‘Bagimsiz Kürdistan’ mi? Nasil yani?

Bölgede bagimsiz Kürdistan, -eger olursa- Türkiye’nin onayi, ABD destegiyle mümkün olacaktir. Gidis o yöndedir.

Peter Galbraith’in ‘Exit the Conciliator’ (Uzlastiricinin Terk Edisi) baslikli yazisi Foreign Policy dergisinin son sayisinda yayimlandi. Konusu, Celal Talabani ve Talabani’nin cumhurbaskanligi makamini terk etmesi halinde, Irak’in durumu, yerini kimin alacagi.

Imza önemli. Zira Peter Galbraith, ABD’nin tartismasiz ‘bir numarali Kürt uzmani’dir. Irak Anayasasi’nin hazirlanmasinda Kürtlerin danismani olarak rol almistir ve Irak Anayasasi’nin birçok maddesinin Kürtler lehine yorumlanacak biçimde yazilmasinda onun belirleyici önemde ‘parmak izi’ vardir.

Yazinin son paragrafi söyle:
‘Talabani, Irak’in en zorlu sorunlarini çözmemisse de (bu, kismen, çözümü imkânsiz sorunlar oldugundan ötürü), Irak’taki her toplulugu, siddet yerine siyaset yoluyla daha fazla kazanç elde edeceklerine ikna edebilmistir…

Cumhurbaskani olarak Talabani’nin birçok potansiyel halefi mevcut, ama Irak’in ihtiyaci olan, onun ayakkabilarinin içini doldurabilecek birisi olmasi. Ve Talabani’nin yerine gelmesi muhtemel hiç kimse bunu yapamaz.’

Benim 40 yildir tanidigim Talabani’yi, ABD’nin tartismasiz ‘bir numarali Kürt uzmani’ olan Peter Galbraith de, yazisinda belirttigi gibi, 25 yildir çok yakindan taniyor. Bu tespitini önemle dikkate almakta yarar var. Peter Galbraith, Talabani’nin yerinin doldurulmazligini vurguladigi yazisinin bir baska paragrafinda su ilginç degerlendirmelerde bulunuyor:

‘… Talabani’nin yönetimdeki ve siyasetteki çalisma arkadaslari onu makamindan ötürü degil, dogru karar verici olmasindan ve diktatörlüge karsi yasam boyu mücadelesinden ötürü saygi duydular. Onu yeri doldurulmaz yapan budur. Eger is oraya gelirse, Kürtlerin onun yerini bir Kürt’ün almasini isteyecekleri düsünülebilir. Ama, aslinda, Kürtler cumhurbaskanligi için Talabani’yi, Irak’in yeni siyasi liderleri arasinda baskin bir sahsiyet oldugu için istemislerdi…

Simdi, eger cumhurbaskani Talabani degil ise, Kürtler, Irak Cumhurbaskanligi’na pek önem atfetmeyebilirler. Kürtler, (bundan ziyade) Bagdat’in KBG’nin (Kürdistan Bölgesel Yönetimi) petrole iliskin anayasa haklarini tanimasini ve Kerkük ile diger ihtilafli bölgeler için anayasa geregi olan referandumlari yerine getirmesini istiyorlar. Basbakan Nuri el-Maliki’yi bu amaçlarinin önünde baslica engel olarak gördükleri gibi, artan ölçüde diktatörce egilimler ortaya koydugu algisiyla ondan korkuyorlar da…’

Kürtlerin, Talabani’den sonra Irak Cumhurbaskanligi makamina talip olmayabilecekleri tespiti ilginç. Bu, bir yönüyle de Kürtlerin Bagdat ile baglarinin ‘Nuri el-Maliki basbakan kaldikça ve iktidarini pekistirdikçe- giderek pamuk ipligine bagli hale gelmeye basladigini da ifade ediyor.

O ‘pamuk ipligi’nin kopmasi, ‘bagimsiz Kürdistan’ demek. Böyle bir ihtimal var mi? Yakinlasiyor mu?

Bu sorunun cevabi ‘elbette Türkiye’yi gayet yakindan ilgilendirerek- Time dergisinin son sayisinda KBY Basbakani Neçirvan Barzani ile yapilan söyleside yer aliyor.

Time, Neçirvan Barzani’yi, ‘Eger büyüyen Türk-Kürt yakinlasmasinin seref payesini hak edecek tek bir adam varsa, o, Irak Kürdistani’nin Basbakani Neçirvan Barzani’dir’ diye tanitiyor.

Time’in Neçirvan Barzani söylesisi, Türkiye ile Irak Kürdistani arasindaki iliskilerin durumu, buna Erbil’in bakis açisi, iliskilerin potansiyeli ve bu çerçevede PKK’nin nasil ele alinmasi gerektigi gibi bir dizi konuda önemli ‘ipuçlari’ sunuyor.

Söylesinin, dogrudan Türkiye’yi ilgilendiren bölümleri söyle:
* ABD Disisleri Bakanligi, (Kürdistan ile Türkiye arasina çekilecek olan) petrol boru hattina, Irak’in bütünlügünü tehdit edecegi için karsi oldugunu açikladi. Bu boru hattini insa etmenin Irak’in bütünlügünü tehdit edebilecegine inaniyor musunuz?

* Bu bir saka (kahkaha atiyor). Gerçekten saka bu. Öncelikle, herkes, Türk politikasinin ne oldugunu biliyor ve anliyor. Türk politikasi herhangi bir Kürt bagimsizligina karsidir. Bu, açiktir… Türkiye’nin her zaman, askeri olarak bizi engelleyecek gücü vardir. Simdi memnuniyetle tersini söyleyecegim: Irak’in bütünlügünü asil tehdit eden Bagdat’taki Basbakan Nuri el-Maliki’nin performansidir. Maliki, bize karsi böyle bir kampanyadan yararlanmak istiyor. Bizim bir umut kapimiz varsa o Türkiye’dir. Ve eger o kapi, o umut kapanirsa Bagdat’a teslim olmamaz bizim için imkânsizdir. (Öyle bir durumda) ilgili herkesin çikarlarini tehlikeye sokacak bir sey yapacagiz.

* Umutlarinizi, geçmiste Kürtlere ne kadar kötü davrandigi bilinen Türkiye’ye baglamaniz ironik.

* Türkiye’de çok sey degisti. Gayet basit. Türkiye’nin sahip olmadigi bir seye ihtiyaci var, biz de sahip olmadigimiz bazi seylere ihtiyaç duyuyoruz. Iki taraf arasindaki uygun anlasma buradan kaynaklaniyor. Bunun siyasi bir yönü yok.

Ekonomik bir konu. Bu konuda ilerleme saglamak isteyecekler; biz de istiyoruz. Çünkü Türkiye bizim için çok önemli bir ülkedir. Eger ekonomik isbirligi yoluyla bu iliskiyi daha da gelistirebilirsek bunu elbette yapacagiz.

* Türkiye açisindan bakildiginda PKK burada. Bu garip degil mi? Onlar için, sizin için, Türkler için?

* Aramizdaki tek sorun o, PKK meselesi. Türkiye’nin bir seyi anlamasi gerekiyor: Bu, siyasi bir sorundur. Askeri olarak çözülemez. Bu sorunu çözmek için siyasi bir karar gereklidir. Bu konuyu Türkiye ile sürekli olarak gündeme getirdik ve tartistik. Her zaman. Ve böyle yapmaya devam edecegiz. Bu rolü oynamaya çalisiyoruz ki bu soruna bir siyasi çözüm bulunabilsin.

* Bagimsiz bir Kürdistan’a her zamandan daha fazla yakin oldugunuzu söylemek mümkün mü?

* Evet, gayet iyi bir firsata sahip oldugumuz kanisindayim. Ama birçok zorlugumuz da var. Bir bagimsiz Kürdistan için, en basta, çevremizdekilerden en az bir ülkeyi buna ikna etmeliyiz. Onlari ikna etmeden bunu yapamayiz. Denize çikisi olmayan bir ülke olarak, bir ortagimiz olmali. Bölgesel güç olan bir ortagimiz buna ikna olmali ve uluslararasi düzeyde, bir büyük güç de bunu desteklemeli. Tam su sirada istedigimiz, Irak içinde ekonomik bagimsizliga sahip olmak…

Maliki ile Türkiye’de benzeri elestirilerin muhatabi olan Basbakan Tayyip Erdogan’in, birbirlerinin yüzüne telefon kapatacak kadar birbirlerinden uzaklastiklari ve birbirlerine karsilikli dis biledikleri biliniyor. Son bir yil içindeki tüm gelismeleri göz önüne alir ve Neçirvan Barzani’den gelen isaretlere bakarsak, yakin ya da orta vadeli gelecege dair bir tahmin yapmaya kalkisirsak sunu söyleyebilir miyiz?

Bölgede bagimsiz Kürdistan, -eger olursa- Türkiye’nin onayi, ABD destegiyle mümkün olacaktir. Gidis o yöndedir.
Hemen tepki vermeyin. Yukaridaki alintilari bir kez daha okuyun. Düsünün. Ve, ondan sonra cevap verin…

———————————————–

Radikal-25 Aralik

Cengiz Çandar