SÊX SEÎD: SEREKÎ SEREWEDARTISÎ NETEWÎ YÊ KURDISTAN

Serekî Serewedartisî Netewî Yê Kurdistan Sêx Seîd, reyber û serekanî miletê kurd ra yew o û o her tim zî wina bêro vîr arden.

Hereka ke serrê 1925 ke binî serektîyê Sêx Seîd de destpêkerd, bêsik, yew hereketa netewî û azadîwaste ya. Kurdan ê serran de, bi zerre ra bawerîyê xo na hereket ard û past da ci. Helbet, Sêx Seîd yew sexsîyeto xususî û cematnas û miletperwer û netewekar û zana û her wina zî dîndar bi.
Bê guman wextî dewleta Osmanîyan de, miletê Kurd waharî tayê mafan bî û eskayenî goreyî edet û kukturî xo biciwî. Sey mînak ziwanî Kurdî qedexe nêbi, nameyî xozayî ê dew û bajaranî Kurdistan, kurdî bi, nasnameyî Kurd û Kurdistan qedexe nêbî, ret, înkar û asîmîlasyon hende husk nêbi.

Rejimo Kemalist ê Komara Turkîye ke ‘tekîye’ û ‘Tirkbîyayis’ sero amebi fîkîr kerden, di serrî serewedartisî miletê Kurd ra vero amebi hikum sero. Yew meclîsa newe amebî awan kerden, meclîsa pey yew komar zî, ameyebî îlan kerden.
Kemalîst û îdare kerdoxanî komara newe înkar kerdisî heq û hiquqî kurdan sey ‘Yew karo milli’ qebûl kerd. Heme heqî kurdan yê netewî ameyî qedexe kerden. Gelek yasa û qanûn û kerdeyî ‘verba Kurd’ ameyî soxilnayen, kurd roj bi roj kesayetîye xo ra ameyî dûr kewten, kurdbîyayen bi sey yew talukeyo gird, felaketa newe yê Komarê Tirkan, înkarî Kurdan û cûyê Kurdayetî kerd.

Komara Kemalist ke bingehî serdestîye miletê tirk sero awan bibî, roj bi roj Kurdan sero yew zordestîya giran rona.
Destpekî serranî 1920 de Erzirom de Xalid Begê Cibrî, Yusuf Zîya û çend embazanî înan bi nameyî “Komîteyî Îstîklalî Kurdîstan ‘ AZADÎ’ yew rexistin awan kerdibî. Yew mudet cuwa pey Sêx Seîd zî bibi endamî Azadî. Payîzî 1924 de serekanî AZADÎ ra Xalid Begê Cibrî, Yusuf Zîya ameyî girewten. Îdarekerdoxanî tirkan Sêx Seîd ra wast ke o sîyero Erzirom de îfa de bido.
Nayê sero Sêx Seîd, hetî Dîyarbekîra kewt rayîr, ey bi serek esîr, sêx, mele û gîragîranî kurdana zaf kombîyayisî virastî.

Sêx wast ke Diyarbekîr de ‘yew meclîsa mîllî’ awan biko, la belê rejim no mecal nêda sarî Kurd. Sêx Seîd û embazî ey mecbur mendî, dest bi yew serewedartis kerd û verba dewleta Tirk xoverda, înan wast ke Kurdistan binî zordesetîye komara Tirk ra azad bikerî.
La, çi heyf ke no serewedartis hetî zaf anî dîrokzanan ra sey yew serewedartiso ‘bêwext û rew’ ame hesibnayen. Çunke goreyî fîkrî înan milet hema bi pêroyî hedre nêbî û yew yewbîyayisî serasero milli çîn bi. No sebeb ra no serewedartis zaf nêramit. Dewleta Tirk bi yew zordestîya gird êrîs ard hereketî Sêx Seîd sero û na hereket davindarnayen û kerd vila. Sêx Seîd û 47 embazî ey, Mehkimayî Îstîklalî Serqî de, ameyî mehkima kerden û bi cezayê îdam ameyî ceza kerden. Dewlet hend Sêx Seîd ra tersayî ke mehîtî ey nimit û heta ewro zî cayî mezelî ey û embazanî ey beli nîyi, yanî nêno zanayen.

Ma sey Partîya Maf û Azadîyan / HAK-PAR, serekî hereketî azadîwastoxa netewî Sêx Seîd û embazanî ey, serrgerê 95. îdam kerdenî înan de, birêz û îhtîramo gird yad kenî. Her wina ma mehkima kerden û qerarî bêedalet ê mehkimaya nîjatperesta îstiklal, sermezar kenî. Sêx Seîd riyo sipî ê miletê Kurd o. Miletê Kurd bi hereketê Sêx Seîd û bi sexsî ey sereberz a. Miletê Kurd mînetdarê Sêx Seîd a.

Wa cayî gorê Sêx Seîd bêro eskira kerden. Wa îtîbarî înan bêro îade kerden.

Nustegehî Agahdarî û Çapamênîyî Partîya Maf û Azadîyan / HAK-PAR

SÊX SEÎDÊ PÎRANÊ: SEROKÊ SERÎHILDANA NETEWÎ A KURDISTANÊ

Serokê serhildana Netewî a Kurdistanê Sêx Seîd, yek ji rayedar û bîrewerê miletê Kurd e û wê wisa jî her tim bi bîr were. Tevgera ku di sala 1925’an de, dibin serokatîya Sêx Seîd de, destpêkirîye, bêsik tevgerek netewî û azadîxwaz e. Kurdan di wan salan de, bi dil û can bawerîya xwe bi vê tevgerê anîne û pistgirî lê kirine.

Helbet, Sêx Seîd sexsîyetekî taybetmend û civaknas û miletperwer û netewekar û zanîyar û her wiha jî; odlar bû.
Bê guman di dema dewleta Osmanîyan de, gelê Kurd qederek maf û berjewendîyên xwe parastibun û di jîyana Kurdan de xal û rengên Kurdewarî zêdetir xûya dikirin. Wek perwerdeya bi zimanê Kurdî, navên xwezayî yên gund û bajarên Kurdistanê, xwedmixtarîya mîrekên Kurdan, azadîya pênasa Kurd û Kurdistanê, nebûna ret û înkar û asîmîlasyonê û gelek xalên din.

Rejima Kemalist a Komara Turkîyê ku li ser ‘yekane’ û ‘Turkane’ hatibu hizir kirin, berî serhildana miletê Kurd bi du salan bibu xwedî desthilatdar. Meclîsek nû hatibu damezrandin, pistî meclîsê komarek jî hatibû îlan kirin.Ya balkês ew e ku komara nû, xwe wekî ‘Komara herdu gelan’ ango ‘Komara Turk û Kurdan’ befand kiribû. Meclîsa yekem destûreke nû pejirandibû û him di destûra nu de û him jî di biryarên destpêka meclîsa nû de, ji bo miletê Kurd mixtarîyet, yanî xweserîyek wekhev wek prensîb hatibû qebûl kirin. Di belge û bîranînên Meclîs û Mistefa Kemal de gelek caran qala vê demê hatîye kirin û ew belgeyê meclîsa pêsîn di arsîvên dewletê de hatine vesartin. Kurd wek miletek û Kurdistan jî wek welatek, Erdek, erdnigarek hatîye nas kirin.

Lê mixabin ku Kemalîst û rayedarên komara nû bi lez xwe û feraseta xwe wergerandin ser hizrên xwe kû di wan hizran de, inkara heq û berjewendîyên Kurda wek ‘kareke milli’ hatibu destnîsan kirin. Maf û berjewendîyên Kurdayetî ku her yek besekê bûn ji hebûna netewî a kurdan, yek bi yek hatin qedexe kirin. Gelek yasa û zagon û kiryarên ‘dijî Kurd’ hatin bikaranîn, Kurd roj bi roj jî kesayetîya xwe hatin dûrxistin. Kurdbûn bû wek xeterek mezin, feraseta nû a Komara Turkan, înkara Kurdan û jîyana Kurdayetî kir. Komara Kemalist û raya sîyasî a kulî ser serdestîya nîjada Turk ava bibû li Kurdan qûlibî, roj bi roj Kurd xiste bin zordestîyek nedîtî.

Di van sertan de, Sêx Seîd wek mirovekî serefmend û hestîyar û Kurdewar, li himber kiryarên zordestên rejîmê ne qaîlbûn û nerazîbûna xwe anî ziman û gelek caran ew wek aqilmend û serwêrekî Kurd bi navê miletê Kurd bang li rejimê kir ku destdirêjîya mafên millî yên miletê Kurd neke. Lê rejimê ev bangewazîya li ber çav negirt û dijwartir bû, zilm û zora li ser Kurdan berfirehtir kir. Rejima Turk Kurd ji hemu mafên milli û hevpar bêpar histin.
Sêx Seîd, di gel serok esîr û sêx û misayiqên Kurda gelek civîn kirin, sewirî û yekîtiya wan pêk anî. Sêx dixwest ku li Diyarbekir ‘encumeneke milli’ sah bike û yekdengîya miletê Kurd pêk bîne. Lê rejimê ev mecala jî neda gelê Kurd. Sêx Seîd û hevalê xwe naçar dest bi serhildaneke girseyî kirin û li himber rejima Turk li ber xwe dan, xwestin ku Kurdistanê ji bin zordestîya komara Turk azad bikin.

Di vê demê de di navbera Rêxistina Azadî û Serokê wê Xalid Begê Cibrî û Serokê milî Sex Seîdê Pîranê de hevkarî û hevdengîyek pêkhat, Miletê Kurd 95 sal berê, li hemberî rejima Kemalîst serhildanek pêk anî. Lê mixabin ku ev serhildan ji alîyê piranîya dîrokzanan ve wek serhildaneke ‘bêwext û zû’ hate hesibandin. Lewra, tê gotin ku, milet hê bi gistî amade nebû û yekîtîyek seranser a milli çênebibû. Lewra ye ku, ew serhildana girseyî zêde nikaribû dom bike. Bi zordestîyeke mezin, rejima Turk êrîs anî ser tevgera Sêx Seîd û ew hewildana têkbir, di nav zordarîyeke nedîtî de, tevger da seknandin û belav kir. Sêx Seîd û 47 hevalên wî, di dadigeha Îstîklalê a Serqê de, bi ferasetek neyartî û bi bêdadîyeke nedîtî, hatin darizandin û bi idamkirinê hatin ceza kirin. Sêx Seîd ji bo rejîmê tirseke wisan mezinbû, ku termê wî jî, bi xef vesartin û hê jî, cihê gor û qebra Sêx Seîd ne dîyar e, hê jî vedisêrin.

Em wekî Partîya Maf û Azadîyan / HAK-PAR, serokê tevgera azadîxwaz a Netewî Sêx Seîd û hevalên wî di salvegera 95 an ya idamkirina wan de, bi rêzgirtinî û bi rûmeteke mezin yad dikin. Her wiha darizandin û biryara bêdad a dadigeha nîjatperest a îstiklalê, bi tûndî sermezar dikin. Sêx Seîd rûsipîtîya Miletê Kurd e. Miletê Kurd bi tevgera Sêx Seîd û bi sexsê wî, sanaz û kûbar e. Miletê Kurd minetdarê Sêx Seîd e.
Bila gora Sêx Seîd were eskere kirin. Bila sîyaneta Sêx Seîd were pesvedayîn.

RAGÎHANDIN Û ÇAPEMENÎYÊ A PARTÎYA MAF Û AZADÎYAN / HAK-PAR

Dengê Kurdistan