Baskanlikta Latin Amerika modeli!

AK PARTI’NIN BASKANLIK SISTEMI…

Prof. Dr. Burhan Kuzu, Ak Parti’nin baskanlik modelini savunurken, Erdogan’i, ‘Gece gündüz aglayan, Kongre’ye yalvar yakar olan’ Baskan Obama’nin durumuna düsürmek istemediklerini, bunun için Latin Amerika benzeri bir ‘Türk tipi’ baskanliktan yana olduklarini saklamiyor.

Bu yilin ilk aylarinda, ‘yeni anayasa’ konusunda heyecanimin artik uçup gittigine dair bir yazi yazmistim.
Girisi söyleydi:
‘Siyasal tarihimizde ilk defa darbe ürünü olmayan ve ‘askerci siviller’in yapmadigi bir sivil anayasanin yapilabilecegine dair beklentiler uç vermisti bende. O kadar ki, bugüne kadar hiç yapmadigimi yaparak TESEV’in Anayasa Komisyonu’nda demokratik anayasa modeli için çalismalara bile katilmistim. Bugün o heyecanimdan iz kalmadi.’ (Milliyet, 6 Mart 2012)
Umutlarimin tükenmesinde rol oynayan konularin basinda Kürt sorunu geliyordu. Yeni anayasanin Kürt sorununa dokunamayacagi, su temel noktalarda uzlasma olamayacagi anlasilmisti:
Yeni bir vatandaslik tanimi…
Anadilde egitim…
Ademi merkeziyetçilik…
Din ve vicdan özgürlügü…
Bu konularda demokrasinin geregi olan düzenlemeleri yapamayacak bir anayasanin ise özünde, ‘darbe anayasalari’ndan pek bir farki olmayacagi açikti. (*)
Bu yazimin bir yerine su cümleyi de eklemistim:
‘Simdi Tayyip Erdogan’in kendine baska yol seçtigi söylenebilir.’
Bu yol, ‘Baskanlik sistemi’ydi.
Ama bu Baskanlik sisteminin de bize özgü olacagi, Amerika degil Latin Amerika modeline yakin olacagi anlasiliyor. TESEV Anayasa Komisyonu’nda birlikte çalistigimiz degerli anayasa profesörü Ergun Özbudun, Ak Parti’nin Baskanlik sistemiyle ilgili taslagini söyle degerlendiriyor:
‘AK Parti modelinde Baskan’a genel siyasetin yürütülmesinde ihtiyaç duydugu konularda Baskanlik kararnamesi çikarma yetkisi verilmis.
Bu, sistemin ruhuna aykiri.
ABD’de Baskan’a Kongre’yi by-pass edecek kararname çikarma yetkisi verilmiyor. Bu sistem, Latin Amerika ülkelerinde uygulaniyor.
Ikincisi:
ABD’de federal yöneticiler, büyükelçiler, yüksek mahkeme üyeleri ve büyükelçileri atama yetkisi, Senato’nun onayini almak sartiyla Baskan’a ait. Yani Amerika Baskani bu yetkiyi tek basina kullanamiyor. Oysa AK Parti’nin modelinde TBMM onayi aranmiyor.
Üçüncüsü:
ABD’de Baskan’in Kongre’yi feshetme gibi bir yetkisi yok. AK Parti modelinde ise Baskan’in hiçbir gerekçe yokken seçimlerin yenilenmesine karar vermesi öngörülüyor. AK Parti’nin modeli kuvvetler ayriligina aykiri. Çünkü bu model iktidarin tek bir kiside toplanmasina yol açar.’
Ak Parti modelini savunan TBMM Anayasa Komisyonu Baskani Prof. Dr. Burhan Kuzu ise söyle diyor:
‘Evet dogrudur, ABD’de Baskan’in kararname çikarma yetkisi yok. Modelimiz ABD sistemindeki tikanikliklara karsi önerdigimiz model. Obama gece gündüz agliyor, parlamentoya yalvariyor.’
Burhan Kuzu, Erdogan’i Obama’nin bu durumuna düsürmekten yana olmadiklari için Türk tipi Baskanlik sistemi istediklerini saklamiyor ve Prof. Özbudun’un elestirdigi Baskan’a kanun çikarma ve parlamentoyu feshetme yetkilerinin Güney Amerika ülkelerinde uygulandigini söylemekten de geri kalmiyor. (29 Kasim 2012 tarihli Aksam’da Ebru Toktar Çekiç’in haberi).
Sayin Kuzu, son derece açik sözlü. ‘Latin Amerika modeli’ni savunuyor.
O model, Baskanlik degil, Baskan babalik diye bilinir. Demokratik degil, ‘otoriter’dir. Çünkü her sey ‘Baskan baba’da toplanir, ‘Baskan baba’da biter.
Erdogan Basbakan olarak daha simdiden bu yolda yürümeye basladi bile… Ama yine de bu modeli Türkiye’de gerçeklestirmek bir baska konudur.
——————
* Bu konuda, Dicle Üniversitesi’nden Anayasa Profesörü Fazil Hüsnü Erdem’in Taraf gazetesinde Nese Düzel’le ilginç bir konusmasi çikti 26 Kasim 2012’de. Bir yerinde söyle diyor:
‘Anayasayla ilgili olarak netameli konularin hepsinin de arka planinda Kürt meselesi yatiyor. Kürt meselesine iliskin hakim korkular dile getiriliyor ve yeni anayasa yapilamiyor. Halbuki yeni anayasa yapmanin en önemli gerekçesi, Kürt meselesinin çözümünün önünü açmakti.
Ama bugüne dek sadece kirk küsur madde yazildi ve ancak on küsuru üzerinde mutabakata varildi. Onlar da netameli olmayan sosyal ve ekonomik haklara iliskin konular oldu.’

—————————————–

Milliyet-1 Aralik

Hasan Cemal