TERTELÊ ERMENÎYAN

24.04.1915 di dewletê Osmanîyan Stembol ra zana û wendê Ermenîyan, disê ( 200 ) merdim tepist bêrd nizdîyê bajar Enqera di pîyerû kist. Ina ruej bîya ruejê vîrardis qetlîam gêl Ermenîyan û hercay dinya di yena vîrardis.Cuya pê her cay Tirkîya di Ermenî pê pîlan dewlata û pê pastê sar eyî welata amê qirkerdis. Awi waxt di nufûsê Ermenîyan Tirkîya di hendê di mîlyon bî û nikay yin ra se hezar merdim zî nimend ini welat di. Ina mesela sê yow birîna xedara ko tim guên tira suer û çay zî wes meb herûndê xwi di vindertîya. Tirk her waxt ini qetlîam înkar kên, yi von çîko naterîn nibû. La dinya alem zona ko inî di mîlyon merdim amê qetilkerdis. Helbet hêt welat ma di zî xêlek Ermenî telef bî û ez wazena pê yow meseleya ina barbarê bîyar zon ko mi pî xwi ra esnawita. Yow embaz pî mi bi, dowê Wer girêdayê qezayê Palo ra bi, namê yi Ehmed bi. La sar hêt dowan Palo yi ra vatên; Ehm Gexeyij. Nikay zî sinî mi pî xwi ra esnawita, oter meseleyê Ehm Gexeyij simarî nûsena û tertelê gêl Ermenîyan ona sima wendoxan vîr. Pî mi vatên; Ehm Gexeyij pê fêk xwi ya ina meseleyê xwi mi ra zaf ray vata û tim zî helag yi qal kerdên, hesir çiman yi ra amên war.

Ehm Gexeyij esil xwi di dowê Wer ra nîyeb, wi Ermenî bi û sar hêt qezayê Gexî, girêdayê bajar Çowlîg ra bi. Helbet namê yi Ehmed nîyeb, Ermenîkî bi, la yi namê xwi yo Ermenîkî mi ra niva. Dowê Wer di dowijon zonayn wi sar hêt Gexî raw û esil xwi di Ermenî yo, la yin yi ra vatên; Ehm Gexeyij. Yi mi ra vatên; ez hema hest, now serri bîya xeberê tertelê Ermenîyan amê va kam ko merem yên kistis. Pîl ma amê pîyeser û va ma remen sên ini welat ra gon xwi xelsinên. Kêy ma, may û pî mi, way û biray mi, eqrebay mi, ma pîyerû pîya vîst merdim zêydîyer bîn, yow sow ma kêy xwi, mal û milk xwi caverda û kot rayêr ser. Yi vatên ma hêt bajar Dîyarbekir a sîn ko besk xwi birêsn welat Surîyeya. Awi waxt di kam ko xwi biresnayn Surîya, mêrg ra xêlsîyayn. Surîya dêst dewletê Fransa di bî û yin Ermenîyan ra teway nivatên, him zî nufûsê dewletê xwi dayn ci û yi kerdên hemwelatî xwi. Ehm Gexeyij vatên ma Gexe ra kot rayêr bajar Dîyarbekir ser, sow ma rayer ra sên û ruej zî xwi mîyan birr di, nîo zî mîyan zinaran di, kerron di nimnên, heyanê ruej si abon, erd bi tarî ica vindên. Ma zaf tersayn ko ço ma ruej vîn û suer cendirman ra vaj, yi bîyêr ma bikis. Nîo zî sar eyî dowan ma pê destan xwi ya bikis. Ma in ters ra hay rayêr ra sow sên û ruej zî xwi nimnên. Yow ruej ma xwi resna nizdî dowê Barmon, kistê dowê Tulix di ica yow bir bi, ma xwi mîyan daran di nimit. Ma hay bin daron dê, ruej vêjîya, bi berz û herca bi ruesnayê, ma hay bin virsnê daron de vindertê. Ma hend ra dî ko naxir dow haw hêt birra yen, la helag dewar çim gina ma ricifîyay û tepîya êrzîyay sî. Gawon naxir pê hesîya û hêt ma ya ami. Sinîg gawon ma dî, wi si cendirmê û dowij pîya ard ma ser. Cendirman qersûn ma ser di varnay, yow guli hêt pê ra gina mîyan erman mir û hêt vêr ra vêjîya. Ez bîya birîndar, hîs mi sarre di nimenda ez hayî xwi nîya, ez awi hay di xwira sîya. Hin ini hal mi ser ra çond waxt vîyert ez nizona, la helag ez aqilîyeya xwi ser û mi çim xwi kêrd a, mi sarrê xwi kerd berz, ez nata weta onîyeya eg ma pîyerû mîyan guên di mênd. Awi hay di hisê mi amê mi sarrî ser û mi zona ko ez birîndara û eyi eqrebay mi pîyerû mêrd. Mi xwi sas nikerd, sarrê xwi rayna kerd berz ko bizon derê ço eyî zerona est, çîn. Narê awi hay di gawon naxir rayna ez dîya û pê hesîya ko ez hema nimerda, wesa. Gawon naxir ami mi ser û erd ra yow kera guret da mi sarrier. Ez xwi ra sîya, gawon xwi het di va qay ez merda, yi mi ica verda û si.

Ez nizona çond waxt ez in xwira sîyayî erd ser di menda, waxtag ez aqilîyeya xwi ser nîmruej vîyert bi hin bîn sond. Ez rayna onîyeya duarmelê xwi ra, may, pî, way, bira, eqrebay mi pîyerû merdê, yi mîyan guên di mênd, yin ra ez têna gonîya. Awi hay di mi dî ko yow mîyerik û yow cinîyek hay onîyên mi ra û eyi meyiton ra. Ti nivon awi mîyerik dowê Wer ra xal Mehmed bû û tor cinîyê xwi ya icara sen dowê xwi ko yin mi û eyi meyît dî amê ma ser. Mîyerik ami ez mîyan eyi meyiton ra kerda berz û berd nisna hêr xwi ser. Yin hêr xwi romit û kot rayêr dowê Wer ser. Rayêr ser di yin ez vêr yow înî di hêr ser ra arda war, cinîyek sarri û surêt mi pê awa sut, guên ra kerd pak. Yey mîyerdê xwi ra va, qij ma çîn, tu tim yow lac wastên, ma xwir inî lacêk ber kîyi û pîlik. Hê bon ti ra, kejik, hend rind, ma yi bên kên lac xwi. Mîyerik zî vêng xwi niken. Axir yin ez nisnaya hêr xwi ser û ez berda kêy xwi. Yin birînê mi derman kerd û hendê çoras ruej miqatê mi bî û ez kerda wes. Ez bîya lac yin, yin ez weyi kerda, bîya pîl. Cuya pê yin ez zocnaya û mal, milk yin zî mi rî mend. Yin mi ra sê ewlad xwi hes kerd û mi zî qedir û qîmêt yin zona. Yin namê mi kerd Ehmed û ez temê kerda ko çoy ra mevac ez kama. La Werij mi ra von; Ehm Gexeyij.

Suphi Aydin