ÜTOPYA
Ütopya,1478-1535 yillar arasinda yasamis olan Thomas More’nin kitabinin adidir.
‘Kardeslik ve Esitlik’ adinda ilk bilimsel sosyalizmi denemesi olan eser de gene Thomas More imzasini tasir.
Thomas More’ninÜtopya’si 1556 baski yapmis,her baskisinin kaç oldugu bilinmemekle beraber,basta Bati Avrupa düsünürleri tarafindan her daim referans gösterilen bir büyük klasik eserdir.
Öyle ki,Ütopya Incil’den sonra en fazla okunan kitap olmustur.
Ütopya’yi okumakla geç kaldiysaniz ‘ben bunu nasil okumadim’ diye hayiflanacaksaniz kitabin her cümlesini,her sayfasini böyle bir duygu ile okudum.
Maalesef dünya klasigi Ütopya Türkçeye 450 yil sonra ancak 1960’li yillarda çevrilir..
Matbaanin 300 yil gecikerek geldigi bir ülkeye Thomas More’un 450 yil gecikerek gelmesine de belki de sasirmamak gerekir.
Thomas More 7 subat 1478’de Londra’da dogdu ve ünlü bir yargicin ogludur.
Zamanin önemli aydinlarindan Conterbury Baspiskoposu John Mortto’dan hukuk egitimi alir.
More Milletvekili seçilerek parlamentonun en genç üyesi olur.
More,Augustinus’un (De CivitateDei) ‘Dünya Tanri Devleti Üzerine’ kapsamli bir arastirma yapar,henüz 22 yasindadir,Augustinus’un eseri üzerine seminerler verir ve zaman içinde okutman olur,dikkatleri üzerine toplar.
Rönesans’in en ünlü Aydinlarindan RoterdamliErasmus onunla tanismak ister.HattaErasmus ‘Delilige Methiye’yi,1499 yilinda bu karsilasmanin serefine yazdigi söylenir.
Thomas More,1518 yilinda Kral VIII.Henry’nin özel danismani,1521 yilinda ise Maliye Bakan yardimcisi olur,ve 1529’da VIII.Kral Henry tarafindan bas mühür tasiyicisi ve ülkenin Basbakani olarak atanir.
Kral VIII.HenryMore’yeSövelya ve SIR unvani verir.
More Kral ile anlasmazliga düsünce 1529 yilinda Basbakanliktan istifa eder.Zaten alti yil sonra da idam edilir.
Katolik kilisesi Yeniçag baslarinda harcamalari artmasi üzerine bir bildiri yayinlar..Bu bildiriye göre Hiristiyanlar günahlarindan arinabilmek için Kiliseye bagista bulunmaliydi.
Endüljans(Affedebilen):Ortaçag Avrupa’sina bir tür günah çikarma ve ölümden sonra cennete gitmek için Papa’nin sattigi af belgesi.Kilisenin halktan para alarak cennetten toprak satmasidir.’Bu bildiri ile Endülanjs dönemi basladi.
Thomas More’ninÜtopya’si;Kilisenin cennetten arsa dagittigi,para karsiliginda insanlarin günahlarinin affedildigi,Kral’in toplumun her kesimine hükmettigi bir dönemde ortaya çikar.
More’nineserleri,görüsleri ve yasam tarzi VIII.KralHennry ile çatisir;More 15 Mayis 1532 yilinda ülke deki bütün hukuk yetkilerinin Kral’da toplanan olaganüstü yasaya muhalefet eder ,6 Temmuz 1535’te düzmece ifadelere dayanarak vatana ihanetten More idama mahkum edilir.
Düsünceleri ve vicdani için ölümü göze alan 57 yasinda hayatinin en verimli çaginda,More Kafasi kesilerek ibreti alem olsun diye Londra köprüsünde halka teshir edilir.
15,16 ve 17.Yüz yillarinda Ingiltere,Fransa ve Alman düsünürler tarafindan More’nin eserlerini referans alirlar.
Iste Aydin denilen bütün devlet imkanlarini ve unvanlarini elinin tersiyle iten, Krala bas kaldiran ve bu baskaldirisini da kellesini vererek bedel ödeyen;bir Aydin ancak tarihte 500 yil da bir geliyor,onun için de More’nin eserleri 500 yildir okunuyor ve insanligin sorunlarina da isik tutuyor.
Ütopya,hem geçmisle sekillenmis hem de imkansiza uzanip insanligin enerjisini ateslemistir.
Ütopya,kelimenin tam anlamiyla eskiyle yenin birlestigi bir dikis hattidir.Bu dikis More’nin keskin ve kivrak zekasinin bir saheseridir.
More Ütopya ile sinifsiz toplumun gelenegini baslatir ‘Bilimsel Sosyalizm’e giden yolun teorik zeminini döseyerek,ayni zaman da Komünist bir toplumu betimledigini görüyoruz.
More kölelige karsi çikar ve insanlar köle olarak dogmaz;kölelik bir kader degildir,fakat suçlularin IS’le egitildigi bir tür ceza oldugunu savunur.Bati’da kitlesel gösterilere neden olan köle baskaldirilarinin ve ayaklanmasinin da öncüsü olur.
More,siyaseti salt Krallarin ugrasi olmaktan çikarir;siyaseti ihtiyaçlara yanit veren bir yasam felsefesine dönüstürür.
‘Hakikatin zora ihtiyaci yoktur’ der.
More,din konusunda da söyle der: ‘Peki buna ragmen zor kullanilirsa ne olur? O zaman en siradan insanlar,en bagnaz müminler olurlar ki bu da en hakiki dinin bagrina diken ayrikotlariyla kaplamak anlamina gelir.’
Thomas More’ninÜtopya’sini Sosyalizm açisindan ayricalikli kilan;20.Yüz yilin sorunlarini ve hatta insanoglunun bugün bile çözemedigi bir çok soruna isik tutacak,bir perspektifle kaleme almis olmasidir.
More,insan hayatini merkezine koyan yeni ve etkin felsefe akimi baslatir;bu felsefe Tanrinin yarattigi varligi,’Lanetli Kaderinden’ kurtulmaya ve varliginin bilincine varmaya kiskirtmaktadir.
18.Yüz yilda Engels,Kautsky,Lenin ve Gramci gibi düsünürler More’nin eserlerinden çok etkilenirler.
Thomas More’ninÜtopya’si tarihin defterini tutmakla kalmaz,gelecege de isaret ederek,günümüze tasinarak insanligin yoluna isik tutmasi bulunmaz bir nimettir.
Thomas More’ninÜtopya’sini okudugunuzda More’nin tarim toplumu döneminden;bugünü görmesi ve sosyalizmin düsünsel alt yapisini önermesi,inanilmaz bir öngörü olarak önümüze çikiyor.
Eserin Ütopya içerigi tasimasi ve ölümsüz olmasi da bu yüzde zaten.
Nacizhaneönerimdir,ThomasMore’ninÜtopya’si basta olmak üzere tüm eserlerini hararetle okumanizi öneririm.
.—————————————————————
Düzce Yerel Heber- 5 Agustos 2019
Mehmet TIRAS