek, sorarak yerine getirerek mekânin bütün bölümlerini gezme imkânim oldu. Bunun yaninda Lalis-i Nurani çevresindeki yerlesim yerlerinin büyük bir kismini yine meclis-i ruhani üyelerinin yerlesim yerleri münasebetiyle ziyaret etme firsati da buldum.

Irak’taki bütün arastirma boyunca rehberlik ederek, hem bilgi hem de kaynak saglayan akademisyen Said Hudeda, Adnan Ziyan Ferhan, Hidir Dimle’ye ve arastirmaci parlementer Pir Hidir’a ve Bingeha Lales Kültür Merkezi baskani Said Silo, Seyh Semo ile merkezin bütün personeline sagladiklari imkânlar, samimiyet ve ilgiden dolayi tesekkür ederim.

Bugüne degin farkli konularda da çalismalarimda yardimlarini esirgemeyen ve çalismalarin biçimlenmesinde elestiri ve degerlendirmelerde bulunarak arastirmalarin derinlesmesini ve arastirmacinin çok daha genis ve farkli açilardan konulari degerlendirmesine imkân sunan sevgili arkadaslarim Doç. Dr.Eyyüp Tanriverdi ve Doç. Dr. Canan Seyfeli’ye tesekkür ederim.

Çalismanin eksikleri tabi ki bana aittir. Okuyucularin yapacaklari elestiriler veya katkilar dikkate alinabilecek bir imkân her zaman bulunmaktadir. Bu bakimdan konuya ilgili çevrelerin cömert ve yardimsever oluslarini hatirda tutarak bu konuda da yardimlarini esirgememelerini ve en azindan eksiklik ya da eksik kalan kaynaklarin bilgisini yazarina ulastirmalarini bekliyor ve umuyorum.

Bu çalismanin Türkiye Yezidiler ve Yezidilik arastirmalarina ve Bibliyografyasina katki sunmasi dileklerimle.

Prof. Dr. Ahmet Tasgin Konya University 2014 Konya’

Min ev pêsgotina ji ber vê nama ku rêzdar Prof. Dr. Ahmet Tasgin di Tebaxa 2014 de ji min ra sandiye girtiye. Kemal Tolan

2 Daxuyaniya pirtûkxana-wesanên „Çizgi yayinlari’

Çizgi Kitabevi – Meram – Yayinevi | Facebook https://www.facebook.com/Cizgikitabevi/timeline

‘TÜRKIYE YEZIDILER BIBLIYOGRAFYASI / Prof. Dr. Ahmet Tasgin

Foto: TÜRKIYE YEZIDILER BIBLIYOGRAFYASI / Prof. Dr. Ahmet Tasgin Bu çalisma, Türkiye’de Yezidileri konu alan hemen her türlü bilginin künyesinin verilmesi ve tanitilmasindan olusmaktadir. Bu haliyle çalisma, Yezidiler hakkinda yapilan çalismalarin dönemsel yogunlugu ve içeriginin görülmesini kolaylastiracaktir. Türkiye’de dini sosyal bir grubun hangi yönleriyle hangi dönemde ele alindigin anlamayi kolaylastirdigi gibi buna paralel olarak yeni çalismalara imkân saglamayi amaçlamaktadir. Ilgili literatürün konuya ilgi duyan bütün çevrelere konu hakkindaki bütün literatürü sunmanin sagladigi firsat konunun da bir bütün olarak görülmesine imkân sunacaktir. Tarih boyunca birçok yönüyle dikkatleri çeken Yezidiler nitelik ve nicelik itibariyle çesitli arastirma ve incelemeye konu olmustur. Bu çalismalarin Türkiye ayagi burada tanitilmaktadir. Türkiye Yezidiler bibliyografyasina dâhil olan çalismalar teker teker burada ele alinmaktadir. Yezidileri konu edinen metinler, künyeleri verilmenin yani sira kisaca degerlendirilmektedir. Yezidiler konulu çalismalar adeta özetlenerek dizin yaklasimiyla arastirmacilarin kolayca içeriklerine ve künyelerine ulasmalari kolaylastirildi. Dogal olarak kendisinden sonraki çalismalara alanin tamamini göstermekle eksik ya da problemin hangi noktalarda olustugu hakkinda da yol haritasi sunmustur. Çalismada ansiklopedi, sözlük, makale, basin, gazete, dergi, bildiri, tez, kitap, kitap bölümleri, çeviriler basligi altinda ulasilabilen bütün kaynaklar künyeleriyle burada yer aldi ve her biri kisaca degerlendirildi. Çalisma bu yönüyle bir ilktir ve bundan sonraki çalismalara da öncülük edecektir.
Bu çalisma, Türkiye’de Yezidileri konu alan hemen her türlü bilginin künyesinin verilmesi ve tanitilmasindan olusmaktadir. Bu haliyle çalisma, Yezidiler hakkinda yapilan çalismalarin dönemsel yogunlugu ve içeriginin görülmesini kolaylastiracaktir. Türkiye’de dini sosyal bir grubun hangi yönleriyle hangi dönemde ele alindigin anlamayi kolaylastirdigi gibi buna paralel olarak yeni çalismalara imkân saglamayi amaçlamaktadir. Ilgili literatürün konuya ilgi duyan bütün çevrelere konu hakkindaki bütün literatürü sunmanin sagladigi firsat konunun da bir bütün olarak görülmesine imkân sunacaktir. Tarih boyunca birçok yönüyle dikkatleri çeken Yezidiler nitelik ve nicelik itibariyle çesitli arastirma ve incelemeye konu olmustur. Bu çalismalarin Türkiye ayagi burada tanitilmaktadir. Türkiye Yezidiler bibliyografyasina dâhil olan çalismalar teker teker burada ele alinmaktadir. Yezidileri konu edinen metinler, künyeleri verilmenin yani sira kisaca degerlendirilmektedir. Yezidiler konulu çalismalar adeta özetlenerek dizin yaklasimiyla arastirmacilarin kolayca içeriklerine ve künyelerine ulasmalari kolaylastirildi. Dogal olarak kendisinden sonraki çalismalara alanin tamamini göstermekle eksik ya da problemin hangi noktalarda olustugu hakkinda da yol haritasi sunmustur. Çalismada ansiklopedi, sözlük, makale, basin, gazete, dergi, bildiri, tez, kitap, kitap bölümleri, çeviriler basligi altinda ulasilabilen bütün kaynaklar künyeleriyle burada yer aldi ve her biri kisaca degerlendirildi. Çalisma bu yönüyle bir ilktir ve bundan sonraki çalismalara da öncülük edecektir….’

Bi gel rêz û silavên min ra,

Kemal Tolan -Xemxwar û Berhevkarê Kevnesopên Êzdiyatiyê. 21.11.14

Kemal Tolan