Güney Kürdistan’da Kadin Sünneti

Kejé Bémal

-Kejê bu kadar Güney Kurdistan’a gidip geliyorsun, bir çok konuda çalismalar hazirladin, neden hiç kadinlardan bahsetmiyorsun?

-Adnan Abe, dünyada kadin olmaktan daha zor bir sey varsa o da Ortadogu’da kadin olmak sanirim.Belki de bunu bildigim için cesaret edip çalisamiyorum.

-Bence geç bile kaldin Kejê can, senin kaleminden sizin bölgenin kadinlarini okumak isterim.

-Niye ben Adnan Abe?

-Sen, çünkü, yere göge sigdiramadigin ülkeni ve toplumunu konu kendi hemcinslerinin sorunu oldugunda nasil yorumlayacagini merak ediyorum.Açikçasi çok objektif olabilecegine inanmiyorum!

-O zaman beni hiç tanimamissin abe!

-Bunu bilmenin tek yolu var. Bence bir kadin dosyasi hazirla birlikte görelim…

Uzun zamandir zaten aklimda olan bir çalismanin hizlanmasina sebep olan degerli Adnan Abe’me…

Sengal dönüsüydü…Yaklasik dört kilo vermistim.Totalde 48 kilo oldugum düsünülürse verdigim dört kilonun bünyeyi ne derece sarstigi daha net anlasilir sanirim.Ve acayip yorulmustum…Erol Abe, beni arabasiyla garaja birakacakti.Tek istedigim kendimi Beadre köyüne atip, önce bir dus alip, adam gibi yemek yiyip, sonra da uyumakti.

Arabada kivir kivir saçlariyla, gözlüklü acayip sevimli bir adam vardi.

Adinin Muayad oldugunu söyledi.

Biraz sohbet ettikten sonra,

– Size bir sey söyleyeyim mi? Bence dönmeyin, acayip ilginizi çekecegini düsündügüm bir konu var burada.Üstelik eger çalismak isterseniz size yardimci olabilecek arkadaslarim da var. dedi. Öyle yorgun,halsiz ve üzgündüm ki açikçasi hiçbir sey ilgimi çekecek durumda degildi.Zaten o yorgunlukla çalisacagim hiçbir isten de hayir gelmeyecegini bilmenin isteksizligiyle ‘sakin sorma!diye içimden avaz avaz bagiran Kejê’yi de susturarak’

– Hayirdir? Neymis bu kadar ilgimi çekecek konu Muayad?”

-Burada kadinlari sünnet ediyorlar biliyor musunuz?

Fal tasi gibi açilan gözlerimle

-Hadi canim sen de?Afrika’da var o gelenek Kürdistan’da ne arasin? Saka yapiyorsunuz degil mi?

Yüzüne baktim hiç saka yapan bir tarafi yoktu.

– Üzgünüm.Walla gerçek ve çok da yaygin.Benim bir grup kadin arkadasim bu durumla canhiras mücadele ediyor.Gitmeyin isterseniz misafirimiz olun,ben sizi onlarla tanistirayim?

Halime bakmadan atlayacagimi fark eden Erol Abe müdahale etti.

– Kejê Can, sen git dinlen.Ne zaman istersen gelirsin Muayad sana yardimci olur.Zaten hep bizimle beraber.

Demek çok yorgundum ki gittim.Ve en kisa sürede geri dönüp Muayad’i buldum…

Elim cebimde, Hewler’de isyerine girip;

-Bana sözün vardi Muayad, unutma. ‘Su kadin sünneti meselesi’ Dedigimde gülümseyerek boynuma sarildi.

‘Hemen Kejê’ dedi.

Ve açtigi bir telefondan sonra daha çayim bitmeden içeri giren arkadaslarina beni teslim etti .Açikça söyleyeyim Muayad olmasa bu çalismanin bu kadar kapsamli ve hedefe bu kadar hizli ulasan bir çalisma olmasi mümkün degildi.Güzel gülüsüne ve kivircik saçlarina buradan yeri gelmisken selam gönderip tesekkür edeyim.Tabii beni Muayad’la tanistiran Erol baba’ya da…

Muayad’in beni teslim ettigi arkadasin adi Ibrahim.Müthis saygili bir çocuk.Beni bir dernege getiriyor.Dernek kalabalik.Hiç kadin yok.Bir sürü genç erkek var.Tanisiyoruz.Acayip saygili,misafirperver ve kibarlar. Sonradan ögreniyorum ki Yekiti’nin genç erkekleri dernegindeyim. Kisaca derdimi anlatiyorum. Dernektekiler dikkatle dinliyorlar beni.

Kak Aram dernek baskani. Birine telefon açiyor ve telefonu bana uzatiyor.Telefondaki kisinin sadece adini anliya biliyorum”Sozan Xan”.Bir de kadin dernegiyle iliskili oldugunu.Çünkü Soranca konusuyor.Telefonu kak Aram’a uzatiyorum.Kapattiktan sonra bana dönüp çeviri yapiyor

– Sozan Xan sana çalismalarin için yardimci olacak, yalniz kendisi bir toplanti için Süleymaniye’de, dönüsü aksami bulur.Bu arada bizim misafirimiz ol.Burasi senin evin.Elimizden ne gelirse yapmaya haziriz.

Madem bekleyecegim,o zaman ise erkeklerden baslayalim ”kadin sünneti”fikrinin cinsel sorunlari olan, özgüvensiz bir erkegin basinin altindan çiktigina eminim! Muhtemelen kadinin sonsuz enerjisini kiskanip, bu kiskançliginin sonucunda kadini sakatlamistir.

Ön yargi mi dediniz? Hiç sanmam! Keske dünyada ilk sünnet edilen kadina ulasip size bunun dogrulugunu ispatlama sansim olsaydi! Kayit cihazimi çikariyorum.Içerisi genç erkek dolu.Umurum da degil.Eger bu yüz karasi vahset geleneksellesip yayilmissa, bunu durdurmak için öncelikle erkekleri örgütlemeli…

-Sizi taniyabilir miyiz?

-Adim Aram. Yekiti Genç Erkekler Dernegi’nin Hewler sorumlusuyum.

-Genç erkekler derken, burada hiç bayan yok. Bayan arkadaslar nerede?

-Bizim birimlerimiz farkli farkli Kej Xan. Bayan arkadaslarin binasi ayri.Çalismalarda paslasmakla beraber ayri birimleriz.

-Yani kadinlarin da bir dernegi var..

-Tabi ki. Aksama gelip seni alacaklar.Hepsiyle tanisirsin.Üstelik onlarin dernegi bizden önce vardi.

Kak Aram oldukça modern bir adama benziyor. Üstü basi tertemiz. Insani rahatlatan bir yani var.Egitimli oldugu her halinden belli.Dolayisiyla kafamdaki bir çok soruyu sormak için uygun birine benziyor.

-Ben Kadin sünneti için buraya geldim. Burada kadinlarin sünnet edildigi dogru mu?

-Dogru. Yalniz bu konuda ayrintili bilgiyi ben sana veremem çünkü konuya vakif degilim.Bu daha çok kadin isi.Biz erkekler bu konuyla ilgilenmeyiz.Eslerimiz ve annelerimiz vasitasiyla yapilir.Çogu zaman haberimiz bile olmaz.Yani bir anlamda kadinin görevi bu isi yapmak.

-Ohhh!Alâ…Kadini kadin eliyle sakatlamak! Siz erkekler her seferinde tereyagindan kil çeker gibi nasil da siyrilirsiniz her isten.

-Evli misiniz?

-Evet.

Kiziniz var mi?

-Evet.

-Kaç yasinda?

-Bes

-Sünnetli mi?

-Hayir.

-Sünnet yaptirmayi düsünüyor musunuz?

-Kej Xan dürüst olmak gerekirse bundan üç sene önce olsa yaptirirdim. Yaptirmam konusunda annem de baski yapti.Ama esim muhtesem bir kadindir.Konusarak ikna etti beni.Bu saten sonra asla yaptirmam.

-Esiniz ev hanimi mi?

-Hayir çalisiyor.

-Kaç çocugunuz var.

-Iki. Bir kiz bir oglan. Sen sormadan söyleyeyim kizimi daha çok seviyorum.

-Esinizin çalistigini söylediniz. Buradaki kadinlarin sosyal hayatlari ne durumda?Yani esinizin kendine ait bireysel bir sosyal yasantisi var mi arkadaslari falan?

-Nasil yani?

-Yani sizin tanimadiginiz. Kendi arkadaslari.Örnegin esiniz bir arkadasiyla is çikisi birlikte yürüse.Ve siz karsilassaniz.Bunu problem yapar misiniz?

-Erkek mi arkadasi?

-Evet.

-Yaparim.(etraftaki erkeklerin gülüsme sesleri)

-Neden?

-Kej Xan bir kere evliligin kendi dogasi var. Yani biriyle evli oldugunuzda sosyal çevrenizde ayni oluyor.Dolayisiyla birbirinizin arkadaslarini taniyorsunuz.

-Ben onu sormadim.Ne sordugum gayet açik.

-Ben de çok açik cevap verdim. Evet dedim.

-Peki esiniz sizi görse?

-Bunu ona sorun.

-Sizi bayan arkadasinizla yürürken görüp, problem çikarsa.

-Kizarim.

-Dürüstlügünüz için tesekkür ederim.Peki esinize siddet uygular misiniz?

-Hayir!Asla.

-Siddet burada yaygin mi?

-Maalesef evet.

-Bunun için çalismalariniz var mi?

-Tabii ki.Kadinlarin oldugu kadar bizim de var.Biz gücümüzün yettigince buradaki genç arkadaslari bu konuda egitmeye çalisiyoruz.Ama bir seyi unutmamani rica edecegim Kej Xan.Birincisi her yerde bir kentler, bir de kirsal alanlar vardir.Kentteki sosyal yasamla, kirsal alanlardaki sosyal yasam birbirinden farklidir.Örnegin senin üzerinde çalistigin konu yani kadin sünnetine kentlerde daha az rastlanir, kirsala gittikçe daha fazla.

-Peki siddet?

-Iste o karmasik bir konu.Maalesef kadina siddet her alanda rastlayabilecegin bir konu.

Sohbet uzadikça Kak Aram bunaliyor. Ve içeri giren kadina neredeyse kurtaricisi gibi sarilacak.Hizla beni tanitiyor.Sonra da kadina beni teslim edip, kenara çekiliyor.Ömrümde içmedigim kadar çay içtim.Ve içmeye devam ediyorum.Gençlerin büyük bir kismi Soran.Ama Bahdini’de biliyorlar.Sikistigim yerde hepsini zoraki tercüman yaptiriyorum.Simdi yan yana oturdugumuz bayan oldukça modern giyimli.Kirkli yaslarin ortalarinda görünüyor.Sigarasini yakiyor.Burada sikça rastlanan basörtüsü yok.Yaninda iki erkekle geldi.Ve acayip hossohbet bir kadin.Sezgilerim bana bu kadinin su anda bir lütuf oldugunu söylüyor.Açik yürekli.Ne sorarsam sorayim direk cevaplar veriyor.Firsat bu firsat deyip basiyorum kayit cihazina.

-Adinizi ögrenebilir miyim?

-Gelavej.

-Ne kadar güzel bir isim.Bayilirim Gelawej ismine.

-Evet adimi bende çok seviyorum. Babamin bana en güzel armagani.

-Soranmisiniz Gelawej Xan.

-Evet.

-Ama Kurmancî’yi çok güzel kullaniyorsunuz.

-Dah abir çok lehçeyi.Ve kendime yetecek kadar Ingilizce.

-Ne güzel.Çalisiyor musunuz?

-Evet. Yekiti Kadin Dernegi’nde görevliyim.Telefonda konustugunuz Sozan Xan’in ekibindenim.Beni kendisi arayip yönlendirdi buraya.Süleymaniye’de toplantisi vardi.Su an yolda aksama dogru burada olur.Kadin sünneti konusunda çalisiyormussunuz sanirim.Bizim de hassasiyetle üzerinde durdugumuz bir konu.Bu konuda bir çok çalismamiz var.Nasilsa misafirimizsiniz.Size uzun uzun anlatiriz.

Gelawej Xan sizin için mahsuru yoksa, özelinizle ilgili birkaç soru sorabilir miyim?

-Tabi ki..

-Sünnetli misiniz?

-Hayir! Bizim köyde sünnet olmayan ender kizlardan biriyim?

-Nasil oldu bu?

-Babam Komünistti! Hem de çok siki bir komünist. Dolayisiyla böyle saçma sapan, inançlara ve geleneklere pirim vermezdi.

-Harika! Komünizmin bir çok ise yaradigini biliyordum ama açikçasi en çok seni kurtarmaya yaramis olmasi mutlu etti beni.(Gülüsmeler)

-Gelawej Xan? Bize biraz sünnetten bahseder misin? Nasil ve hangi kosullarda yapiliyor? Ve ne kadar yaygin?

-Walla Kejê Xan.Durum içler acisi.Ilkel kosullarda ve hiçbir sihhi tedbir alinmadan yapiliyor. Bu isi genelde ihtiyar kadin sünnetçiler küçük bir meblag karsiligi, evin herhangi bir odasinda, yere serilen bir örtü üzerinde, paslanmaz jiletle, çocugun annesi ve ninesi esliginde yapiyorlar. Üstelik uyusturmadan.Kanamaya karsi da bitkisel ve ilkel bir takim yöntemler kullaniyorlar.Ortalama üç ya da bes yasindaki kiz çocuklarina yapiliyor.Bazen sekiz yasina kadar çikabiliyor zaman araligi.Ama genelde çok küçük yaslarda bu isi halletmis oluyorlar.

-Peki enfeksiyon yada kanamadan ölen kimse var mi?

-Enfeksiyonu duymadim. Yalniz kanamadan ölen bir kiz çocugunu duydum.Ölüm sünnette sik rastlanan bir sey degil.Ama enfeksiyon oldukça sik rastlanan bir durum.

-Dogal olarak! Olmasa sasardim.Tanrim böyle pis ve anlamsiz bir gelenek ne zaman niye yerlesti bu topluma?

-Valla Kej Xan, orasini bilemem.Ama bu konuda mahalle baskisi birinci neden.Hemen ardindan da dini inanç geliyor.

-Yahu buradaki Kürtlerin ezici çogunlugu Müslüman. Ezidi Kürtlerde de böyle bir seye rastlamadim.Ve Islamiyet’te böyle bir kural yok.Nerden uydurmuslar böyle korkunç bir seyi?

-Hiç bilemiyorum Kej Xan. Ama korkunç oldugu konusunda sana katiliyorum.Daha çok Islam diniyle gerekçelendiriyorlar ama.

-Peki. Halep oradaysa arsin burada.Vardir herhalde koca sehirde bir Imam.

Kak Aram’a dönüyorum.Beni hemen bir Imam’in yanina götürmesini rica ediyorum.Onlar telefon trafigine baslarken ben yine Gelawej’e dönüyorum.

-Hiç evlenmedin mi Gelwej Xan?

-Hayir.(Yüzünden geçen bir anlik hüznü yakaliyorum. Kadin kadina olmanin rahatligiyla tereddütsüz soruyorum)

-Sevgilin var mi?

-Vardi. Ayrildik.Babam sehit oldu benim.Babami kaybettikten sonra sorumluluk erkek kardesimdeydi. Sevgilimi istemedi. Evlenemedik.Ben de bir daha kimseyi sevemedim.Öyle iste.

-Çok üzüldüm Gelawej…

-Üzülme.Uzun yillar oldu.O evlendi.Kocaman çocuklari var simdi.

-Kardesin peki? Evlendi mi?

-Evet.Asik oldugu kizla evlendi.Çok mutlu bir evliligi.Çocuklari var.

-Peki o evlenirken senin fikrini sordu mu?

-Hayir. Önemli degil zaten önemli olan onun mutlulugu.

Böyle babanin böyle oglu diye düsünmeden edemiyorum. Hiç mi bir sey ögrenmedin babandan?

-Gelawej burada kizlar kendi istekleri ile mi evlenirler, yoksa görücü usulüyle mi?Baslik parasi var mi?

-Kej Xan, zaman geçtikçe bir çok sey degisiyor. Eskiden görücü usulüyle evlenirlerdi.Baslik parasi da vardi.Ama gün geçtikçe bu tür adetler sükür ki ortadan kalkiyor.Kirsallarda daha sik görülmekle beraber.Kentlerde azaliyor.

-Peki bekaret? Önemli bir sorun mu burada?

-Oldukça. Bu yüzden töre cinayetleri isleniyor. Kentte de köyde de ayni öneme sahip. Dolayisiyla buradaki toplumun oldukça hassas oldugu bir konu.Her yasak gibi bu da kendi yasak delicisini ve beraberinde çaresini yaratiyor ama. Bir takim tibbi yollarla maddi olarak büyük sayilmayacak miktarda paralarla çözülebiliyor bir çok kadin bunu.

-Anladim. Iyi yapiyorlar. Insanlar bence sunu anlamali New York’taki bir genç kadinla ,Ortadogu’daki bir genç kadin ayni hormonu tasiyor.Dolayisiyla bir kadinda var olan hormonal hareketliligin diger kadinda olmadigini varsaymak dünyanin en büyük aptalligi zaten.Madem bu kadar kisiye özel bir durum ölüm sebebi.O zaman çok da fazla dürüstlügü hak etmiyor kimse!(Gülüsmeler)

-Sosyal yasam nasil Gelawej, gençler rahat flört edebiliyorlar mi?

-Çok degil. Genelde bu isler üstü kapali yapilir.Ama mutlaka yapilir.Örnegin Erbil’de alkol satan mekanlar oldukça nadir olmasina ragmen çok ciddi bir alkol tüketimi vardir.Demem o ki sanirim yasaklar kiskirtmaktan baska bir ise yaramiyor.(Gülüsmeler)

-Peki kadin erkek arkadasligi?

-benim bu konuda hiç sikintim yok Kej Xan.Ama istersen sen beni baz alma.Çogu zaman sorundur.

-Siddet?

-Çok yaygin…Maalesef çok yaygin.Elimizde bir istatistik yok ama.Saha çalismalarimizdan ve çevremden biliyorum oldukça yaygin…

Kak Aram, sohbete giriyor.Araba ve cami hocasinin hazir oldugunu söylüyor.Gelawej camiye gelmek istemiyor.Beni burada bekleyecek.Iki genç arkadasi yanima alip çikiyorum.Bir bakalim hangi ayette var bu kadin sünneti meselesi?

Ben Ibrahim ve adini su an hatirlayamadigim müthis centilmen bir çocuk on dakika sonra büyük bir camiinin önündeyiz. Kocaman bir avludan geçip, büyükçe bir kapiyi çaliyoruz.Gri cübbeli beyaz sarikli, trasli tertemiz bir adam bizi apaydinlik kitaplarla dolu ve çok temiz genisçe bir odaya aliyor.Duvarda kocaman bir fotograf.Etrafinda Arapça yazilar.Fotograftaki adamin kiyafetinden onunda din adami oldugunu anliyoruz.Çaylarimiz ve sularimiz geldigine ve arkadaslar beni hocaya tanittigina göre hemen sohbete baslayabiliriz.

-Sizi taniyabilir miyiz?

-Adim Ömer Hasan Miro .Bu gördügünüz Resat Müftü Camiisi’nin imamiyim.

-Benim buraya gelis nedenim arkadaslarinda size bahsettigi gibi kadin sünneti.Bana bunun Islami dayanagi olup olmadigini söyler misiniz?

-Her seyden önce Kuzeyden bir kardesimizi burada görmek bizi çok mutlu etti. Ben sizin vasitanizla son zamanlarda bizi çok üzen olaylardan biri olan Van depreminde kaybettigimiz Müslüman Kürd kardeslerimize Allah’tan rahmet ve ailelerine bassagligi dilemek isterim. Dualarimiz onlarla.

Kadin sünnetine gelince. Bir gün buraya bir kadin geldi.Ve bana sünnet konusunda danisti.Ben ona su gördügünüz duvardaki fotografi gösterip dedim ki; ”bu benim babam. Çok büyük bir imam ve din alimidir.Bizim evimizde hiçbir kadin sünnet edilmemistir. Ne kadinlarimiz, ne kiz çocuklarimiz, ne de kiz kardeslerimiz ne de torunlarimiz.Bizim evimiz dindar bir evdir.Ve Islami kurallara uygun yasar.Eger kadin sünnetinin Islamiyet’te yeri olsaydi.Önce bizim evimizde uygulanirdi

-Harika!Açikçasi bu kadar yaygin ve halkin içine yerlesmis bir gelenege bu kadar net ve kesin bir cevap beklemiyordum sizden.

-Dahasi var Kej Xan. .Kadin sünneti Islamiyet’ten önce uygulanmistir.Yani cahiliye döneminin gelenegidir.Firavun döneminde oldukça yaygin bir adettir.Ben her zaman söylüyorum Islamiyet ayni zamanda bir ilim dinidir.Erkek sünneti vaciptir.Bunu da gerekçesi vardir.Son zamanlarda bilimde sünnetin faydalari hakkinda açiklamalar yapiyor.Kadin sünnetinde ise durum tam tersi.Kadina yapilan sünnet kalici sakatlanmalara neden oluyor.Islamiyet gibi bir din bunu asla kabul etmez.Bir hadisten bahsedip buna dayandiranlar var.Hadiste sünnet olan bir kadin peygamber efendimize soruyor,Peygamber efendimizde yanitsiz kaliyor.Bu durum kimi yorumculara ‘evet vaciptir’ deme hakkini tanimis.Oysaki bazi hadisler hala tartisma sebebidir ki biz bunlara”zayif hadisler”diyoruz.Bu derin bir mevzuu.Sizin bilmeniz gereken bölümü Islamiyet’te böyle bir kaide kuralin olmadigi.Insanin kadin ve erkek ayirmaksizin bedenine verilecek bir zararin sakatligin karsisinda oldugu.Peygamber efendimiz buyurmuslardir ‘ne siz kimseye zarar verin,nede kimsenin size zarar vermesine izin verin’ Burada gördügünüz kitaplar büyük Islam elimlerinin kitaplaridir.Bu kitaplarin tümünde sadece erkek sünnetinden bahseder.Bazi kitaplarda bazi ulemalar kadin sünnetinden bahsetmistir.Bazilari da tümden red etmistir.Seriata göre hilafli olan mevzularda insanin zararina olan fikir reddedilir.Bu gün ilim ne diyor? Kadin sünneti kadini sakatlar ve ciddi zararlari vardir.Dolayisiyla Islam ilim dini olduguna göre asla bu ölçüde zarar veren bir fikir benimsenemez.

-Peki Kur’an da var mi bu duruma iliskin bir ayet?

-Kesinlikle yok.Kadin sünnetiyle ilgili tek bir ayet bulamazsiniz.Her seyden önce Peygamber efendimiz demistir ki”Islam dini rahmet dinidir” Unutmayin ki cahiliye döneminde kiz çocuklari diri gömülürdü.Islamiyet geldi ve kadin erkek arasindaki bu korkunç ayrimi kaldirip ilk önce bunu yasakladi.Kadina bunca deger veren bir din neden böylesi korkunç bir durumu onaylasin?

-Çok tesekkür ederim. Soracaklarim bu kadar.

-Iyice anladin degil mi Kej Xan?

-Anladim! Islamiyet’te kadin sünneti yok!

Kaydi burada kapatip merak ettigim baska konularda uzun uzun sohbet ettim Melle Ömer’le.Müthis keyifli ve aydin bir adam.Bir daha ki gidisimde mutlaka kendisini ziyaret edecegim.Ben galiba din adamlarini seviyorum.Üstelik ait olduklari dini ayirmaksizin.

Dernege geri döndügümüzde oda iyice kalabaliklasmisti. Bir sürü arkadasla tanistim.Aralarinda gazeteciler,ögretmenler, yazarlar ve Kak Aram’in muhtesem esi ve sevimli iki çocugu da vardi.Her konuda sohbet ettik.Müthis misafirperverler.Hepsi evlerine davet etti.Eger yolunuz düserse ugramanizi tavsiye ederim.Insana kendini evinde gibi hissettiriyorlar.Sohbet sürüp giderken içeriye müthis narin,siyah tayyörünün üzerine krem basörtüsü takmis çok hos bir kadin girdi.Bana dogru yönelip, Mir Amr’in esi Diyo’dan sonra ömrümde duydugum en güzel ses tonuyla kendini tanitti

-Sozan Feqi

Iste bekledigim kadin.Yorgun görünüyordu.Kanepeye oturup uzun uzun sohbet ettik.Ben yapmak istedigim çalismayi anlattim.O bana nasil yardim edebilecegini sorguladi ve ertesi gün onun baskani oldugu kadin derneginde bulusmaya karar verdik.Evine davet etti ama ondan önce Gelavej’in davetini kabul ettigimi söyleyince;

– Hiç fark etmez, hepsi bizim evimiz ve bizim evlerimiz senin evin Kejê Xan.Nerede kalmak istersen orada kal.Gelawej çok tatli bir kadindir.Yaninda rahat edecegine inaniyorum.Sabah dokuzda bulusuruz dernekte.Müthis sevdim Sozan Xan’i.Onda insana güven veren acayip bir enerji var.Bir de muhtesem bir dinginlik ve hiç rahatsiz etmeyen çok dürüst bir samimiyet. Vedalasip çiktik erkeklerle.Bir kaç saat içinde bile birbirimizi çok sevmisiz.Yolculamaya hepsi çikti derneklerinin önüne.En çok Kak Aram’i özleyecegim.Bir de su an adini hatirlayamadigim centilmen soran çocugu.

Gelawej’in arabasiyla evine dogru yol alirken hava kararmaya baslamisti.Güney Kurdistan’in kuralsiz soförlerine ragmen oldukça güzel araba kullaniyor olmasi dikkatimi çekti.Hava kararmaya baslamisti.Müzükçalarda daha önce hiç duymadigim çok güzel Soran’ca bir ezgi vardi ve Gelawej keyifle ezgiye eslik ediyordu.Simdi bu klavyenin basinda düsünüyorum da bazi ezgiler sadece bazi yerlere ve o anlara aittir.Yani o sarkiyi bu gün burada dinlersem ayni tadi alir miyim bilmiyorum.Ama Kürdistan’in kizil gün batiminda müthis bir keyifle dinlemistim.

Bir ara yavasladi Gelawej parmagiyla solumuzdaki bir binayi gösterip;

-‘Kej Xan burasi hastane. Ben bir yegenimi burada kaybettim.Ablamin kiziydi ve müthis severdim”

Ben ölüm karsisinda ne diyecegimi hiçbir zaman bilemeyen bir kiz olarak acemice bir bassagligi dileyip ,konuyu kapatmaya çalisiyorum.Ama Gelawej’in hiç öyle bir niyeti yok ‘

Neden öldü biliyor musun Kejê Xan?Yanarak öldü.Intihar ettigi söylendi ama ben kocasinin yaktigini düsünüyorum.

Aptal aptal bakiyorum Gelawej’in yüzüne.

-Bilmen gereken bazi seyler var Kej Xan.Burada kadinlarin seçtigi intihar yöntemi kendini yakmaktir.

Tanrim ne korkuç bir yöntem. Atesin çocuklarindan baska ne beklenirdi ki? Öylece susup Gelawej’i dinliyorum.

-Bir çok kadin bu yöntemle intihar eder. Benim kisisel fikrimi sorarsan bu yöntem erkeklerin isine yaradi.Bence bir çogunu kendileri yapip cinayetlerini böyle örtbas ediyorlar.Örnegin benim yegenim.Biz tahsile önem veririz.Dolayisiyla tahsilli,piril piril bir genç kizdi.Ise yaramaz ipsiz sapsiz çocugun tekine asik oldu.Hiç bir seyleri denk degildi.Çocuk köyde yasiyordu.Ne yaptimsa engel olamadim.Okulu birakip çocukla evlendi.Ve tam tahmin ettigim gibi bir süre sonra olaylar patlak vermeye basladi.Derken bir gece telefonla arayip kendini yaktigini hastanede oldugunu söylediler.Çok aci çekti.Günlerce basinda bekledim ve öldü.Üstelik hiçbir sey ispatlayamadim.

Elimi uzatip vitesin üzerindeki elini tutuyorum. Agliyor Gelawej. Kendi basima gelmis kadar üzgünüm. Keske dünyadan her türlü siddeti basta kadina siddeti kaldirabilsem.Gücüm yetse de kül olup havaya savrulan kadinlari Anka kusu gibi külünden yeniden yaratsam.Dünyanin dört bir yaninda siddetin her türüne maruz kalan, öldürülen yok edilen kadinlara bir hayat daha sunabilsem.Oysa benim gücüm bu cografyanin kadini olarak sadece kendi hayatimi kurtarmaya yetti.Buradaki hiçbir kadinin öyküsü yabanci ve uzak degil bu yüzden bana.Siz öyle uzaktan bakip görünüse aldanmayin eger bu cografyadan bir kadin, özgürlügünü ele geçirebilmisse bile,özgürlükle iliskisi aganin köyün en yagiz delikanlisina sevdalanan kizini zor kullanarak eve kapatip,kendine kadin yapmasina benzer.Her göz göze geldiginde bunun ezikligi ve mahcubiyetini içinde yasayacaktir.Diyarbakirli bir ailenin kizi olarak kendi hayatina yön vermeye çalisan ve bu gün bunun bedelini en agir ceza olan yalnizlikla ödeyenlerden biri olan ben, sizden bu anlamda çok ta farki olmayan ben.Ve çok ütopik gelebilir beni taniyanlara ama maalesef kuzenini aile içi siddete kurban veren ben…(katili olan kocasi üç yil yattiktan sonra,elini kolunu sallayarak geziyor) Sanirim en iyi ben sizi anlarim!..

Sabah erkenden Gelavej beni Sozan Xan’in yanina getiriyor. Büyükçe bir bahçe içerisinde kocaman bir yerleri var. Içeride bir sürü kadin karinca gibi çalisiyorlar.Kadinlarin çogu gayet modern giyimli.Aralarinda basörtülü kadinlar da var.Disaridan gelen heyetler var bekliyorlar.Görünen o ki Yekiti kadinlari sistemlerini bayagi güzel oturtmus.Içeri giriyoruz.Kapidaki askerler ve güvenlik görevlileri hariç herkes kadin.O sirada oldukça iri yapili,modern giyimli bir kadin giriyor içeri,Gelawej beni tanistiriyor.Anladigim kadari ile kadin polismis.Ve Sozan Xan’in çalismalarinda O’na refakat ediyormus.Kadin enerjisi öyle güzel bir enerji ki ellerini attiklari her yer rengarek ve isil isil oluyor.Büro tertemiz ve kizlar renkli kelebekler gibi her yerde.Sozan Xan’in odasindaki heyet çikinca biz giriyoruz içeriye.Ve hemen vakit kaybetmeden Sozan Xan’i tanimak ve bu büroda yaptiklari isler hakkinda bilgi almak için kaydi açiyorum.

-Sozan Xan,bize kendini tanitip burada yaptigin isler hakkinda bilgi verebilir misin?

-Ben Sozan Faqe…Hewler ve çevresinin kadin birligi derneginin baskaniyim.Bu dernekte gasp edilen kadin haklarinin geri alinmasi ve toplumda kaybolan kadin-erkek esitliginin tesisi çerçevesinde çalismalar yürütüyoruz. Bu platform birkaç departmandan olusuyor, belli basli dallarimiz arasinda örgütleme birimi, projelendirme birimi, saglik birimi, entelektüel çalismalar birimi ve bir de dernek birimi var. Dernek birimi, siddete maruz kalmis, haklari ayaklar altina alinmis, üzerine kuma getirilmis yani çok eslilik hikayesine denek olmus kadinlarin sorunlarina çözüm bulmakla yükümlü, Örnegin kocasi ya da erkek kardesleriyle sorun yasayan bir kadin bize basvurdugunda, biz burada öncelikle bu soruna çözüm bulmaya çalisiyoruz.Burada bu tür sorunlarla ilgilenen özel tutugumuz avukatlarimiz var.Bize gelen sorun eger burada çözülürse ne ala, ama eger çözülmezse sorunu mahkemeye tasiyoruz.Eger sorun mahkemede de çözülemeyecek kadar karmasiksa, iste o zaman kadini siginma evlerimize götürüp yerlestirdikten sonra soruna çözüm aramaya devam ediyoruz.Bize gelen kadinlarinin sorunlarinin çözüm zamanlari degisiklik arz edebiliyor, bazilari bir günde çözüme kavusurken, bazilari aylar hatta yillar alabiliyor. Mesela kocasiyla ya da kardesiyle ya da babasiyla sorun yasayan kadinlar bize basvurdugunda öncelikle kadinlarin zarar görme potansiyeli olan kimselere kendilerinden bu kadina fiziki ve psikolojik hiçbir baski ve siddet uygulanmayacagina dair yazili bir akit ya da taahhütname aliyoruz. Bu sorunu çözümlendirme asamasinda bize basvuran kadinlarin yasadiklari her türlü kötü muamele baski, siddet ve öldürülme gibi bu taahhütnameyi kabul eden kimselerin siciline kaydediliyor ve mahkemeler tarafindan yasalar çerçevesinde uygun cezalarla cezalandiriliyor.

Kadin Birligi Vakfi 4 Kasim 1989 senesinde Sax sehrinde kurulmus. Simdi Vakfimiz Kürdistan’in çogu sehrinde örgütlenmis durumda ve muhtelif ülkelerde temsilciliklerimiz var. Fransa’da olsun Almanya’da olsun çogu Avrupa ülkesinde Kadin Birligi Vakfi’nin temsilcisi var. Buralarda kadin haklarinin temini, sosyal hayattaki kadinlarin konumlarinin tesisi ve kazanimlarinin muhafazasi için çalismalar yürütülüyor.

-Siz kaç senedir bu vakfin içindesiniz?

-1989’an beri.

-Gereken dikkati çekebiliyor musunuz, ilgi görüyor musunuz ya da fazla basvuru yapiliyor mu derneginize kadinlar tarafindan?

-Evet.Bu konuda hiç sikintimiz olmadi.Sonuçta kadin haklari konusunda oldukça geri bir bölgedeyiz.Dolayisiyla her yerde bu konuya iliskin bir sorun mutlaka var.Kadinlar zamanla sorunlarin kendi lehine çözüldügünü gördükçe daha fazla katilimla dernek bünyesinde yer almaya basladilar.Aktivitelerimize ve projelerimize katilim oldukça fazla.

Bu güne kadar kadin haklari konusunda büyüklü küçüklü oldukça yararli yasalarin çikmasi için çalistik ve bu yasalari Parlamentodan geçirdik.Örnegin çogul evlilikler artik cezai yaptirimlara tabi.Yine kadina siddeti, kadin sünnetini, erken yasta evliligi, zorla evliligi, bunlarin hepsini engelleyecek yasalarin çikmasini projelerimizle sagladik.

-Ooo siz bizim kadinlardan daha aktif ve basarilisiniz bu konuda..

-Bizim sansimiz Kurdistan Parlamentosu’nun bu konuda zaten iyi isler yapmaya meyilli ve yardimci olmasi Kej Xan.Dolayisiyla çok zorlanmiyoruz.

-Harika! Çok sanslisiniz. Bizim oralarda isler biraz daha karmasik ama sanirim kisa süre sonra biz de kendi parlamentomuzda böyle örnek kararlar çikaracagiz.(Gülüsmeler ve içeridekilerden ‘Amin’ nidalari.Ev Hanimlarina meslek edindirme konusunda projeleriniz var mi Sozan Xan?

-Bu konuda isi oldukça siki tutuyoruz Kej Xan. Kadinlarimizin çok ciddi bir bölümünün evde oturdugunu yani ”ev kadini”oldugunu düsünürsek, tüm bu kadinlari hayata katmak ve onlara haklarini hukuklarini ögretmek için oldukça ciddi projeler hazirliyoruz. Bu projeleri onlara anlatmak için onlarin buraya gelip bizi bulmasini beklemeden biz onlarin ayagina gidiyoruz. Köy köy dolasip, seminerler veriyoruz, spor, tiyatro, müzik ve biçki dikis kurslari ile onlari egitip ayni zamanda meslek sahibi yapmayi hedefliyoruz.

Kirsaldaki seminerlerin çoguna erkeklerin katilimini da sagliyoruz. Çünkü sadece kadini egitmekle basari saglayamazsiniz.Asil mesele problemin ana kaynagi olan erkegi ve toplumu egitmek.

-Bravo. Oldukça zeki ve çözüme odakli bir tavir. Dinledikçe keyif aliyorum. Bizim kadinlar genelde sehirdeki konferans salonlarinda, egitimli ve zaten bir çok sorununu çözmüs kadinlarla toplanip oradan köydeki kadinlara seslenerek problemi çözmeye çalisirlar.(Gülüsmeler)Dinliyorum Sozan Xan devam edin lütfen.

-Kirsal bölgeler çok fazla önem veriyoruz Keje Xan. Çünkü o bölgelerde sorun çok fazla derin. Kadinlarin çogu kendi haklarindan bi haber. Öncelikle onlari haklarindan haberdar ediyoruz. Siginma evlerinden bahsediyoruz. Baslarina herhangi bir kötü olay geldiginde ve haklari ihlal edildiginde siginma evlerinin var oldugundan ve onlara sagladigimiz imkanlardan bahsediyoruz.

Yeni çikan kanunlardan haberdar ediyoruz.Bütçeye katki saglamalari ve kendi bütçelerini olusturmalari için mesleki alanlarda egitiyoruz. Çogu bu tür egitimlerde ilk defa haberdar oluyor. Kendilerine saglanan hukuksal haklardan. Ve sanirim en keyiflisi projelerimizin meyvelerini gördügümüzde oluyor.Bir çok kadin simdi kendi ekonomisini verilen kurslarla olusturdu.Meslek sahibi olduktan sonra da eger is yeri açmak isterse bunun için uygun krediler temin ediyoruz.Yine maasla çalismak isteyenleri uygun is yerlerine yerlestirmek için önayak oluyoruz.Ekonomik gücü olan kadinin özgüveni de tazeleniyor.Bir çok konuda daha rahat hareket ediyor.Aile içinde söz sahibi oluyor.Kendine yapilacak haksizliklara boyun egmiyor ve çevresindeki kadinlarin haklarinin çignenmesine izin vermiyor.

-Dinledikçe keyifleniyorum. Iyi ki varsiniz Sozan Xan! Sahi bizim Kuzey Kurdistan’daki kadin örgütleriyle iliskileriniz nasil?

-Valla Kejê Xan,olmasi gerektiginden daha zayif.Oysa ki biz güçlü olsun isteriz.Yeterince güçlü kontagimiz yok.

-Büyük bir eksik.

-Kesinlikle.Çünkü biz Kurdistan’in dört parçasini bir bütün halinde görüyoruz.Bu konuda önümüzdeki günlerde çalisma yapmak isteriz.Tabi kendilerinden de bu konuda talep gelirse çok memnun oluruz.Gelecekte çok daha yakin iliskilerimiz olacagi inancindayim.

-Insallah!.Avrupa’daki kadin örgütleriyle iliskiniz nasil?

-Oldukça iyi .Bir çok konuda yardimlasiriz.Buraya çogu zaman Avrupa’daki kadin örgütlerinden heyetler geliyor.Birlikte hareket ettigimiz dönemler oluyor.Projelerimizi destekledikleri dönemler oluyor.Bu konuda iliskiler oldukça geliskin yani.

-Çok güzel.Ve son olarak Sozan Xan…Benim burada bulunma nedenim olan ”Kadin Sünneti”bu konudaki çalismalarinizi dinleyebilir miyim?

-Öncelikle sunu bilmenizi isterim bu konuda çok ciddi çalismalarimiz oldu. Kadin sünneti Islam dinine dayandiriliyor.Oysaki Islam’dan önce Firavun döneminde oldugunu belirtmekte yara var.Islamiyet’le uzaktan yakindan alakasi yok.Ne Kur’an’da ne de herhangi bir hadiste göremezsiniz.Üstelik kadinin fiziksel bütünlügüne ve sagligina direk saldiri.Asla onaylamadigimiz ve kararlilikla çalismalar yürütüp üstüne gittigimiz bir konu.

Çok sükür ki bu konuda 2011’de parlamentoda yasa çikarildi. Sünnet yapana ve yaptirana 6 aydan 3 yila kadar hapis cezasi öngörüyor yasa.Bu caydirici oldu.Ve sevindirici bir gelisme. Tabi olayin bir de sosyolojik boyutu var. Gelenek olarak halkin içine yerlesmis.Dolayisiyla gizli kapakli hala yapildigini biliyoruz.Tespit ettiklerimiz hakkinda sikayetçi olmakla beraber.Asil çözümün egitimde oldugunu düsünerek bu konuda da çesitli egitim çalismalari düzenliyoruz.Yeri gelmisken sunu söylemeden geçmeyeyim,tek bir sünnet vakasi kalmamacasina bu olayin üstüne gidecegiz.

-Sozan Xan, seni yordum. Dinlediklerim beni mutlu etti ve umutlandirdi çalismalarinizin ve basarilarinizin çogalarak devamini diliyorum.Bu arada bana çalismalarinizla ilgili fotograflar gösterebilir misiniz?

-Tabi ki…

Yerinden kendisine çok yakisan narinligiyle kalkiyor Sozan Xan.Ve karsidaki dolabin içinden ,içi fotograflarla dolu kocaman bir dosyayla geliyor.Sirayla bakiyorum fotograflara.Sozan Xan’in anlattigi her sey var.Köy çalismalari,seminerler,spor yapan kadinlar,Parlamentonun önünde eylem yapan kadinlar,dikis kursu, tiyatro, müzik kursu, baktikça keyifleniyorum.Derken agzi burnu dagilmis gencecik bir kadin fotografi.Müthis üzülüyorum. Sozan Xan fark ediyor.

– Üzülme Kej Xan kocasi ciddi bir ceza aldi. Simdi onun hayatinda her sey yolunda.

Devam ediyorum fotograflara bakmaya..Bir grup fotograf görüyorum ve kanim donuyor.

Beyaz kefen içerisinde bir ölü. Üzerinde Arapça yazilar.Ölüyü gömerken tüm seremoni çekilmis.Fotograflardan birinde Sozan Xan mezarin basinda, ve çaresizlikle mezara bakiyor.

– Ne oluyor burada Sozan Xan?”diyorum dehsetle.

Yüzüne kocaman bir hüzün yerlesiyor. Iç çekerek;

– Onlar töre cinayetine kurban giden iki kadindi Kej Xan. Sorumlular cezalandirilmakla beraber, ölülerine kimse sahip çikmadi. Öylece sekiz ay morgda bekletildiler.Baktik kimse gelmeyecek,gerekli yasal izinleri alip dernek bünyesindeki tüm kadinlar cenaze törenlerini düzenleyip, defnettik. Bu fotograflara her baktigimda yeniden ayni hüznü duyarim. Benim için de çok zor bir andi.

Gözlerimiz doluyor. Ne adina ve nasil bir cana kiyabilecek kadar kendinizi o canin mülk sahibi hissedebiliyorsunuz? Bu nasil bir duygu durum bozuklugudur.Varligini bu dünyadan silebilecek kadar nasil nefret edebiliyorsunuz bu kadinlardan? Onlar ne olursa olsun sizin çocuklariniz! Anneleriniz! Kiz kardesleriniz! Çocuklarinizin anasi! Hangi psikoloji ile kendinize o kadina ve o kadina ait olan tüm bireyle bu aciyi yasatabiliyorsunuz.”Alabilir miyim fotografi ?”diyorum.”Hepsini alabilirsin”diyor Sozan Xan.Açikçasi içim kaldirmiyor kefenli fotograflari almayi. Sozan Xan’in mezarin basinda bekledigi fotografi seçiyorum.

-Senden son bir ricam var Sozan Xan? Bana lütfen sünnet olmus birkaç kadinla görüsme ayarlayabilir misin yarin?

-Tabi ki Kejê Xan. Oradan buraya kadar bu konu hakkinda çalismaya gelmissin.Sana zevkle yardim ederiz.Hepimizin ortak sorunu ve yarasi.Ama öncelikle bu gün bende misafir kalmani istiyorum.Seni hiçbir yere birakmam.Gelawej’i de alip bize geçelim.Ailemle de tanisirsin.Büyük mutluluk duyariz teklifimi kabul edersen.

Öyle nazik, öyle hos bir üslubu var ki Sozan Xan’in hayir demek mümkün degil.Kabul ediyorum.Açikçasi ev yasamini da merak ediyorum.Esiyle iliskilerini.Çocuklarini.

-Kaç çocugun var Sozan Xan?

Gülümsüyor.Yok canim diyorum.Walla öyle gibi bir ifade geçiyor yüzünden.Tatli tatli gülüyor.Sende mi bekarsin hayatim?”Evet”diyor.”Hiç evlenmedim”…Kahkahalarla gülüyoruz.Bence en iyisini yapmisiz diyorum.

Aksam Sozan Xan’in ailesi ile tanisiyorum.Öncelikle sunu belirteyim müthis kültürlü bir aile.Misafirperver, saygili, sevgi dolu ve egitimli.Kiz kardesi hukukta okuyor.Abisi is adami ama yüksek egitimini tamamlamis,Ingilizceyi su gibi konusuyor, yengesi üniversite mezunu çalisan bir kadin.Bir erkek kardesi acayip naif ögrenci.Ve benim favorim, o saat kardesim olarak seçtigim evin en yaramazi Jihad.

Tahmin edeceginiz gibi okumamis.Sozan Xan’la beraber çalisiyor.Silahlarla hasir nesir.Bizi eve getiren kamyoneti kullaniyor ve elinde hiç eksik olmayan bir keles.Görevi Sozan Xan’a köylere giderken eslik etmek.Kollari kursun izi dolu.

– N’oldu sana böyle, diyorum.

-Sizin üzerinde konustugunuz projeleri pratige dökerken oldu. Diyor gülerek.

-Kolay mi öyle karisini dövdü diye bir köye girip adamin karisini elinden almak?Ara sira böyle teknik aksakliklarda oluyor”diyor gülerek.

Müthis sevimli bir çocuk.

– Sen benim bundan sonra üçüncü ablamsin buradaki her türlü ihtiyacin bana ait”diyor erkek erkek…Gülüyorum.

– -Sen niye evlenmedin Jihad? diyorum.

– -Sizleri tanidiktan sonra insan kadindan soguyor. Diyor, kahkahalarla.

Müthis seviyorum Jihad’i.Yanimdan ayirmiyorum.Sozan Xan’in evde de bariz sayginligi var.Evdeki herkes her konuda ona danisiyor.Sozan ve ailesi Soran’lar.Gelawej’de öyle.Anladigim kadariyla Soran’lar kadin haklari konusunda daha geliskinler.Müthis keyifli bir aksam geçiriyorum.Uyandigimda Hozan hariç kimse evde yok.Sozan Xan erkenden gitmis.Bana not birakmis.Bu gün sünnet olan kadinlarla görüsecegim.Saat 09;30’da orada olacakmisim üstelik Jihad beni almaya gelecekmis.Yemin ederim Sozan Xan gibi bir kadin insanin hayatinda olursa, telasa hiç mahal yok! Keyifle kahvaltimi yapiyorum.Hozan’la üniversite üzerine konusuyoruz.Bana basari belgelerini gösteriyor.Harika bir kiz.Londra’da dil egitimi almis.Ingilizcesi mükemmel.

Bana Londra’daki fotograflarini ve gelecege yönelik planlarini anlatiyor. Sohbet devam ederken Jihad geliyor.Bütün sevimliligi ve yaramazligi üzerinde yine.Yola çikiyoruz.Kadinlar bizi bekliyormus.Geriliyorum.Açikçasi hem ne anlatacaklarini merak ediyorum.Hem de yüzlesmekten korkuyorum.Ne anlatacaklar?Neler söyleyecekler?Ben kaldirabilecek miyim duyduklarimi? Karmasik düsüncelerle dernege giriyorum.

Sozan Xan’la selamlasiyoruz.

-Kadinlar geldi mi diye soruyorum. Heyecanla, gülümseyerek ‘

– Evet içeride seni bekliyorlar’ diyor.

Odaya giriyorum nedense kafamda çok yasli kadinlar kurmusum. Içeride yasli kadin yok.Ben de öbür odada olacagini düsünerek selamlasip kizlarin yanina oturuyorum.Bir süre sonra Sozan Xan giriyor odaya…Beni kizlarla tanistirip aradigim kisiler oldugunu söylediginde basimdan asagi kaynar sular dökülüyor.Içeride yirmili yaslarda iki tane dünya güzeli kiz çocugu var.Yüregimin derininde çok derininde müthis keskin bir sizi hissediyorum.Sanirim hayatimin en zor röportaji olacak.Baska sansim yok.Umarim bir daha geri gelmeksizin bu vahsi adet kalkar ortadan.

-Adini ögrenebilir miyim?

-Nistiman (müthis ürkek bir sesi.Kocaman gözleri var.Ikimizin de sesi titriyor)

-Kaç yasindasin Nistiman?

-19

-Sünnetli misin?

-Evet.

-Kaç yasinda sünnet oldun.

-Çok küçüktüm.Dört ya da bes.Hayal meyal hatirliyorum.

-Kadin sünneti hakkindaki fikirlerini ögrenebilir miyim?

-Iyi bir sey olmadigini biliyorum. Canimin çok yandi e o günü hiç unutmadim.Anneanem götürmüstü.Bir oda da sünnetçi kadinla bas basa oldugumu hatirliyorum.Çok korkmustum.

– Bedeninde bir problem hissediyor musun? Yani sana ne yaptiklarini biliyor musun? Zararlari konusunda bir fikrin var mi?

-Hayir.

-Annenle, anneannenle yada büyüklerinle hiç bu konuda konusma firsatin oldu mu? Seni neden sünnet ettiklerini sordun mu?

-Hayir.

-Ailen dindar mi?

-Çok.

-Annen sünnetli mi?

-Evet.

-Peki Annenle hiç bu konuda konusma firsatin oldu mu?

-Hayir. Bu bir gelenek.Sünnet olmayan kadin bizim toplumumuzda hos karsilanmaz.Ayiplanir.Hatta yapmayan aileleri kinarlar.

-Evli misin?

-Hayir.

-Peki evlendigin zaman sünnetin cinsel yasamina yapacagi etkilerden haberin var mi?

-Hayir.

-Sevgilin var mi?

-Hayir

-Buradaki erkekler için sünnet olmus bir kadin, olmayana göre tercih sebebi mi?

-Evet. Bizim köydeki erkekler sünnet olmayan kadinlarla evlenmek istemezler.

-Seni sünnet ettikleri için üzgün müsün?

-Aslinda degilim.Ama Sozan Xan’lar bizim köye gelip sünnet hakkinda konustuklarinda biraz korktum.

-Peki, bir gün kizin olursa sünnet etmeyi düsünür müsün?

-Hayir. Artik sünnetin kötü bir sey oldugunu biliyorum.

-Çok tesekkür ederim Nistiman. Umarim en kisa zamanda bu bedeninize yapilan korkunç zulüm, bu kötü adet ortadan kalkar. Hepiniz kurtulursunuz.

-Insallah!

Nistimanin basi örtülü. Konusurken çok zorlandi. Birbiriyle kenetli elleriyle oynadi sürekli.Gözünü yerden hiç kaldirmadi.

Yanindaki diger kizimiz ondan biraz daha büyük yasça. Saçlari açik.Modern giysiler içinde ve acayip özgüvenli duruyor.Ona dönüyorum.

-Adini ögrenebilir miyim?

-Peyman.

-Kaç yasindasin Peyman?

-21

-Kaç yasinda sünnet oldun?

-Hatirlamiyorum çok küçüktüm.

-Bize kadin sünnetinin nasil yapildigini anlatabilir misin?

-Öncelikle size sunu söyleyeyim, üç tür sünnet var. Birincisi kilitorisin tamamen kesilmesi, ikincisi; Kilitorisle birlikte yakin dudaklarin kesilmesi,üçüncüsü kilitorisle birlikte küçük ve büyük tüm dudaklarin birlikte kesilmesi,bu durumda açik yara birlestirilerek sadece idrar ve aybasi kanamasina izin verecek kadar bir delik birakip dikilir.Bunun adi firavun tarzi sünnettir.Buralarda çok sik görülmemekle beraber ender olsa görülür.

-Bayagi bilgi sahibisin bu konuda sasirdim.

-Ben Sozan Xan’in ekibindenim. Çalisma arkadaslariyim.

-Aha simdi anlasildi. Peki sünnet hangi sartlarda nasil yapilir.

-Genelde hijyenik olmayan ortamlarda, hijyenik olmayan aletlerle yapilir.Bir takim bitkiler yardimiyla kanamalar ve enfeksiyonlar önlenmeye çalisilsa da çogu zaman basarili olmaz ve kalici fiziksel ‘ruhsal sakatliklara sebep olur.

– Peki sence kadin sünnetine neden ihtiyaç duyuluyor?

-Aslinda dinle gerekçelendirilse de, ben erkegin kadinin cinselligini kontrol altina alma sevdasindan kaynakli oldugunu düsünüyorum.Tabi bunun yaninda yerlesmis kültür ve geleneklerde bu yönde erkegin yardimcisi rolündeler.

-Ayni fikirdeyim.Evli misin?

-Evet.

-Esinle cinsel hayatinda sorunlar yasiyor musun?

-Öncelikle sunu belirteyim Kej Xan, benim annem aslinda sünnete karsi bir kadindir. Biz alti kiz kardesiz sadece ben ve bir kiz kardesim sünnetli.Annem o dönemler mahalle baskilarina dayanamayip ikimizi sünnet etmis ama çok pisman olmus.Dolayisiyla zaten bahsettigim sünnet türlerinden en hafif olanini bize uygulatmis.Ama buna ragmen bir sürü saglik sorunu yasadim.Çok sik ürolojik problemler yasiyorum örnegin.Evlenip cinselligi tanidigimda ve bu konuyu arastirmaya basladigimda bir takim eksikleri fark ettim.Tabi bu durumdan kaynakli ruhsal travmalarim yüzünden cinsel yasamimda çesitli güçlüklerle karsilastim.Esimin anlayisli olmasi ve birbirimize asik olmamiz sorunlari hafif atlatmamiza neden oldu.

-Hiç orgazm oldun mu?

-Vajinal evet. Ama okudugum ve arastirdigim kadari ile bir de kilitoral orgazm varmis.Tabi kilitorisin orgazm disindaki islevlerini de hesaba katarsak her sey öyle güllük gülüstanlik degil.Neyin eksik oldugunu bilmeniz için önce dogal süreci tanimaniz gerekiyor.Biz maalesef sünnet edilerek bu durumdan mahrum edildik.

-Annen sünnetli mi?

-Evet. Belki de bu yüzden sünnete çok karsiydi. Sanirim annemim sünneti daha kötü ve daha acimasiz yapilmisti.Size anlattigim ikinci tip sünnetten.Ve bu tür kadinlarin cinsel haz almalari olanaksizdir.Bu sünnet tipiden dolayi sürekli fizyolojik hastaliklar yasarlar.

-Anliyorum ve çok üzgünüm. Çocugun var mi?

-Evet bir oglum var. Bir kizim da olsun isterim.

-Peki diyelim ki bir kanun çikti. Ve tüm kadinlarin sünnet olmasi gerekiyor.Olmayana çok agir yaptirimlar uygulanacak.Kizin olursa sünnet eder misin? (kaydin burasindaki ses tonunun kararliligini ve öfkesini duymanizi isterdim)

-Asla Kejê…Ölecegimi bilsem kizimi sünnet ettirmem! Kadina karsi bu acimasiz saldirinin durdurulabilmesi için canla basla çalisan ve bu konuda her gün yeni basarilar elde edip hizla ilerleyen bir ekipte çalismanin verdigi inatla söyleyeyim, yasadikça bu korkunç gelenegin ortadan kalkmasi için mücadele edecegim.

-Peyman seni tanidigima çok çok memnun oldum. Açik sözlülügünden,yürekliliginden ve kararliligindan dolayi seni tebrik ediyorum.Hepimize kadin olarak daha yasanilir bir dünya diliyorum.

-Ben de çok memnun oldum Kejê Xan.Bu konuda çalistiginizi duyunca çok sevindim.Elimden gelen ne varsa yardim etmek isterim.

-En büyük yardimi yaptin zaten Peyman.Çok tesekkür ederim.

Çay molasi veriyoruz.Bu sirada Sozan Xan orta yasin biraz üstünde bir kadinla içeri giriyor.Kadin siki sikiya kapanmis.Üzerinde topuklarina kadar bir üstlük basinda sikica örtülmüs yesil bir örtü var.Sozan Xan benimle tanistiriyor.

Sünnetçi Fatma!..Iste ben buna sürpriz derim.Ne muhtesem bir kadinsin sen Sozan Xan! Hemen kaydi açiyorum.

-Merhaba sizi taniyabilir miyim?

-Adim Fatma.

-Kaç yasindasiniz?

-45

-Sünnetli misiniz?

-Evet.

-Sünnet yapiyormussunuz?

-Eskiden. Simdi yasak.Cezasi var.Yaptirmak için gelenleri kabul etmiyorum.

-Bize sünneti nasil ve neden yaptiginizi anlatir misiniz?

-Sünneti yapiyordum çünkü, sünnetsiz kadinin haram olduguna ve abdestinin geçersiz olduguna inaniyoruz. Dolayisiyla elinin degdigi her seyin de haram olacagina inaniriz.Bunun disinda sehvet duygusunu kontrol altina alip, kadinin kötü yola düsmesine engel oluyor diye biliyoruz.Zaten erkekler sünnetsiz kadinla evlenmek istemezler.Dinen de gereklidir.Yaptirmayan parmakla gösterilir köyün içinde çok ayiplanir.

Sünneti paslanmaz jiletle yapiyorum. Kiz çocuklari ailenin kadinlari tarafindan getirilir. Herhangi bir odada yere yatiririz. Iki kadin bacaklarini tutup açar. Bagirmamasi için agzina tahta yada herhangi bir kumas yerlestiririz. Kestikten sonra, sumak suyu ile yikariz. Bu mikroplari öldürür. Dagdaki bir agacin (adini anlayamadim ama benim sigara külümü gösterdigi için Mese olabilecegini düsünüyorum )külünü kanamayi durdurmak için basariz. Çok hareket etmemesi için kalçadan itibaren sarariz.Bir süre sargida kalir.Böyle iste.

-Sünnet yaptiginiz kizlar arasinda ölen yada enfeksiyon geçiren oldu mu?

-Asla! Ben çok iyiyimdir isimde. Ama örnegin kanamadan ölen birini duydum. Mikrop kapan çok kisi de duydum. Ama benim sünnet ettiklerim arasinda yok. Bir gün yatiyorlar en geç bir haftaya kadar iyilesip kalkiyorlar.

-Kaça yapiyorsunuz sünneti.

-Artik yapmiyorum. Ama yaptigim zamanlarda 10-15 bin dinara yapiyordum.(yaklasik iki paket sigara parasina tekabül ediyor)

-Kiziniz var mi?

-Evet iki tane.

-Ikisi de sünnetli mi?

-Tabi ki.

-Kiziniz sünnet hakkinda ne düsünüyor?

-Torunlarimi sünnet ettirmedi.

-Sünnetin kadinlari sakatladigini biliyor musunuz?

-Evet artik biliyorum. Biz bize ne ögretildiyse onu yaptik. Simdi bize yasak dediler yapmiyoruz.

-Peki tesekkür ederim. Umarim en kisa zamanda bu isin sonu gelir. Siz dinden bahsediyorsunuz ama biz dün Cami Hoca’sinin yanina gittik ve bize Islamiyet’te böyle bir sey olmadigini söyledi.

-Ya? (yüz ifadesi oldukça sasirdigini gösteriyor) Biz öyle bilmiyorduk. Nasilsa kalkiyor yavas yavas bu adet.Yakinda kalmaz.

-Umarim.Eger gizli gizli yapilmaya devam etmezse kalmaz tabi ki.

-Yok.Yok yapilmiyor.Bitti.

Kaydi kapatiyorum. Ne yorucu ve sinir bozucu bir çalismaydi. Bu yüz yilda, bu cografyada böyle bir isle ugrasmak kadin haklari konusunda ne halde oldugumuzun da göstergesi ayni zamanda.Bereket ki toplumumuzda hala Sozan Xan gibi, Gelawej gibi, Peyman gibi binlerce cesur kadin var! Ve bu binler, binlere isik tutacak. Farkli dinamiklerde dünya devrimci kadinlarina liderlik edebilecek zeka, cesaret, kararlilik ve her türlü donanima sahip Kürd kadinin bu konudaki içler acisi durumunun çok kisa sürede özgürlesen ülkeleri ile birlikte tarihteki hak ettigi yeri alabilecegi umudu ve inanciyla hepinizin kadinlar gününü kutlarim!

Dengê Kurdistan